بافت قدیمی« گنج پنهان » توسعه ی پایدار گرگان

به گزارش گلستان ۲۴، نگاه توسعه ای به ویژه نگرش ویژه« توسعه‌ی پایدار شهری» به شهر و شهرسازی و اداره ی شهر در قرن حاضر بسیار چشمگیر و جذاب بوده است . از این رو « بافت قدیمی شهر گرگان »دراین نگرش می تواند برای اداره کنندگان« کهن شهر گرگان » در حکم « گنج پنهان » عمل کند .

با این نگرش نیم نگاهی به « بافت قدیمی شهر گرگان » خواهیم کرد :

منطقه گرگان و استراباد از دیرباز جزو مهم ترین مناطق شمالی کشور محسوب می شده و با اینکه قرون متمادی جزو قلمرو طبرستان(مازندران)بوده، در منابع تاریخی همواره نام آن به صورت مستقل آمده و اوضاع آن، مستقلاً مورد بررسی قرار گرفته است .

گرگان فعلی تا سال ۱۳۱۶ خورشیدی، استراباد خوانده می شد که در این تاریخ فرهنگستان زبان فارسی برای ارج نهادن به« شهر تاریخی گرگان » ، نام آن را به گرگان تغییر داد. بافت تاریخی گرگان در ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ خورشیدی به شماره ۴۱ در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است.محدوده بافت قدیم گرگان در طرح جامع و تفصیلی مصوب سال ۱۳۷۴، از سمت شمال غرب و شمال به خیابان ۳۰ متری رسالت، از شرق به خیابان گرگان جدید، میدان وحدت و خیابان پاسداران، از جنوب به خیابان فرد جهان و خیابان ملل تا تقاطع خیابان پاسداران و از سمت غرب به خیابان ایرانشهر (طالقانی)، میدان مازندران و خیابان جمهوری محدود می شود. وسعت این بخش از بافت شهر نزدیک به ۱۵۰ هکتار معادل ۵ درصد از مساحت قانونی شهر در طرح جامع دوم محاسبه شده است. به طور کلی آن قسمت از بافت کالبدی شهر گرگان که رشد آن تا اوایل قرن حاضر بوده و در واقع تا حدودی منطبق بر محدوده و باروی شهر قدیم استراباد است را می توان به عنوان بافت قدیم در نظر گرفت.

 استراباد در قدیم دارای سه محله بزرگِ اصلی بود که هر محله، خود شامل محله های فرعی و گذر های مختلف می شد.

محله های اصلی گرگان عبارت بودند از: سبزه مشهد، نعلبندان و میدان.

 محله اصلی سبز مشهد با مرکزیت سبز مشهد، شامل محله های سرچشمه، سرپیر، دباغان، نقارچیان و گذرهای چهارشنبه ای ، قاپی و... بود.

محله اصلی میدان، به مرکزیت میدان عباسعلی، شامل محله های دربنو، دوشنبه ای، شاهزاده قاسم(دوچناران)، میر کریم و گذر های قیصریه، بادگیر ، پشت باره و... بود.

محله اصلی نعلبندان هم به مرکزیت نعلبندان، شامل محله های پاسرو، میخچه گران، شیر کُش، باغشاه و گذر های علاقه بندان، چهل ستون و سرپیر بود.

دورتا دور شهر، برج و بارو کشیده شده و شهر دارای چهار دروازه به نام های : دروازه بسطام، دروازه چهل دختر، دروازه مازندران، و دروازه فوجرد (سبز مشهد) بود. در سال ۱۳۱۵ خورشیدی تخریب برج و باروی شهر به دستور رضا شاه آغاز شد و تا سال ۱۳۱۷ خورشیدی دیگر اثری از این برج و بارو نبود.

احیای بافت تاریخی گرگان که طی سالهای اخیر شتاب گرفته، جدای از اهمیت و ارزش فرهنگی – اجتماعی به لحاظ تاثیرگذاری آن در توسعه گردشگری به افزایش درآمد سرانه شهروندان و جهش اقتصادی شهرستان وحتی استان گلستان منجر می‌شود.

برنامه‌های بعدی در آمایش سرزمینی این« گنج پنهان » بستگی به عوامل متعددی دارد که یکی از این برنامه‌ها « ورود سرمایه گذاران کلان » و نوسازی و بهسازی و ترمیم خرابی های آن است .

حمایت و مشوق های بیشتری برای سرمایه گذاران می بایست پیش بینی شود تا سرمایه گذاری در بخش تاریخی گرگان توجیه اقتصادی بالاتری داشته باشد.

 تاکنون وقت و انرژی زیادی برای احیاء بافت تاریخی گرگان در بخش غیر کالبدی انجام شده و قطعا دخیل شدن مردم در این امر و استفاده از سرمایه مادی و معنوی آنان در اثربخشی این اقدامات نقش اساسی دارد.

بر اساس نظرات مسئولان شهری ، حدود هشت میلیارد تومان از اعتبارات ملی دفتر بهسازی برای احیاء بافت تاریخی گرگان اختصاص یافته و ۲۵ پروژه با این اعتبارات ملی در بافت تاریخی گرگان اجرایی شده است .

در همین راستا ، تفاهم نامه چندجانبه برای احیاء بافت تاریخی گرگان امضاء شد، و طرح باغمزار استاد لطفی هم دوبار در شورای چهارم و پنجم به تصویب رسیده و برای اجرا به شهرداری گرگان ابلاغ شده است.

 مطمئنا در دوران« پساکرونای شهر گرگان ، شاهد رونق گردشگری در استان گلستان و شهر گرگان خواهیم بود و  بافت قدیمی شهر« گنج پنهانی » است که در آن زمان سودآوری و بهره دهی خودرا نشان خواهد داد .

نظر به اینکه گردشگران علاقه خاصی به طبیعت گردی و حضور در بافت‌های تاریخی دارند ، مهیا ساختن این فضا در بافت تاریخی گرگان می‌تواند موجب رشد و توسعه صنعت گردشگری در گلستان شود.

محمد دیلم کتولی فعال رسانه ای گلستان