گلستان ۲۰ سال آینده بیابان می شود/ سدسازی متهم ردیف اول بی آبی

به گزارش گلستان 24، افزایش دمای هوا و کاهش ذخایر آبی، دو بحرانی است که تقریبا تمام کره زمین را درگیر خود کرده و باعث نگرانی شده است. ایران نیز به دلیل شرایط جغرافیایی خشک خود همواره با مشکل آب مواجه بوده و این مشکل پس از بحرانی شدن وضعیت آب دنیا در ایران نیز بیش از پیش جدی شده است.

اقلیم خشک و نیمه خشک کشور در شرایطی حیات ساکنانش را با تهدید روبرو کرده است که تنها بخش های اندکی از کشور جنگل های سرسبز دارد. گلستان یکی از استان های به ظاهر سبز کشور است که در حاشیه خزر قرار گرفته و بخش جنوبی آن را جنگل های هیرکانی تشکیل می دهند.

اما این سبزی باعث نشده تا گلستان، دچار بحران آب نشود و در حال حاضر، تفاوتی بین این استان و استان های مرکزی کشور وجود ندارد. کم آبی در گلستان از مرز بحران گذشته و علاوه بر این که باعث شده، خشکی به صفتِ گلستانِ به ظاهر سبز تبدیل شود، زندگی ساکنان این استان را نیز با خطر جدی مواجه کرده است.

این خطر گرچه با تاخیر، ولی زنگ خطر را برای مسئولان استان نواخته و اکنون آن ها به فکر راه حل هایی برای عبور از بحران انداخته است. با این حال کارشناسان معتقدند سیاستگذاری هایی که توسط مسئولان در کشور پیاده شده، از مهمترین عوامل بحران آب است و مهمترین راهکار را تغییر این سیاست ها می دانند.

یکی از معضلات اصلی کشور اعمال نشدن قانون است

اتاق فکر استان گلستان نیز با توجه به اهمیت این موضوع، اقدام به برگزاری نشستی در همین رابطه و با همکاری خبرگزاری مهر کرد. رییس اتاق فکر گلستان با بیان این که ناسا ۴۴ کشور در جهان را در معرض خشکسالی اعلام کرده است که از جمله این کشورها ایران با رتبه چهار است، گفت: در کشور ما نیز چهار استان دارای تنش آبی معرفی شده است که استان چهارم گلستان است و این نشست‌های تخصصی برای ارائه راهکار در خصوص این بحران است.

جلال کریمی بیان کرد: یکی از معضلات اصلی کشور ما نبود اعمال قانون است و ما تنها به زدن حرف بسنده می‌کنیم و اجرای قانون در کشور ضعف اساسی دارد.

وی که خواستار ارائه راهکار عملی از سوی کارشناسان حاضر در جلسه برای حل بحران آب بود، گفت: این نشست ها قرار است ادامه دار باشد تا بتوان بهترین مدیریت را در شرایط بحرانی آب داشت.

کریمی خواستار همکاری ویژه رسانه ها برای بحران آب شد و گفت: با توجه به نقش ارتباطی رسانه ها، آن ها می توانند بیشترین تاثیر را در جامعه برای آگاه سازی داشته باشند.

سد سازی توهم پرآبی را برای کشور ایجاد کرده

فاطمه ظفر نژاد، پژوهشگر توسعه پایدار و مدیریت منابع آب کشور کشور است که برای بررسی وضعیت استان، به گلستان سفر کرده بود و در این میز گرد، یکی از سیاستهای اشتباه دولتها را سد سازی ها دانست، و با تاکید بر این که سدسازی‌ها در کشور، توهم پرآبی برای شهروندان ایجاد کرده است، گفت: متولیان آب از جمله وزارت نیرو در ساخت و سازهای خود به این مسأله توجهی نداشته و طرح‌هایی ارائه می‌شود که با اکولوژی ایران همخوانی و هماهنگی ندارد.

وی یکی از مهم‌ترین راهکارهای اصلاحی در حکمرانی آب را مدیریت غیرمتمرکز دانست و ادامه داد: هر حوضه آبخیز باید بسته به شرایط بوم‌شناختی خود و به کمک خبرگان بومی، آب محدودش را مدیریت کند. دولت تنها باید پایشگر و برطرف کننده اختلاف و مناقشه باشد. آنچه در چندین دهه گذشته به عنوان مدیریت آب انجام داده‌ایم اشتباهاتی بزرگ و فاحش بوده است که به اثرات بسیار ناسازگار در همه حوضه‌ها و زیرحوضه‌های آبخیز و آبریز کشور انجامیده است.

این پژوهشگر بیان کرد: حکمرانی زیاد یکی از مهم‌ترین ارکان حکمرانی بد است و عبارتست از دخالت دولتیها و بخش خصوصی و مجلسی ها و دانشگاهیان مرکز نشین در همه اجزا و ارکان زندگی و حیات و معیشت جوامع بومی بی‌آنکه از خبرگی لازم برخوردار باشند یا ویژگی های بوم‌شناختی منطقه را به دقت بشناسند. تخریب طبیعت و حوضه‌های گوناگون آبی کشور نتیجه اینگونه حکمرانی است.

ظفر نژاد اضافه کرد: واقعیت این است که سد سازی در جهان منسوخ شده است و ما مردم مصرف زده و نامولد شهرها را با ساخت سدهای فراوان و توهم پرآبی مصرف زده تر کرده‌ایم.

وی با بیان این که بزرگ‌ترین مصرف آب ما توسط کلان شهرها انجام می‌شود، گفت: کشاورزی تأمین امنیت غذایی کشور است و امنیت ملی بدون امنیت خوراک و غذا ناممکن است. ما باید تولیدکننده اصلی خوراک و غذای مردم خود باشیم.

وی افزایش دمای کره زمین، آب شدن یخچال‌ها، خشک شدن رودهای دایمی و آلوده شدن آب‌ها و کره زمین را از جمله پیامدهای دست بردن انسان در کره زمین نام برد و ادامه داد: برای برگشت به گذشته باید سامانه دانش بومی را احیا کنیم و جوامع بومی و محلی را توانمند و در تصمیم گیری‌ها و سیاست گذاری‌ها مداخله دهیم.

وی تصریح کرد: شهرسازی و راه سازی ها نیز باید با تصمیم گیری مردم بومی یک منطقه و خبرگان آن‌ها صورت گیرد نه افرادی که تصمیم گیری‌هایشان بسیار مقطعی و بدون درنظرگرفتن یک بازه بلند زمانی است؛ زیرا باید نسل‌های آتی پس از خود را نیز در نظر بگیریم؛ در حالی که این سنت خوب را کنار گذاشته‌ایم و از محیط زیست ما و طبیعت کشورمان چیز زیادی باقی نمانده است.

وی با بیان این که افزایش دمای هوا کاهش بهره وری غلات را دربر خواهد داشت، گفت: با افزایش دما، قحطی و گرسنگی نسل آینده و فرزندان ما را تهدید می کند.

افزایش دمای گلستان در ۷۰ سال اخیر بی سابقه است

مدیر کل هواشناسی استان هم در این جلسه گفت: خصلت بارز اقلیم گلستان نگهداشت شیشه کنار سنگ است و این اقلیم از دو طرف تحت تأثیر استان‌های بیابانی اطراف است.

محمدرضا رضوی افزود: امسال گلستان رکود دار افزایش دما بوده است و دمایی ۴۷ درجه را در گلستان تجربه کردیک که در ۷۰ سال گذشته بی سابقه بوده است و این چیزی چز تغییر اقلیم نیست.

وی تصریح کرد: تغییر اقلیم در استان ما بیشتر از استان‌های دیگر است و ما باید برای حل این مشکل راه حل جلوی پای مردم بگذاریم و راه‌های سازگاری با تغییر اقلیم را به مردم بگوییم.

رضوی بیان کرد: سال گذشته گلستان ۴۵درصد کاهش بارندگی را تجربه کرد و اوضاع از این به بعد هر روز بدتر می‌شود و به ویژه شما ل استان هر روز خشک تر می‌شود.

مدیر کل هواشناسی استان در ادامه افزود: نجات استان وظیفه ما است و باید روی اصلاح الگوی مصرف و اصلاح مصرف آب در بخش کشاورزی هم کارهای بسیاری انجام شود.

تا معیشت نباشد محیط زیست حفظ نمی‌شود

مدیرکل مدیریت بحران استان هم در این جلسه گفت: شاخه‌های مختلف علوم تشکیل شده است ولی بین آن‌ها پیوندی نیست و منشأ اصلی بسیاری از مشکلات ما کاربردی نبودن آموزش‌های نوین در دانشگاه بوده است.

محمد صادقعلی مقدم با بیان این که مشکل بحران آب در کوتاه مدت حل نخواهد شد، گفت: معیشت مردم باید باشد تا محیط زیست حفظ شود و در هر زمینه که راه افراط در پیش گرفته‌ایم محکوم به فنا هستیم.

سعید رستمی کارشناس و محقق کشاورزی استان گلستان نیز گفت:۱۰ سال بر روی تغییر الگوی کشت در استان کار کردیم و آن چه به دست آمد از منظر تولید قابل بحث بود.

وی افزود: این طرح در مورخه ۲۲ مرداد سال ۹۰ در شورای برنامه ریزی استان تصویب شد ولی در مقام اجرا برای آن اقدامی نشد.

وی با بیان بخشی از این الگو گفت: ایجاد الگویی متناسب با اقلیم استان، حمایت از کشت‌های متعارف و ارتقای راندمان آبیاری و مشخص شدن جایگاه همه محصولات متناسب با اقلیم استان در این الگو از جمله مهم‌ترین بخش‌ها است.

رستمی با بیان این که قرار بود این سند به عنوان پایلوت در ۳۰۰ هکتار از اراضی حوزه سد بوستان و گلستان استان انجام شود و نتایج آن به اطلاع مسئولان برسد گفت: اما تاکنون شرایط اجرای این الگوی کشت فراهم نشده است.

برداشت غیر مجاز ۱۶۳ میلیون متر مکعب آب گلستان

مدیر دفتر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی شرکت آب منطقه ای گلستان هم در این نشست گفت: ۱۲ درصد برداشت از آب‌های زیرزمینی استان به صورت غیر مجاز انجام می‌شود که شامل ۱۶۳ میلیون متر مکعب آب است.

یحیی لطفی اظهار کرد: در استان دو میلیون و ۴۸۵ هزار متر مکعب پتانسل آبی وجود دارد که ۸۷ درصد آن در بخش شیلات، محیط زیست و کشاورزی، ۱۰ درصد در بخش شرب و صنعت و سه در صد در سایر موارد صرف می‌شود.

وی گفت: یک میلیون و ۲۵۰ هزار متر مکعب آب زیرزمینی در گلستان وجود دارد ۹۸ درصد آن مصرف می‌شود.

وی در ادامه تغییرات بارندگی و وقوع خشکسالی، افت شدید آب‌های زیرزمینی، محدودیت کیفیت آب شرب، محدودیت توسعه آب‌های زیرزمینی، توزیع و پراکندگی نامناسب بارندگی و آلودگی آب استان به دلیل رها ساری فاضلاب ها را از جمله چالش‌های آب در استان نام برد.

سدسازی به منابع ملی و طبیعی آسیب زده است

الهه موسوی روزنامه نگار و مشاور مدیر کل محیط زیست هم در این جلسه گفت: سدهای زیادی در استان احداث شده است که مشکلات متعددی را ایجاد کرده است. از جمله سد نرماب چهل چای که برای درست کردن مخزن این سد ۲۰۰ هکتار از جنگل‌های هیرکانی قطع شد و دو روستا جابجا شد.

وی افزود: در مجموع ۱۶ سد دیگر در استان در حال ساخت است که هیچ فایده ای برای مردم ندارد و البته با داشتن این همه سد هم اکنون چهارمین استان بحران زده آب کشور هستیم.

موسوی بیان کرد: دلیل اصلی سیل گلستان کاهش سطح جنگل‌های استان در بالا دست بود اما همچنان طرح‌های جنگلداری در استان در حال اجرا است و ضخیم‌ترین درخت‌ها را به عنوان طرح‌های جنگلداری در این استان قطع کرده‌ایم.

وی یکی از راهکاری حل بحران آب را توقف طرح‌های جنگلداری عنوان کرد که موجب نگهداشت طبیعی آب می‌شود و افزود: توقف سدسازی‌ها هم راهکار دوم است.

وی اصلاح الگوی کشت استان و جلوگیری از ویلاسازی ها به ویژه در نقاط جنگلی را از دیگر اقدامات در این عرصه عنوان کرد و گفت: اجازه ندادن به ایجاد صنایعی مانند فولاد و بالا بردن سطح آگاهی مردم محلی از دیگر اقداماتی است که باید انجام شود.

وضعیت آلاینده های گلستان مناسب نیست

دکتر بهادر مرغوب استاد دانشگاه گلستان هم گفت: گلستان به لحاظ آلاینده‌ها وضعیت نامناسبی دارد و در اکثر شهرهای ایران رودخانه‌ها وضعیت مناسبی ندارند و آلوده هستند.

وی گفت: استان گلستان در حال حاضر در مرحله شروع بیابان زایی است و تا ۲۰ سال آینده گلستان تبدیل به بیابان می‌شود.

وی بیان کرد: به دلیل افزایش آلاینده‌ها تا چند سال آینده حتی نمی‌توان آب سالم از منابع زیرزمینی استخراج کرد.

مرغوب در ادامه تصریح کرد: اگر می گوییم سد ساخته نشود باید راهکار عملیاتی ارائه کنیم در غیر این صورت تمام منابع زیرزمینی ما ابتدا استحصال و در نهایت استیصال می‌شود.

عباسعلی نوری نیا از محققین کشاورزی استان هم در این جلسه گفت: همزمان با تغییر اقلیم باید بتوانیم تحقیقات را نیز به ویژه در بخش کشاورزی به این سمت سوق دهیم.

وی افزود: باید در این شرایط روی ارقام مقاوم به خشکی در محصولات کار کنیم و در استانی مانند بوشهر روی کشت‌هایی که با وضعیت شوری آب و زمین منطقه خود سازگار است کار شده ولی این مساله در استان ما فراموش شده است.

نوری نیا افزود: حتی در بخش دامی نیز باید روی گونه‌های جدید تر مانند پرورش شتر و گاو میش کار کنیم و توجه ویژه داشته باشیم که با توجه به هشدارهای بحران کم آبی در سایر نقاط کشور مهاجرت روز افزون به استان نداشته باشیم.

وی تصریح کرد: ما مقدار محدودی منابع آبی در استان داریم که باید بخش‌های صنعت و کشاورزی و شرب را با آن بچرخانیم و باید بتوانیم بهره وری لازم را از این آب داشته باشیم.

وی افزود: باید بتوانیم حداکثر اشتغال را با حداقل آب و بهره وری بالا در بخش کاورزی با حداقل آب داشته باشیم. البته این کار نیازمند تحقیقات است./مهر