هودی‌خوانی، ناقه‌گردانی و دیگر آیین‌های عاشورایی اهل سنت گلستان در محرم

به گزارش گلستان 24، گلستان به واسطه تنوع زندگی اقوام مختلف، غنی از فرهنگ و رسومی است که گوشه‌ای از آن در عزاداری‌های محرم نیز تبلور یافته است.

محرم ماه عزاداری و سوگواری مسلمان جهان به شمار می‌رود، ساکنانا مناطق اهل سنت و تشیع شهر و روستاهای گلستان هم هر ساله آیین های مختلفی برای گرامیدشت شهدای کربلا برگزار می‌کنند که نشانه ارادت و علاقه آنان به امام حسین(ع) و خاندان گرامی ایشان است.

اهل سنت با آغاز ماه محرم به احترام امام حسین (ع)، مجالس عروسی و مراسم جشن و شادی را تعطیل می‌ کنند و به تلاوت قرآن می پردازند و در مسجدها و خطبه ها حضور پیدا می کنند.

ماه محرم در بین ترکمن‌ها به «عاشر آی» معروف است که به معنای سردی و سنگینی نهفته در بطن این ماه است.

در همین راستا خواندن نماز نافله، دادن صدقه، پختن انواع نان و طعام، فرستادن صدقه به مساجد و خواندن دعا و قرآن برای ارواح مطهر شهدای کربلا از جمله آیین‌های ترکمن‌های استان گلستان بوده که در محرم برگزار می شود.

"صدقه عاشرآی"

قوم ترکمن در روز عاشورا مراسم و  آیین سنتی دیرین "صدقه عاشر آی" را در راستای سوگواری سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) در آستانه تاسوعا و عاشورای حسینی برگزار می کنند.

مراسم سوگواری صدقه عاشر آی (طبخ نذری ماه محرم) در دهه اول ماه محرم از سوی اهل سنت گلستان در نقاط  مختلف از جمله قازانقایه در شرق و آق قلا در شمال استان گلستان برگزار می شود که یکی از جلوه های ارادت اهل سنت به اولاد نبی مکرم اسلام است.

ماه محرم در میان ترکمن‌ها به عنوان عاشرآی معروف است و وجه تسمیه آن به خاطر روز عاشورا در ماه محرم است.

"ناقه گردانی "

ناقه گردانی یا شتر گردانی به همراه کجاوه یکی دیگر از رسوم و آیین سنی  اهل تسنن در عاشوراست.

در این مراسم عزاداران در قالب هیات پیاده‌روی به عزاداری می‌پردازند و یک شتر را در روستا و گاهی در روستاها و شهرهای مجاور می‌گردانند و در این روز  اهل سنت با بستن شال و چارقد به این کجاوه به نوعی به حضرت زینب(س)، حضرت سکینه(س) و حضرت رقیه (س) عرض ارادات کرده و حاجات خود را طلب می‌کنند و در پایان مراسم هم گاهی شتر ذبح‌ می‌شود و از گوشت آن برای پذیرایی از عزاداران امام حسین (ع) استفاده می‌شود.

"اقامه نماز نافله عاشورا"

اهل سنت عادت دارند در روز عاشورا نماز نافله‌ بخوانند که چهار رکعت است و ثواب آن را به روح امام حسین (ع) و یارانش هدیه می کنند و امید دارند که شفاعت ایشان نصیب حال آنان شود.

در رکعت اول سوره فاتحه و ۱۱ بار سوره اخلاص، در رکعت دوم سه بار سوره کافرون و ۱۱ بار سوره اخلاص، رکعت سوم سوره تکاثر و ۱۱ بار سوره اخلاص و نهایتا در رکعت چهارم آیت الکرسی و ۲۵ بار سوره اخلاص قرائت می‌شود و الباقی آن هم‌چون نمازهای یومیه است.

"انفاق و خیرات"

رسم  انفاق به عنوان یکی از توصیه‌های دین اسلام به مسلمانان که در رفتار و منش شهدای کربلا متجلی بود در ارادت اهل تسنن به امام حسین (ع) و یارانش به این مهم توجه ویژه شده است.

در آیینی کهن اهل تسنن در روزهای محرم به یاد سید و سالار شهیدان خیرات و انفاق می کنند و معتقدند که با خیرات و انفاق به یاد شهدای واقعه کربلا روح شهدا شاد می شود و این ایام چنان در باور اهل تسنن ریشه دارد که حتی برخی خانواده هایی که در خارج استان بوده سعی داشته هرجایی که هستند، خیرات کنند.

"پخش غذاهای نذری"

غذاهای نذری ماه محرم یکی از بخش های سنتی عزاداری امام حسین(ع) است که برای روای حاجات،خیرات و اطعام عزاداران انجام می شود، پخت و توزیع غذا در تاسوعا و عاشورا نیز جایگاه خاصی بین اهل سنت دارد و آن را یک کار معنوی مقدس و مایه برکت می دانند که پیرو این نذرها، یکی از سنت های قدیمی عاشقان اباعبدالله الحسین(ع) اهل سنت در ایام محرم پختن نان، غذاها و خوراکی های محلی مانند سوپ، آش، نان، فتیر، چوزمه،قتلمه، چاپاتی، چلپک و بیشمه توسط بانوان خانواده است که نان ها در تنورهای خانگی پخته می شود و برای اطعام به احترام خون پاک شهیدان کربلا در بین عزاداران حسینی، علما، اهالی مسجد و همسایگان  توزیع می‌شود. 

"ختم صلوات" 

صلوات در فرهنگ مسلمانان از جایگاه خاصی برخوردار است؛ به گونه ای که رسول خدا (ص) فرمود «بخیل واقعی کسی است که نام من در نزد او برده شود و بر من درود نفرستد» و درباره کیفیت صلوات نیز فرمود «صدای خود را هنگام فرستادن صلوات بر من بلند کنید؛ زیرا که نفاق را از دل ها خواهد برد.»  و آیین معنوی و سنتی ختم صلوات با نیت شهدای کربلا توسط اهل سنت این استان در ایام محرم این فرهنگ خاص ختم می شود و با ختم صلوات ارادت خود را به اهل بیت(ع)، سالار شهیدان و یارانش نشان پی دهند.

"نامگذاری عاشورایی فرزندان"

اهل سنت همواره پایبند به نامگذاری های اسلامی نظیر 'محمد، علی، زهرا، حسن، حسین' بوده اند و عمده نام های پیروان اهل تسنن را  در ایام محرم این اسامی تشکیل می دهند.

ترکمن‌ها به احترام واقعه عاشورا متولدین پسر در این روز را به نام‌های خاص عاشورگلدی،عاشور مراد، عاشورمحمد، عاشوربردی، عاشور قلی، عاشوربای، عاشور و نوزادان دختر  را به نام های عاشور بی بی، عاشور سلطان، عاشور گل،عاشور بیکه، عاشورتاج و یا عاشورا نامگذاری می کنند و اغلب اسم هر کودکی که در این زمان متولد شود با عاشور همراه است و هیچ شهر و  روستایی بی اسم عاشور نیست.

همچنین در بین بعضی از ترکمن‌ها رسم است اگر خانواده‌ای فرزند دوقلو به دنیا بیاورد برای نشان دادن محبت و ارادت خود به خاندان عصمت و طهارت (ع) نام کودکان پسر خود را حسن و حسین و نام دختران دوقلو را به نام‌های عایشه و فاطمه می‌گذارند زیرا یاد واقعه کربلا و فداکاری امام حسین(ع) بغض و اندوه را در دل هر انسان های آزاده‌ می‌اندازد. 

"آغرگونی"

از نمودهای روشن ماتم زدگی و عزادار بودن، دست کشیدن از کسب و کار و تعطیل کردن بازارهاست و اهل سنت روز تاسوعا و عاشورا را آغرگونی یا روز سنگین می‌گویند و فعالیت‌های روزمره و کسب و کار تعطیل می‌شود چرا که مردم بر این باورند که روز خوش یمنی نیست و باید به احترام اهل بیت این روز را فعالیتی نداشت.

"آیین هزار ساله هودی خوانی "

یکی دیگر از  آیین های مذهبی ترکمن «هودی‌خوانی»، در دهه نخست ماه محرم بوده که خواندن لالایی مادران ترکمن بر پای گهواره‌هایی‌ست که به شکل تمثالی برای حضور شیرخواره امام حسین(ع) و حضرت علی اصغر(ع) در صحرای کربلا و همچنین علم‌های کوتاهی است که آنها را با شال های سرخ و سبز آذین بسته اند که نمودی برای رشادت‌های حضرت علی اکبر(ع) بوده که گویی این مرثیه‌ها، مویه‌ها و لالایی‌ها برای آرامش شهیدان دشت کربلاست که با جانفشانی، ایثار، گذشت، وفاداری و از خودگذشتگی شربت شهادت را نوشیدند و گویی هودی ها از انگاره‌های مذهبی حماسه عاشورا وام گرفته و  عشق به هم‌نوعان، مهمان‌دوستی، شرافت، پاکی، صداقت و در نهایت انسانیت در مضامین لالایی‌ها و «هودی‌های» مادران ترکمن موج می زند.

در ایام دهه نخست ماه محرم در زمان اجرای نمایش‌های آیینی و مذهبی، نوای «هودی‌خوان‌ها» همواره بعد از صدای اذان در مساجد، تکایا و یا خانه‌های اهل سنت که به منبرهایی برای مرثیه و تعزیه حضرت اباعبدالله و یاران با وفایش به وجود آمده است به گوش شنیده می‌شود.

گفته می‌شود یک سوم جمعیت یک میلیون و ۸۵۰ هزار نفری گلستان را ترکمن‌های اهل سنت تشکیل می‌دهند.