از فری کثیف تا مک دونالد / مضرات مک دنالد برای ایرانایان

به گزارش گلستان 24، پس از پایان مذاکرات هسته ای در ایران که بیشتر به مذاکرات ایران و آمریکا می ماند، برخی از شرکت ها و کمپانی های غربی بر بازار ایران چشم دوخته اند و تمایل خود را نیز برای بهره بردن از بازار بکر ایران اعلام کرده اند. 

اما خبر تمایل مک دونالد برای گشایش شعبه هایش در ایران، با هیاهوی بیشتری مورد استقبال رسانه ها قرار گرفت. برخی با ذوق زدگی به آن پرداختند و برخی از رسانه ها نیز آن را مورد نقد قرار دادند. ولی در این میان طرف سومی هم وجود داشت که با این خبر با واکنش دیگری برخورد کرد. 

اسدا... احمدی شهریور، رئیس اتحادیه اغذیه فروشان تهران در گفتگو با روزنامه «کسب‌وکار» گفت: «مک دونالد»، برای کار در ایران باید از اداره اماکن و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نامه دریافت کند...ضمن اینکه براساس قوانین صنفی، مک دونالد باید از اتحادیه صنف اغذیه فروشان تهران هم پروانه کسب دریافت کند.

سخنان رئیس اتحادیه اغذیه فروشان، بسیار حائز اهمیت است از این جهت که برای این اتحادیه فرق نمی کند چه برندی قصد حضور در این را دارد، بلکه کیفیت و صلاحیت فعالیت باید از زیر نظر آنان بگذرد. 

هر چند دغدغه های اماکن و اتحادیه اغذیه فروشان نسبت به مقوله پر اهمیت تغذیه به ویژه در رستوران ها، غذا فروشی ها و فست فودی ها، جای تشکر دارد، اما برخی از صحنه هایی که در این مکان ها دیده می شود، نه تنها دلسردکننده بلکه چندش آور اند. 

و این سوال را در ذهن مخاطب ایجاد می کند که رئیس اتحادیه ای که با یک خبر سریعا واکنش نشان داده و جایگاه خود را به رخ همگان می کشد، چرا، در برخورد با متخلفان و جلوگیری از ادامه فعالیت برخی از اغذیه فروشی های که بهداشت را رعایت نمی کنند، دست به عصا حرکت می کند و فاجعه بارتر آنکه با وجود برخی از برخوردهای نیم بند در این صنف، شاهد ادامه فعالیت آنها هستیم.

از این رو به بهانه خبر حضور احتمالی کمپانی مانند مک دونالد ذکر چند نکته اساسی به ویژه برای صنعت غذا و خوراک ایران و همچنین کسانی که در حال مهیا کردن فرش قرمز برای مک دنالد هستند لازم است. بنابراین نقدی که اینجا به آن پرداخته می شود، تاییدی برای حضور مک دونالد در ایران نیست بلکه تلنگری است برای بهره بردن مناسب از صنعت اغذیه در ایران که دارای نقاط ضعف بسیاری است. 

مک دونالد یعنی نماد و فرهنگ آمریکایی

سیب زمینی ها، ساندویچ ها و نوشیدنی های مک دونالد تنها جنبه خوراکی ندارند، بلکه این برند با حرف بزرگ M نمادی است از آمریکا. در بیشتر کشورهای جهان که با آمریکا دارای رابطه هستند، پیش از حضور مقامات و مسئولان آمریکایی، این سیب زمینی ها مک دونالد بوده که در خیابان های شهرهای مختلف جهان، جا خوش کرده است. 

تاریخ آغاز به کار این شرکت به 1940 باز می‌گردد، وقتی که برادران ریچارد و موریس مک دونالد در کالیفرنیا اولین رستوران خود را راه‌اندازی کردند.برادران مک‌دونالد اولین شعبه رستوران‌های زنجیره‌ای خود را با کمک ری کراک (Ray Kroc) در اوریل 1955 در ایالت ایلینویس امریکا افتتاح کردند و این آغازی بود برای گسترش رستوران‌های زنجیره‌ای مک‌دونالد در سراسر دنیا.

نقشه ای که گسترش فعالیت مک دونالد را به مرور زمان نشان می دهد. 

 این شرکت با فعالیت در 119 کشور روزانه دارای 68 میلیون مشتری است.محصولات مک‌دونالد عبارتنداز: همبرگر، چیزبرگر، مرغ، سیب زمینی سرخ کرده، صبحانه، نوشابه‌ها و دسرها. اخیراً شروع به عرضه سالاد، ساندویچ لقمه‌ای و میوه کرده‌است. بسیاری از مک‌دونالدها مکانی برای بازی کودکان نیز دارند. مک دونالد با 32 میلیارد دلار درآمد از شعبه های گوناگون درسراسر جهان شصت و هشتمین شرکت بزرگ دنیا به لحاظ درآمد است.

مک دونالد به عنوان نماد اقتصاد کاپیتالیستی آمریکا محسوب می شود و با صرف هزینه های سنگین تبلیغاتی در صدد حفظ موقعیت خود به عنوان رتبه اول در حوزه مواد غذایی است. تمرکز و موفقیت این شرکت در امر تبلیغات را از آنجا می‌توان درک کرد که بر اساس تحقیقی در سال 2004 عکس دلقک رونالد مک‌دونالد در میان کودکان شناخته شده‌تر از تصویر مسیح یا جورج بوش بود. نشان مک دونالد در بین مردم بیش از صلیب به رسمیت شناخته می شود.

اما در کنار تمامی این حقایق، آمریکایی سازی جوامع یکی از اهداف اصلی گسترش محصولات آمریکایی مانند مک دونالد، پپسی و کوکاکولاست. در گرماگرم حوادث 11 سپتامبر معروف بود که تروریست های القاعده در حالیکه شلوار جین می پوشند و کوکاکولا می نوشند، هواپیماهای آمریکایی را نیز منفجر می کنند. 

بنابراین خوردن یک ساندویچ مک دونالد یا نوشیدن یک قوطی کوکاکولا، در نهایت به هضم و دفع آن ختم نمی شود بلکه آثار جنبی آن بسیار مخرب تر است. فرهنگ آمریکایی به دنبال این محصولات وارد کوچه و خیابان های ایران خواهد شد. موضوعی که بیشتر کشورهای جهان آن را تجربه کرده اند و نه گزاف است و نه بدبینی. فرهنگ راحت طلبی، تنبلی و بی هویتی، از آثار مخرب آمریکایی سازی است. اما مهم تر از این مولفه ها، سکولاریزه کردن جوامع نیز در پی آن می آید. سکولاریزه کردن تنها به معنای جدای دین از سیاست نخواهد بود بلکه تهی کردن جوامع از ارزش های کهن، هنجارها و عرف های قوام بخش خواهد بود. 

بلایی که این قدرت نرم و خوشمزه آمریکایی بر سر بسیاری از جوامع آورده است. به طور نمونه، ژاپن  بعد از سال ها، سخن گفتن از فرقه شنتو، بودیسم، جشن چای، کیمونو، کابوکی، نوه و هایکو(نمادهای سنتی ژاپن) و بعد از سال های طولانی تمسک به هویت مستقل خود، فرهنگ آمریکایی به نسل های جدید حمله کرده و در نتیجه آنها هم اکنون «تی شرت» می پوشند و کوکاکولا می نوشند و همبرگر می خورند، در دیسکو می رقصند و چشمانشان را جراحی می کنند تا همانند چشمان آسیایی های جنوب شرقی باریک نباشد.

مک دونالد در ژاپن

گورباچف، رهبر نوگرای شوروی که سیاست های او منجر به فروپاشی این اتحاد جماهیر شد، کسی بود که اجازه افتتاح نخستین رستوران مک دونالد در میدان پوشکین  مسکو را در سال 1990 داد. در نخستین روز کار مک دونالد در روسیه، بیش از ۳۰ هزار نفر ساعت‌ها در برابر در ورودی آن برای خرید همبرگر و سیب‌زمینی سرخ‌شده صف کشیدند. تا چند هفته پس از آن نیز مأموران پلیس هر روز باتوم به دست مسئول حفظ نظم صف چندین کیلومتری مقابل این رستوران بودند.یک سال بعد آن دیگر شوروی در کار نبود.

شروع فعالیت مک دونالد در روسیه با استقبال روس ها مواجه شد. 

 در اکتبر 1990 کمپانی مک‌دونالد نخستین شعبه خود در چین را نیز افتتاح کرد. رستوران مک‌دونالد در شهر شنژن، یکی از مناطق تجاری آزاد چین، قرار داشت. مک دونالد پس از بیش از 25 سال حیات مک دونالد در چین بیش از 60000 کارمند را در 1100 رستوران در اختیار داشته و استخدام کرده و به دنبال تاسیس 2000 رستوران دیگر درطی چند سال آینده است. این درحالی است که دانشگاه مک دونالد نیز در چین افتتاح شده تا روش های مدیریت را به چینی ها بیاموزد. 

بنابراین نباید ساده از کنار نام این کمپانی و برندهای معروف و جهانی آمریکا گذشت. شروع فعالیت آنها در ایران تنها آغاز کار است و این قدرت نرم آمریکا به راه خود برای آمریکایی سازی جامعه ایران که متاسفانه مبلغانی نیز دارد، ادامه خواهد داد.

مک دونالد پیش از این نیز در ایران فعالیت داشت. قبل از انقلاب اسلامی مک دونالد با دو شعبه مشغول به فعالیت بود که پس از وقوع انقلاب فعالیت هایش به طور کل تعطیل شد. پس از تعطیلی این شعبه ها افراد زیادی با ایجاد فست فودهایی با نام مشابه و حتی همان نام اصلی از فرصت پیش آمده استفاده کردند و پول های زیادی را به جیب های خود سرازیر کردند.نام هایی مانند مش دونالد، مک علی برگر، مش برگر، ZFC، IFC و ... که مدت ها به فعالیت خود مشغول بودند. گفته می شود پس از گذشت چند سال از انقلاب مک دونالد برند خود را در ایران ثبت کرد اما بعد از به وجود آمدن واکنش های منفی نسبت به تاسیس این برند آمریکایی، تاسیس شعبه های آن در اواخر سال 70 به تعلیق درآمد. حتی تاسیس شعبه مرکزی این برند در اواخر دهه هفتاد درست در روز افتتاح منتفی شد.

آیا اغذیه فروشی های ایران آماده رقابت هستند؟

مورد دیگری که باید در این برهه مورد نظر قرار گیرد، آمادگی صنایع داخلی برای رقابت با شرکت ها و کمپانی های خارجی است. به نظر می رسد درهای ایران به مرور زمان و پس از توافق هسته ای، به روی کمپانی های معروف جهان گشوده خواهد شد و آنانی که توان رقابت ندارند از صحنه حذف خواهند شد. 

اغذیه فروشی های ایران اینک سایه سنگین مک دونالد را روی سر خود احساس می کنند و این دلیلی شد تا رئیس این صنف، از لزوم اخذ مجوز توسط این کمپانی پیش از فعالیت در ایران بگوید. هر چند در نهایت ذائقه ایرانی تعیین کننده خواهد بود. 

با نگاهی به فعالیت اغذیه فروشی های در سطح شهرها و به ویژه شهرهای بزرگ، با صحنه های مواجه می شویم که بیشتر مشتری گریزی را باب می کند تا مشتری مداری. یکی از دلایل عمده این امر، عدم وجود آموزش های حرفه ای در اغذیه فروشی ها و مدیریت است. بیشتر کسانی که مجوزهای راه اندازی واحدهای غذافروشی را کسب کرده اند، از ظوابط جذب مشتری و حفظ و گسترش آن مطلع نیستند.

در کنار این موضوع بدیع، رعایت استانداردهای بهداشت محیط و بهداشت و کیفیت مواد غذایی در بیشتر فست فودی ها و رستوران ها رعایت نمی شود. با عبور از کنار بیشتر فست فودی ها، بوی روغن سوخته و چند روز مانده، اشتهای را بیشتر کور می کند تا باعث جذب مشتری شود. همچنین، استفاده از مواد اولیه بی کیفیت یا کم کیفیت و در پاره ای از مواقع، تاریخ گذشته و فاقد کیفیت، برای کسب سود بیشتر، مشتری را راهی بیمارستان ها و درمانگاه ها می کند. 

عدم رعایت مولفه های زیبایی شناختی معماری در اکثر فست فودی ها و اغذیه فروشی ها نیز، ترکیب نامناسبی از یک غذاخوری مدرن یا زیبا را ایجاد می کند. در حالیکه، کمپانی مانند مک دونالد، در رستوران های خود برای جذب مشتری حتی لوازم بازی کودکان را مهیا می کند، برخی از رستوران های ایرانی حتی سرویس بهداشتی مناسبی برای مشتری های خود ندارند. 

فاجعه زمانی به اوج خود می رسد که در سبک جدید فست فودی ها، لوازم اولیه پر کردن ساندویچ ها در اختیار مشتری قرار می گیرد و مشتری ها نیز با عدم رعایت اصول بهداشتی، با دست کثیف به جان مواد موجود می افتند و کارکنان فست فودی برای حفظ مشتری، هیچ اهمیتی به این موضوع نمی دهد. در اینجاست که جای خالی نظارت اتحادیه اغذیه فروشان و اماکن احساس می شود که چرا توجهی به این موارد ندارند و اجازه گسترش چنین رویه ای را به راحتی می دهند. 

به روز نبودن و عدم ابتکار و خلاقیت در اکثر اغذیه فروشی های ایرانی نیز یکی دیگر از معضل های این صنف است که به ناکارآمدی آنها در مقابل رقبای دیگر می افزاید. شاید یکی از دلایل عمده عدم بین المللی شدن برندهای ایرانی، همین موضوع باشد. عدم استفاده از فناوری های روز مانند اینترنت، راه اندازی سایت های اطلاع رسانی و ...، آنها را از قافله عقب نگه داشته است. این ضعف زمانی که رقبای خارجی به جمع آنها اضافه شوند، خود را به خوبی نشان خواهد داد. آیا فری کثیف و فلافل فروشی های معروف خیابان کوچه خانی (معروف به سگ دونی) تاب مقاومت در مقابل مک دونالد را خواهند داشت؟ بی رقیب بودن اغذیه فروشی های ایرانی به مانند خودروسازی های کشور، در فصل جدید گشودن درهای ایران برروی کمپانی ها و شرکت های خارجی معروف؛ دیگر امکان نخواهد داشت و مصرف کننده می تواند از این پس از میان محصولات گوناگون انتخاب کند، موضوعی که با وجود سیاست های جدید دولت، دور از ذهن نخواهد بود.