بیستم شهریور روز گرگان نیست !

 به گزارش گلستان 24 به نقل از گلستان ما علی بایزیدی پژوهشگر گلستانی طی مطلبی در آستانه نام گذاری روز گرگان نوشته بود : چندی پیش (چهارم اسفندماه سال گذشته) کمیته فنی نامگذاری شهر گرگان که از دل شورای اسلامی شهر بیرون آمده بود در اقدامی مبتکرانه و نوین مصمم گردید روزی را به عنوان روز گرگان در تقویم ملی به ثبت برساند تا رویکرد نمادین شهرهای دیگری چون شیراز و اصفهان و ... را دنبال نماید و حرکتی ماندگار را در خصوص آشنایی بیشتر هموطنان عزیز با این دیار سرسبز و باستانی به انجام برساند، دیاری که متأسفانه در جایگاه واقعی فرهنگی- تاریخی خود قرار نگرفته و ناشناخته و کم اهمیت باقی مانده است.

لذا کمیته مذکور 9 روز پیشنهادی خود را بدین شرح اعلام نمود: « روز 20 شهریور 1314 به نام روز تصویب نامگذاری شهر گرگان ، ورود حضرت امام حسن عسکری (ع) به گرگان ، روز تاسیس بلدیه (شهرداری) شهر گرگان و معرفی اولین شهردار این شهر، روز تولد فخرالدین اسعد گرگانی ، همچنین روز پنجم آذر ، روز نوسازی شهر گرگان با احداث خیابان امام خمینی (ره) و میدان شهرداری ، روز ورود ابوعلی سینا به گرگان ، روز استان شدن گرگان و روز تولد هر یک از مشاهیر گرگان با پسوند گرگانی. »

پیشنهاداتی که به اعتقاد راقم این سطور هیچیک نمی تواند گویای این انتخاب خاص باشد، انتخابی که می بایست تا سالیان سال نام گرگان را مفتخرانه همراه بکشد و متبادرکننده این نام بزرگ در اذهان عمومی باشد و البته نکته شگفت آور و مضحکی هم در اعلام فهرست فوق الذکر این ببه چشم می خورد که گویا کارشناسان محترم کمیته فنی میان نام گرگان باستان (همان وِهرکان اوستا ، وَرَکان کتیبه بیستون ، وُرکان کتیبه کعبه زرتشت و جُرجان مورخین عربی کلام ) و گرگان امروزی ( اِسترآباد سابق و شاید زادراکارتای اسبق ) هیچ تفاوتی قائل نشده اند و یحتمل این دو را یکی پنداشته اند!

20 شهریور به هر کس و هر چیز منسوب است جز گرگان

به هر روی آنچنانکه گویا در برخی از وبلاگها و وبسایت های خبری با شادمانیِ از روی بی تدبیری اعلام گردید در نهایت بدترین انتخاب ممکن برای این امر به تصویب رسید و 20 شهریور روز گرگان لقب گرفت روزی که می توانست منسوب به هر کس و هر چیز باشد جز گرگان .

در بیستم شهریور ماه 1314 خورشیدی رویدادی غیر کارشناسی از سوی فرهنگستان وقت صورت گرفت که با تغییر نام تعداد معتنابهی از شهرهای کشور همراه بود از جمله تغییر نام اِسترآباد به گرگان ، اتفاقی که پیامدهای ناگوار آن پیشتر در مقاله « اندر حکایت لطمه های یک تصمیم 75 ساله » مورخه 19/12/88 شماره 839 بصورتی جامع توضیح داده شد ، مقاله ای که نگارنده خوش خیالانه در اقدامی عاجل به رشته تحریر درآورد با تصور اینکه شاید دست اندرکاران کمیته فنی نامگذاری، آن را مدنظر تصمیم گیری خود قرار خواهند داد.

اما دریغ که آن اقدام غیرعلمی کارشناسان فرهنگستان وقت که یکی از اساسی ترین مسببات کاهش شهرت عمومی نام شهر اِسترآباد و بزرگان این دیار تاریخی بوده است و لطمه های انکارناپذیر و تقریبا جبران ناشدنی بسیار به بار آورده است اینک در نهایت شگفتی بعد از 75 سال بار دیگر مهر تأیید کارشناسان کمیته فنی شورای اسلامی این شهر را نیز از آن خود کرد.

اقدامی که حتی مرحوم استاد سید محمد محیط طباطبایی را چنان به اندوه می اندازد که ایشان می نویسند: « متاسفانه در نتیجه دخالت افراد فاقد صلاحیت علمی در کار صالحان از پنجاه و اندی سال پیش شاهد نظیر این گونه تصرفات در کار زبان و تاریخ و جغرافیا بوده ایم که مشکلاتی را به وجود آورده است...

از جمله وقتی کلمه اِسترآباد را در ولایت گرگان که از نامهای قدیمی جغرافیایی ایران محسوب می باشد و شاید سابقه استعمال آن تا روزگار پرستش عشتاروت در تاریخ آسیای غربی پیش می رفت با نام اَستر چارپا یا قاطر در نظر برخی مشتبه آمد و به تصور اینکه بنای آن منسوب به قاطری یا چارواداری بوده بدون رعایت حق قدمت استعمال گرگان برای شهر جرجان معروف در تلو ناحیه باستانی هیرکانی قدیم، نام گرگان معروف و مشخص و همتای اِسترآباد را به گرگان بدل کردند و آنگاه گرگان هم به اعتبار وجود مقبره قابوس وشمگیر در آنجا به گنبد کاوس عوض شد که هیچ گونه پیوستگی با کاوس کیانی معروفتر از قابوس نداشته است.

قضا را در سده چهارم هجری اسامی رجال معروف علم و ادبی که در تاریخ جرجان (به زبان عربی) [اثر ابوالقاسم سهمی جرجانی] از دو صده ی پیش از تألیف و ضبط صدها صفحه چاپی را به خود مشغول داشته است. زوال نام اِسترآباد و جرجان یا گرگان از نقشه جغرافیا صدها سرشناس تاریخی از این دو محل را در آینده، مجهول المکان معرفی خواهد کرد. [ ایشان در ادامه بصورت طعنه آمیزی هم می افزایند:]

اخیرا شاید از بیم حمله گرگان صحرای شمالی از راه دشت گرگان به مازندران کلمه گرگان جانشین اِسترآباد را به ترکمن شهر بدل ساخته اند و خط محو بر سه هزار سال تاریخ هیرکانی و دهستان و گرگان کشیدند و اسم اصلی قدیمی ناحیه را به کلمه ای بدل کردند که چهارصد سال پیش ابدا نشانه ای از وجود آن حتی در ماورای رود اترک هم به چشم نمی خورد.» [کیهان فرهنگی-سال پنجم-شماره12-ص30]

بر اهالی تحقیق و تفحص پوشیده نیست که در امتداد گذران تاریخ ، منطقه ی استان گلستان همواره زادبوم خیل متعددی از بزرگان عرصه ی علم و ادب و معرفت بوده است و این بدیهه امریست که با نگاهی به فهرست نامهایی چون میرداماد، میرفندرسکی، میرسید شریف، فخرالدین اسعد، حکیم سید اسماعیل جرجانی، حکیم لامعی، نصرت الدین کبودجامه، ابوالقاسم سهمی، امام عبدالقاهر، ابوالهیثم، سید رضی الدین، هلالی، سحابی، فضل الله حروفی، ملا محمدامین ، میرزامهدی خان کوکب ، بی بی خانم و کذا و کذا خودگویاتر از آن است که چون منی گوید.

اما دو صد حیف از آن که غالب این نامهای بزرگ تنها در ذهن و منظر خواص رونق می یابند و تنها در دل کتابها، تذکره ها و رساله ها از سالی به سالی دیگر و از قرنی به قرنی دیگر انتقال پیدا می کنند بی آنکه طیف وسیع عوام جامعه حتی نام ایشان را به گوش خود شنیده باشند، هرچند این معضل از چند دلیل پیوسته و زنجیره ای ناشی می گردد اما بطور قطع، تغییر ناگهانی نام شهر اِسترآباد به گرگان علت و مسبب اصلی این مسئله است یعنی تغییر نام خاستگاه بخش اعظمی از آن مفاخر بویژه از سده ی هفتم بدین سوی که با ویرانی شهر باستانی جرجان ( همان وهرکان ، ورکان یا هیرکان ) به دست لشکریان مغول و مرکزیت یافتن بجای آن به شهرتی دو چندان رسیده بود.

چگونه می توان انتظار داشت که مثلاَ وقتی می گوییم « میرداماد استرآبادی » حکیم و فیلسوف بزرگ عصر صفوی، آنگاه عامه مردم (علی الخصوص قشر پرجمعیت تر جوان و نوجوان آن) دریابد که آری وی بزرگی است از اهالی گرگان زمین ؟ چگونه ؟

حتی بسیاری از خواص و اهل قلم و مطالعه نیز نمی دانند که اینگونه است ( چنانکه حتی وی را اصفهانی خوانده اند ) تا چه رسد به بخش اعظم پایین نشین هرم جامعه. مسئله ای که حتی مشمول نامهای با دنباله جرجانی نیز گردیده است که حتی اکثریت نمی دانند جرجان معرب گرگان است تا شاید بدین منوال دل خوش داریم که حداقل گرگان ( هیرکان یا وهرکان باستان ) را با گرگان فعلی ( اِسترآباد سابق ) اشتباه کنند.

در پایان به عنوان یک همشهری و هم استانی کوچک از همه دوستاران این خطه تاریخی و دست اندرکاران ذیربط مستدعی است در تصویب و تثبیت این انتخاب نادرست تجدید نظر عاجل نمایند. ان شاءالله .

 گلشن مهر شماره 886 ( 3 شهریور 89 ) /

estarbad.blogfa.com ali_b1982ir@yahoo.com

انتهای پیام /