تغییر کاربری اراضی کشاورزی گلستان/ وقتی جای محصول ویلا سبز می‌شود
در شرایطی که کشاورزی محور اقتصاد گلستان است و بخش عمده اشتغال را به خود اختصاص داده است، آمارها نشان می دهد ۲۰ هزارهکتار از اراضی کشاورزی استان با تغییر کاربری از گردونه تولید خارج شده است.
به گزارش گلستان24؛ گروه استان‌ها: تغییر کاربری اراضی در حالی در کشور تبدیل به یک بحران شده که همه می‌دانیم بخش‌های کمی از کشور نیمه‌خشک و خشک ما استعداد کشاورزی دارد و ما در شرایطی نیستیم که برای کارهای غیرمجاز عرصه‌های ملی را به ورطه نابودی بکشانیم و در این زمینه غفلت کنیم. تخریب و تغییر کاربری اراضی کشاورزی هم‌اکنون در زیرساخت‌های اصلی تولید بخش کشاورزی ازجمله منابع پایه آب‌وخاک خسارت‌های جبران‌ناپذیر وارد کرده است.
به گفته کارشناسان و مسئولان امر طی پنج دهه گذشته کاربری افزون بر یک‌میلیون هکتار زمین‌های زراعی تغییریافته و از گردونه تولید خارج‌شده‌اند. در این مدت سطح زمین‌های کشاورزی در کشور از میانگین ۹ هکتار به ازای هر بهره‌بردار به حدود دو و نیم تا سه هکتار کاهش‌یافته است.
وسعت دامنه این اتفاق به‌قدری گسترده شد که متولیان امر به‌طور صریح اعلام کردند تغییر کاربری اراضی کشور به مرحله بحران رسیده است. متولیان حال می‌گویند در شمال کشور به‌ویژه مازندران و همچنین بخش‌هایی از گیلان و گلستان این تغییر کاربری‌ها به‌شدت در حال رشد است و تقریباً هر نقطه‌ای از کشور که خوش آب‌وهوا باشد در معرض تغییر کاربری قرار دارد.
آمار پرونده‌های تغییر کاربری طی یک دهه گذشته نشان می‌دهد از سال ۸۵ که مرحله دوم تصویب حفظ کاربری بوده حدود ۶۰ هزار هکتار تغییر کاربری وجود داشته و ۵۵ تا ۶۰ هزار هکتار نیز غیرمجاز بوده که از این میزان ۸۰ هزار پرونده در مراجع قضایی وجود دارد بااین‌حال اما به‌طور متوسط سالانه ۷ تا ۸ هزار هکتار از اراضی کشاورزی ایران دستخوش تغییر کاربری شدند.
اما بررسی‌ها نشان می‌دهد گلستان نسبت به مازندران و گیلان از شرایط بهتری برخوردار است، ولی ادامه این روند نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت برای مقابله با چالش‌های این بخش است. طبق آمار میانگین زمین‌های کشاورزی در استان گلستان دو الی دو نیم هکتار بوده درحالی‌که در استان مازندران به یک الی یک و نیم هکتار کاهش‌یافته است.
قوانین جلوگیری از تغییر کاربری اراضی کاربردی نیست
یک کارشناس کشاورزی در خصوص وضعیت تغییر کاربری اراضی به خبرنگار مهر می‌گوید: حفاظت از کاربری زمین‌های کشاورزی سال‌های زیادی نیست که آغازشده و به دلایل متعدد ازجمله قانون‌های مبهم و ناقص، انجام نشدن طرح‌های آمایش سرزمین، کمبود نیروی انسانی متخصص و قیمت بسیار بالای اراضی با کاربری مسکونی یا صنعتی، کارایی لازم را نداشته است. در کشور ما ۸۴ درصد بهره‌برداران کشاورزی، کمتر از سه هکتار زمین در اختیار دارند. این امر باعث شده کشاورزان به دلیل نبود صرفه استفاده از ماشین‌آلات به سمت استفاده از نیروی انسانی گرایش پیدا کنند و درواقع اراضی به مصارف غیر زراعی تغییر یابند.
محمد قربانی می‌افزاید: مهم‌ترین عامل خرد شدن زمین، قوانین مربوط به ارث است. به همین دلیل، سالانه ۲۰۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی به دلیل وجود مقررات موصوف، کوچک و کوچک‌تر می‌شود و امکان مکانیزاسیون و فعالیت‌های فنی و علمی را غیرعملی می‌سازد. تا کنون اقدام اساسی برای یکپارچه‌سازی و جلوگیری از کوچک‌تر شدن اراضی به اجرا نیامده و بدون شک تاوان سنگینی که این تصمیم‌ها برای کشور داشته، به این زودی‌ها جبران نخواهد شد.
وی بیان می‌دارد: وضع قوانین متناسب و کاربردی، یکپارچه‌سازی اراضی و جلوگیری از خرد شدن اراضی، اقتصادی کردن کشاورزی و ضمانت داشتن قوانینی که وضع می‌شود می‌تواند در جلوگیری از تغییر کاربری اراضی کشور نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشد.
مهم‌ترین اثر منفی اقتصادی کوچک‌تر شدن اراضی، بحث افزایش غیرمنطقی هزینه تولید در واحد سطح است. موضوعی که مدیریت محصولات کشاورزی را به دلیل تعدد زمین ها و کشاورزان دشوار می کند و نظارت بر زمین ها نیز سخت تر می‌شود.
تغییر کاربری سالانه ۲۰۰ هکتار از اراضی استان
رییس امور اراضی استان گلستان در گفتگو با خبرنگار مهر در رابطه با وضعیت تغییر کاربری اراضی استان می‌گوید: میانگین سالانه تغییر کاربری مجاز اراضی استان ۱۰۰ هکتار و میزان تغییر کاربری اراضی غیرمجاز استان نیز حدود ۱۰۰ هکتار است که البته در سال‌های مختلف نوسان دارد.
اسد الله محتشمی پور می‌افزاید: از ۱۰ سال گذشته شهرها و روستاهای ما رشدی بی‌رویه داشتند که بدیهی است باید برای توسعه شهرها و روستاها این اراضی مورداستفاده قرار گیرد.
وی ادامه می‌دهد: حدنصاب زمین‌های کشاورزی در استان قطعات کمتر از یک هکتار است و زمانی که قطعات زمین‌های کشاورزی برای کشاورز از حدنصاب خارج می‌شود کشاورز اقدام به فروش آن می‌کند که در بیشتر موارد این زمین‌ها به ساخت‌وساز غیرمجاز اختصاص می‌یابد.
وی تصریح می‌کند: یکی دیگر از عوامل تغییر کاربری اراضی استان برداشت شن و ماسه از برخی اراضی است که اگرچه برخی از آن‌ها دارای مجوز هستند ولی برخی نیز در ساعات غیر اداری برداشت می‌شود و یا به دلایلی از دسترس ما خارج است و تغییر کاربری پیدا می‌کند.
یکپارچه‌سازی اراضی از خرد شدن و تغییر کاربری اراضی جلوگیری می‌کند
محتشمی بابیان اینکه یکپارچه‌سازی اراضی مهم‌ترین اقدامی است که می‌توان از خرد شدن اراضی جلوگیری کرد می‌گوید: این موضوع جزو وظایف ماست و در حال حاضر نیز در حال تبلیغ و ترویج این موضوع برای کشاورزان هستیم ولی تاکنون به‌جز موارد اندکی به نتیجه نرسیده‌ایم.
حدنصاب زمین‌های کشاورزی در استان قطعات کمتر از یک هکتار است و زمانی که قطعات زمین‌های کشاورزی برای کشاورز از حدنصاب خارج می‌شود کشاورز اقدام به فروش آن می‌کند که در بیشتر موارد این زمین‌ها به ساخت‌وساز غیرمجاز اختصاص می‌یابد
وی اضافه می‌کند: یکپارچه‌سازی برای کشاورزان منفعت زیادی دارد ولی هنوز کار مشاعی و گروهی در کشور و همچنین استان ما جواب نداده و مردم در این زمینه به هم اعتمادی ندارند. البته اراضی مشاعی که به چند شرکت تعاونی واگذار کرده‌ایم ولی به نسبت کل اراضی استان محدود است.
محتشمی بیان می‌کند: قانون اول حفظ کاربری اراضی در سال ۱۳۷۴ مصوب شده بود که در آن تنها جریمه برای متخلفین منظور می‌شد ولی در قانون جدید که مصوب اواخر سال ۸۵ است قانون اصلاح‌شده و جریمه‌ها حذف و در صورت احراز تخلف قلع‌وقمع انجام می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: تاکنون نیز در استان ۵۰۰ مورد آرای قلع‌وقمع صادر و از این تعداد ۴۳۰ مورد اجرایی شده و ۷۰ مورد باقی‌مانده نیز به دلیل اینکه مردم در آن‌ها سکونت کرده‌اند باید باتدبیر و آرام و طبق قانون برخورد و قلع‌وقمع صورت گیرد. هرچند استان گلستان از استان‌هایی است که اراضی کشاورزی در آن حفظ و حراست شده است و نسبت به وضع کلی کشور اوضاع این استان بهتر است.
رییس امور اراضی استان با اشاره به اینکه بیشترین تغییر کاربری‌ها در دامنه جنوبی استان است، می‌افزاید: دهنه شصت کلا، زیارت، دهنه محمدآباد و زرین گل در علی‌آباد و پا قلعه در رامیان ازجمله نواحی هستند که بیشترین میزان ساخت‌وسازهای غیرمجاز و تغییر کاربری اراضی در آن دیده می‌شود. در حال حاضر در روستای زیارت ۴۰۰ مورد پرونده جدید در حال بررسی است که شناسایی‌شده‌اند و به‌زودی به دادگاه معرفی می‌شوند.
وی می‌گوید: متأسفانه در طرح‌های توسعه شهری و روستایی همچون طرح‌های هادی روستایی، تفصیلی و جامع شهری موضوع حفاظت از اراضی کشاورزی کمتر دیده‌شده و بخشی از اراضی کشاورزی در قالب اجرای این طرح‌ها به شکل قانونی مورد تخریب و تغییر کاربری قرارگرفته است. هرچند در حال حاضر طبق تفاهم‌نامه با بنیاد مسکن مقررشده است که ازاین‌پس طرح‌های هادی با دقت بیشتری بررسی شود.
وی همچنین در خصوص استقرار شهرک‌های صنعتی استان در نواحی جنوبی و اراضی درجه‌یک استان می‌گوید: متأسفانه محل استقرار اکثر شهرک‌های صنعتی استان در نواحی جنوبی استان است و هم‌اکنون نیز در سرخنکلا ۶۰ هکتار از بهترین اراضی کشاورزی به دلیل اینکه مصوبه دولت قبل را داشت در اختیار شرکت شهرک‌ها قرار گرفت و چند مجتمع صنعتی در آن در حال احداث است. و این در حالی است که ما هزار هکتار از اراضی لم‌یزرع شمال استان را در اختیار شرکت شهرک‌ها قرار داده‌ایم ولی هیچ صنعتی تاکنون در این شهرک استقرار نیافته است!
کاهش ساخت‌وسازهای غیرمجاز در استان
محتشمی بابیان اینکه در حال حاضر گشت ویژه بازدید از اراضی کشاورزی استان راه‌اندازی شده است، می‌افزاید: سامانه ۱۳۱ نیز به ما کمک می‌کند که هر جا تخلفی رخ می‌دهد مردم سریع به ما اطلاع‌رسانی کنند. ما می‌توانیم ادعا کنیم که درصد ساخت‌وساز درجاهایی مانند زیارت، توشن و دهنه شصت کلا به حد بسیار زیادی کاهش‌یافته و حتی به صفر رسیده است ولی در برخی نقاط دیگر استان و شهرستان‌ها بازهم ممکن است تخلفی رخ دهد.
وی تصریح می‌کند: هم‌اکنون تعامل دستگاه‌های ذی‌ربط برای اجرای قانون و برخورد با متخلفین این عرصه بسیار بیشتر شده است ولی مردم ما علیرغم اطلاع‌رسانی هنوز از قانون حفظ کاربری اراضی اطلاعی ندارند و فکر می‌کنند که چون زمین از آن خودشان است هر نوع ساخت‌وساز و یا تغییر کاربری می‌توانند در آن انجام دهند.
رییس امور اراضی استان در ادامه می‌گوید: ما دائم نمی‌توانیم به مردم بگوییم که در زمین خود ساخت‌وساز انجام ندهد چراکه وضعیت جامعه به‌گونه‌ای است که خانواده‌ها به مکان‌های تفریحی و ییلاقی عمدتاً خصوصی و خانوادگی علاقه‌مند هستند. به نظر می‌رسد اگر یک سری مناطق گردشگری را شناسایی کنیم که تغییر کاربری آن‌ها لطمه زیادی به اراضی استان نزند و جزو اراضی درجه‌یک استان نباشد و مردم را تشویق کنیم که در آن مناطق فضای تفریحی و خانه ییلاقی خود را بنا کنند می‌توانیم تا حدی از تغییر کاربری اراضی نیز جلوگیری کنیم. البته ضوابط خاصی نیز برای ساخت و سا ز در این تفرج‌گاه‌ها در نظر بگیریم تا اشکالاتی بروز نکند.
قوانین تغییر کاربری اراضی در حال اصلاح است
رحمت‌الله نوروزی نماینده مردم علی‌آبادکتول در مجلس شورای اسلامی در رابطه با قوانین وضع‌شده در خصوص تغییر کاربری اراضی در مجلس به خبرنگار مهر، می‌گوید: قوانین تغییر کاربری اراضی در مجلس هشتم تصویب‌شده است و در مجلس نهم نیز اصلاحاتی در آن در حال انجام است.
وی می‌افزاید: با توجه به اینکه حفظ و حراست از اراضی کشاورزی و محیط‌زیست مورد تأکید مقام معظم رهبری بوده است، مجلس این اعتقاد را دارد که اگر اقدامی قرار است انجام شود باید جلوی ساخت‌وسازهای بی‌رویه و تخریب اراضی کشاورزی گرفته شود و در حال حاضر نیز در کمیسیون‌های مجلس در حال بحث و برسی بیشتر روی این موضوع هستیم.
نوروزی یکپارچه‌سازی اراضی و اصلاح قانون ارث را ازجمله موضوعات مهمی می‌داند که می‌تواند از تخریب بیشتر اراضی کشاورزی جلوگیری کند.
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس بابیان اینکه نگاه ما باید در این زمینه پیشگیرانه باشد می‌گوید: در جلساتی با امور اراضی و بنیاد مسکن تفاهم شده است که در اجرای طرح‌های هادی روستایی مراقبت و دقت بیشتری انجام شود تا اراضی کشاورزی بدون دلیل از کاربری اصلی خود خارج نشود.
به نظر می‌رسد شبه نهضتی برای جلوگیری از ساخت‌وسازهای غیرمجاز شکل‌گرفته است که باید بتوان با تنظیم قوانین و مقررات متقن و اجرای صحیح قانون تغییر کاربری اراضی در کشور و همچنین استان را به سمت صفر شدن پیش برد.
اجرای طرح‌های یکپارچه‌سازی اراضی، اصلاح قانون ارث در کشور و دقت بیشتر در اجرای طرح‌های هادی روستایی، اقتصادی کردن کشاورزی و جلوگیری از ساخت‌وساز غیرمجاز و برخوردهای مطابق قانون و به‌دوراز مسامحه می‌تواند بخش زیادی از این تخریب بی‌رویه و تغییر کاربری‌های کنونی اراضی کشاورزی را کاهش دهد.
هرچند نمایندگان مجلس هم باید در تغییر برخی قوانین کنونی و تصویب قوانین کاربردی در این موضوع تلاش بیشتری داشته باشند.
/مهر
ارسال نظر