فقدان توجه سیمای گلستان و فرهنگ و ارشاد اسلامی به زبان بومی

علاقه به زبان فارسی سخن گفتن، در بین خانواده‌های ساکن روستا‌ها و شهرهای گلستان موجب شده تا کم کم لهجه زیبای بومی این منطقه به فراموشی سپرده شود.

 به گزارش گلستان24، اکنون بسیاری از اصطلاحات زبان بومی درغرب، شرق و حتی مرکز گلستان، به دلیل فقدان استفاده، مهجور مانده و واژگان فارسی جایگزین آن شده، در حالی که این زبان اصیل نماد اصالت این قوم نجیب ایرانی است. 

هر ملتی را با فرهنگش می‌شناسند، زبان و لهجه خاص، هویت یک سرزمین است و هر زمانی ملتی فرهنگش را فراموش کند، آسیب‌پذیر می‌شود، چرا که هویتش را در معرض بی‌توجهی قرار داده و به دیگران نیز فرصت داده تا تحقیرش کنند.

لهجه بومی گلستان در غرب و حتی بخش‎هایی از مرکز و شرق، «مازنی»، در مرکز، «گرگانی» و در شرق «کتولی» و دیگر لهجه‌های متداول است و البته زبان ترکمنی و ترکی هم بخش عمده‌ای از زبان گلستانی‌ها را تشکیل می‌دهد.

در یکی از روستاهای غرب گلستان، یکی از اهالی با لهجه زیبای محلی در حال صحبت با من است و در همین حین با کودک شش ساله‎اش که به نزد ما آمده، چنان به زبان فارسی سلیس سخن می‌گوید که متعجبم می‌سازد.

*خانواده‎های غرب گلستان از کودکی با فرزندانشان فارسی سخن می‎گویند

از وی می‌پرسم، حیف این لهجه نیست که فراموش شود، «محمد وکیلی» با اشاره به متداول بودن سخن گفتن به فارسی در بین خانواده‌های روستایی غرب گلستان گفت: اکثر خانواده‌های روستایی، دیگر به زبان محلی با فرزندانشان سخن نمی‌گویند، بلکه از کودکی سعی می‌کنند فرزندانشان فارسی را فرا بگیرند و من هم از این مردم مستثنی نیستم.

وی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در گرگان اظهار کرد: به نظرم شرایط به گونه‌ای است که اگر کسی به زبان محلی در محیط‌های شهری صحبت کند، وی را روستایی و بی‌فرهنگ می‌دانند و کسی هم وی را جدی نمی‌گیرد.

وکیلی یادآور شد: حتی رسانه‌ای مانند صدا و سیما هم از این لهجه‌ها برای نشان دادن افراد دهاتی یا آدم‌های ساده و عقب مانده استفاده می‎کند، که همین عامل به تنهایی کافی است تا خانواده‌های گلستانی، زبان فارسی را بر زبان بومی و ریشه‌دار خود ترجیح دهند.

وی با اشاره به حضور اکثر فرزندان روستایی در شهرهای اطراف برای ادامه تحصیل در مقطع دبیرستان و دانشگاه اذعان کرد: چنان‎چه آنان به زبان فارسی مسلط باشند در شهر نیز مشکلی نخواهند داشت و سریع می‌توانند جایگاه خود را بین همسالان و دوستان جدید خود بیابند.

اگر چه نباید بدبینانه قضاوت کرد اما طی چند سال گذشته و اخیر برای دفاع از لهجه‌های محلی و ترویج آن در جامعه هیچ اقدامی از سوی نهاد‌های متولی زبان و ادبیات کهن و بومی منطقه انجام نگرفته است.

*فقدان توجه سیمای گلستان و فرهنگ و ارشاد اسلامی به زبان بومی

اگر کسی به صدا و سیمای گلستان به عنوان یک رسانه محلی توجه کند، تصور می‌کند که در حال تماشای شبکه ملی است، چرا که برنامه‌های بومی و محلی در آن بسیار محدود است این در حالی است که تمایل و استقبال گلستانی‌ها برای مشاهده شبکه محلی مازندران رو به افزایش است.

توجه بیش از حد این شبکه به شرق گلستان و بی‌محلی به زبان محلی موجب شده تا از تعداد مخاطبان آن کاسته شود، درحالی که زبان محلی بهترین ظرفیت و جذابیت استان برای تولید برنامه‌های بومی و محلی است.

در اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان هم اقدام خاصی در ترویج و حفظ این زبان بومی و ترویج آن انجام نگرفته و حتی تاکنون یک برنامه فرهنگی همچون شعر یا داستان‎نویسی با موضوع زبان محلی در این استان برگزار نشده و موضوعات دیگر فرهنگی در اولویت قرار گرفته است.

نویسنده کتاب «چمبلیک» در گلستان شاید گزینه مناسبی باشد تا در این زمینه توضیح دهد: وی بخشی از بی‎توجهی به زبان بومی منطقه را در ارتباط با تحولات اجتماعی همچون افزایش ارتباطات و رسانه‎ها می‎داند که آرام آرام با نفوذ و رسوخ در ‎جامعه جایگزین فرهنگ بومی و ساختار کلامی می‎شود.

علی نصیبی در گفت‎وگوی اختصاصی با خبرنگار فارس تصریح کرد: متاسفانه مردم منطقه نیز به حفظ زبان و فرهنگ بومی خود همچون استان‎های همجوار تعصب چندانی ندارند و از دامنه فرهنگ‎‎پذیری بالایی برخوردار هستند.

وی خاطرنشان کرد: این در حالی است که در شورای اسلامی شهر رشت مصوب شده که به جز لهجه گیلکی در آن مکالمه نشود و آموزش و پرورش مازندران نیز در مدارس این استان لهجه مازندرانی را به عنوان ماده درسی گنجانده است.

نصیبی ادامه داد: از دلایل تشکیل استانی به عنوان گلستان، تاریخ و فرهنگ غنی و متفاوت آن بوده است و اکنون نیز ایجاب می‎کند یک کار علمی برای کاوش در زمینه زبان و فرهنگ گلستانی‎ها انجام گیرد.

*لزوم تشکیل انجمنی برای حمایت از زبان‎های بومی گلستان

وی خاطرنشان کرد: زبان یا گویش هر منطقه، سند هویت هر دیار و عامل اتحاد ساکنان آن سرزمین است، از این رو، آنانی که دل در گرو خاستگاه خود دارند با علم به این موضوع سعی در ترویج زبان یا گویش خود در بین اطرافیان یا نسل‎های آتی برای جلوگیری از مرگ این مشخصه فرهنگی دارند.

این فعال فرهنگی و اجتماعی تصریح کرد: ساده‎اندیشی است که اگر گویش و زبان را تنها یک عامل ارتباطی بین انسان‌ها بدانیم بلکه بسیار فراتر از این نقش، زبان مادری و هویت رابطه‌ای تنگاتنگ با یکدیگر دارند.

نصیبی ادامه داد: حفظ گویش‎های منطقه به عنوان یکی از وجوه مشخصه تمایز هویت این منطقه با دیگر مناطق شمالی است، اما با بی‎توجهی‎های انجام گرفته از سوی ادارات و نهادهای متولی و هم از سوی مردم این دیار، امروزه گویش‌های منطقه یا مرده یا در حال از بین رفتن است.

وی با اشاره به راهکارهای لازم برای حفظ زبان محلی در گلستان اذعان کرد: تشکیل انجمنی با حمایت نهادهای دولتی و مشارکت فعالان فرهنگی استان برای صیانت از گویش‎های منطقه، از جمله اقدام‌های اولیه برای ترویج زبان محلی ریشه‎دار منطقه می‎تواند با فعالیت فرهنگی بین گروه‎های مختلف سنی در احیا و ترویج لهجه محلی‎های موثر باشد.

نصیبی متذکر شد: اجرای برنامه‎های مختلف فرهنگی و تشکیل تیم علمی با به ‎کارگیری اهل فن برای نگارش واژه‎نامه گرگانی، ثبت گویش‎های بومی در یونسکو و دیگر اقدامات هم‎سو می‎تواند در احیای گویش‎های بومی این استان شمالی موثر باشد.

مدیر کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری گلستان نیز با اشاره به موضوع لهجه محلی به عنوان یکی از مشخصه‎های زیبای مردم این استان گفت: این نوع لهجه به عنوان یک ظرفیت فرهنگی منطقه باید مورد توجه قرار گیرد و نباید بیش از این به ساختار آن لطمه وارد شود.

*تقویت وفاداری و مباهات به زبان محلی در بین مردم منطقه با ابزار فرهنگی

علی نذیری در گفت‎وگوی اختصاصی با خبرنگار فارس در گرگان تصریح کرد: باید نگرش وفادارانه و مباهات به لهجه‎های بومی را بین مردم منطقه گسترش داد.

وی یادآور شد: غرور و مباهات جامعه، متاثر از یک فرهنگ و لهجه خاص را باید تقویت کرد، چرا که حفظ هویت فرهنگی مرتبط با زبان محلی است و سابقه اجداد و قومی در لهجه و فرهنگ آن قوم نهفته است.

نذیری تصریح کرد: تهیه و تولید برنامه‎های فرهنگی در رسانه‎ها به ویژه صدا و سیمای استانی، توجیه خانواده‎ها نسبت به ضرورت کاربرد زبان محلی در خانواده می‎تواند از اپیدمی اضمحلال زبان محلی استان جلوگیری کند.

وی خاطرنشان کرد: در کنار این برنامه‎ریزی‎ها باید توجه داشت، چنانچه جوانان نسبت به گویش‌های محلی نگرش منفی داشته باشند و آن را موجب کسر شان بدانند این تدابیر به سرانجام نخواهد رسید، مگر آن‎که آنان را هم در این مسیر با خود همراه سازیم و از ظرفیت تعصب آنان به فرهنگ و اصالتشان برای توفیق در این بخش بهره گیریم.

اهمیت حفظ زبان‎های بومی و محلی از آن جهت اهمیت دارد که گاهی در داخل یک واژه از این زبان دنیایی از اطلاعات، باورها، سنت‎ها، دانش‎ها، فرهنگ‎ها، اسطوره‎ها و تاریخ یک قوم یا ملت نهفته است و با مرگ یک واژه ممکن است میراث ارزشمندی از بین برود، پس از هم‎اکنون باید برای زنده نگه داشتن این میراث ارزشمند تاریخی کوشید، چرا که فردا دیر است.

فارس