دانشنامه‌ای آزاد که همه می‌توانند آن را ویرایش کنند

به گزارش گلستان24، فرقی نمی کند موضوع جستجوی شما چه باشد. کافیست واژه یا عبارتی که می خواهید درباره آن اطلاعات بیشتری بدست بیاورید را در یکی از موتورهای جستجوگر مجازی تایپ کنید و کلید " اینتر" را فشار دهید. "ویکی پدیا" داشنامه آزادی است که همواره در ردیف اول یا دوم نتایج جستجو خودنمایی می کند و با باز کردن صفحه آن می توانید درباره موضوع مورد نظرتان اطلاعات کسب کنید. با این وجود، اگر کمی بیشتر با "ویکی پدیا" آشنا باشید، به اطلاعاتی که از طریق این دانشنامه به دست می آورید به صورت مطلق اطمینان نخواهید کرد؛ زیرا ویکی پدیا و اطلاعاتی که از طریق آن بدست می آید در همه جای دنیا محل تردید است و اغلب پژوهشگران و اساتید دانشگاه ها در سراسر دنیا مقالاتی را که در بخش فهرست منابع و ماخذ به "ویکی پدیا" ارجاع داده اند را علمی نمی دانند.

 

یکی از ویژگی های دنیای امروز انفجار اطلاعات است و فضای بی انتهای مجازی محمل خوبی برای انتشار میلیون ها ترابایت داده و یافتن مخاطب برای آنهاست؛ ‌داده هایی که به شکل ملغمه ای از اطلاعات درست و نادرست در کنار یکدیگر می نشینند. این روشی است که از سالها پیش به عنوان برگ برنده رسانه های با نفوذ به کار گرفته می شد اما حالا با تغییر فضای غالب رسانه ای به سمت و سوی فضای مجازی و تبدیل مخاطب منفعل به مخاطب فعال و مشارکت دادن وی در این فضا از طریق شبکه های اجتماعی یا دانشنامه های آزاد، نفوذ فکری و فرهنگی و ارائه اطلاعات جهت داده شده از طریق اینترنت و فضاهای طراحی شده در آن به شکلی وسیع و حساب شده در دسترس کشورهایی قرار دارد که حاکمیت فضای مجازی را در دست دارند.

ویکی پدیا را  از زبان خودش بشناسیم

ویکی پدیا در صفحه ابتدایی خود نوشته است:

"ویکی پدیا" یک دانشنامه اینترنتی چندزبانه با محتویات آزاد است که با همکاری افراد داوطلب نوشته می‌شود و مقالات آن می‌تواند توسط هر کدام از کاربران اینترنتی ویرایش گردد.

ویکی‌پدیا به عنوان نسخه تکمیلی نوپدیا شروع به کار کرد. نوپدیا پروژه دانشنامه رایگان و آنلاینی بود که مقاله‌هایش توسط کارشناسان و از طریق یک جریان رسمی نوشته می‌شد. نوپدیا در تاریخ ۹ مارس ۲۰۰۰ تحت مالکیت شرکت بومیس که یک شرکت پورتال وب بود، بنیانگذاری شد. اعضای برجسته آن عبارت بودند از «جیمی ولز»، رئیس شرکت و تصمیم‌گیرنده نهایی «لری سانگر» رئیس بخش ویرایش و نوشتار نوپدیا و بعدها ویکی‌پدیا.

جیمی ولز؛ رئیس شرکت بومیس که ویکی پدیا از محصولات آنها است

 

ویکی‌پدیا از واژه‌های ویکی (وب‌گاه مشارکتی) و انسیکلوپدیا (دانشنامه) گرفته شده‌است. میزبان‌های اینترنتی اصلی این وب‌گاه در شهر تامپای فلوریدا هستند. میزبان‌های دیگری هم در شهرهای آمستردام و سئول در خدمت این وب‌گاه هستند.

ویکی پدیای انگلیسی در تاریخ ۲۵ دی ۱۳۷۹ به صورت مکملی برای دانشنامه تخصصی نوپدیا نوشته شد. هم اکنون پروژه ویکی پدیا توسط بنیاد غیرانتفاعی ویکی‌مدیا پشتیبانی می‌شود.

ویکی‌پدیا برای اولین بار در تاریخ ۱۵ ژانویه ۲۰۰۱ با زبان انگلیسی به نام wikipedia.com به فضای مجازی قدم گذاشت. سیاست «دیدگاه بی طرفانه» از مواردی است که مورد ادعای این دانشنامه آزاد است هرچند اگر با اطلاعات قبلی به سراغ برخی از داده های این وبگاه بروید متوجه خواهید شد این ادعا به هیچ عنوان با مقالات و مطالب منتشر شده در آن همخوانی ندارد و بسیاری از موضوعات در ویکی پدیا به شکلی جهت دار منتشر می شود و این داده های جهت دار و هدفمند حتی به رقم آزاد بودن حق ویرایش برای هر کاربری که به این فضا وارد شود همچنان وجود دارد. به طور نمونه زمانی که برای ویرایش عنوان «مرگ» به «شهادت» اقدام کنید، هشدار داده‌ می‌شود: «توجه کنید! با توجه به اصل بی‌طرفی، کاربرد لقب «شهید» و مشتقات آن (مانند «نحوه شهادت») در مقاله‌های ویکی‌پدیا نادرست است. لطفاً از افزودن این واژه‌ها به مقاله خودداری کنید. «درگذشت»، «کشته شد» و «مرگ» واژه‌های بی‌طرفانه و مناسبی هستند.«

ارائه اطلاعات به زبانی ساده موجب شد تا ویکی‌پدیا به سرعت کاربران بسیاری را جذب کند و به رنکینگ بالایی دست یابد؛ طوری که در پایان سال اول فعالیتش به تعداد ۲۰٬۰۰۰ مقاله بین ۱۸ زبان خود رسید. این وبگاه در پایان ۲۰۰۴ به تعداد ۱۶۱ زبان فعال شد. ویکی‌پدیا روی دسته‌ای از میزبان‌های وب لینوکس در فلوریدا و چهار مکان دیگر میزبانی می‌شود. این وب‌گاه تا سال۲۰۰۴ تنها روی یک سرور بود تا آنجا که تنظیمات میزبان آن به چندین قسمت تقسیم شد. صفحات این وبگاه ماهانه میلیاردها بار توسط کاربران در سراسر جهان و به بیش از 285 زبان دنیا دیده می‌شود. ویکی پدیا با راه اندازی صدها میلیون صفحه اطلاعات در حوزه های متنوع و به زبان‌های مختلف، سبب راه افتادن جریانی به نام جریان "ویکی سازی" در فضای مجازی گردید.

ویکی‌پدیا از پایان آوریل ۲۰۰۷ تاکنون، یکی از ۱۰ وب‌گاه برتر جهان از لحاظ شمار بازدیدکنندگان است. در میان تمام زبان‌های ویکی‌پدیا تا تاریخ۲۲ژوئن۲۰۱۵ (۱تیر۱۳۹۴)بیش از 135 میلیون صفحه وجود دارد که بیش از سی‌وپنج میلیون عدد از آن‌ها مقاله است. حدود۵۵٫۸ میلیون نفر کاربر در آن ثبت نام کرده اند که از میان آن‌ها، ۴٫۰۴۳ نفر مدیر هستند. ویکی‌پدیا دارای۲۹۰گونهٔ زبان ملل دنیا است.

ویرایش برای همه آزاد است

ویکی پدیا به تمام کاربرانش اجازه می دهد مقالات و داده های منتشر شده در آن را ویرایش کنند. برای ویرایش این دایره‌المعارف، صلاحیت خاصی لازم نیست فقط کافی است که با عضویت در این سایت یک شناسه کاربری و رمز عبور داشته باشید. تنها اتفاقی که شما با آن مواجه می شوید این است که به شما اخطار داده می‌شود که ممکن است این مطلب یا مقاله همانگونه که توسط شما ویرایش شده توسط هر شخص دیگری نیز ویرایش شود. تصمیم‌گیری در مورد مطالب و سیاست‌های ویرایشی ویکی‌پدیا با توافق عام و رأی‌گیری صورت می‌گیرد اما تصمیم آخر همیشه با «جیمی ولز» بنیانگذار این پورتال است.

تردید در دانشنامه بودن ویکی پدیا

دانشنامه ازاد بودن از نگاه بسیاری از کاربران ویکی پدیا تنها یک ادعاست. استفاده آسان نقطه قوتی است که در فراگیری و رنکینگ ویکی پدیا تاثیر داشته؛ اما در مقابل اجازه ویرایش به تمام کاربران و فاصله ای که میان ویرایش یک مطلب و بازسازی آن وجود دارد اطمینان درباره صحت داده های مطالب آن را زیر سوال می برد. بسیاری از کتابداران، دانشگاهیان و نویسندگان معتقدند ویکی‌پدیا به عنوان یک مرجع پذیرفته نیست. مجوز ویرایش همگانی، داده های ویکی‌پدیا را غیر قابل اعتماد می کند. «تد پاپاس» رئیس ویرایشگران دانشنامه بریتانیکا در مصاحبه‌ای با گاردین در این رابطه می گوید: «فرضیه ویکی‌پدیا بر این استوار است که پیشرفت مداوم به کمال می‌انجامد. این فرضیه هیچگاه ثابت نشده‌است.»

رابرت مک‌هنری ویرایشگر سابق بریتانیکا در مقاله‌ای تحت عنوان «دانشنامه مورد اعتماد» ویکی‌پدیا را مورد انتقاد قرار داده‌است و می‌نویسد «هرچند که ممکن است مقاله‌ای در ویکی‌پدیا به درجه اعتبار بالایی دست یابد ولی تا ابد در معرض تغییر دخالت‌کنندگان بی‌اطلاع یا کم‌سواد قرار خواهد داشت.»

از سوی دیگر گاهی در این سایت با جنگی ویرایشی میان کاربران مواجهیم. ویرایش ویکی‌پدیا به دلیل وجود کشمکش‌ها، کار بسیار سختی است. کاربرانی هستند که با داشتن وقت زیاد و عقاید خاص، رأی خود را پیش می‌رانند زیرا هیچ کس وقت و نیروی مقابله با تعصب آن‌ها را ندارد.

از تمام این حرفها که بگذریم اعتبار علمی ویکی پدیا به عنوان یک منبع ارجاعی مهم ترین و پر بحث ترین موضوعی است که درباره این دانشنامه وجود دارد.

نسل جدیدی از رسانه

با وجود این ویکی‌پدیا گاهی اوقات از سوی رسانه‌ها، مراکز علمی و دیگر منابع به عنوان مرجع یا ضمیمه، مورد استفاده قرار گرفته‌است اما کم نیستند اساتیدی که با دیدن نام ویکی پدیا در فهرست منابع، آن را رد می کنند. برخی اما موافق این سایت و اطلاعات آن هستند. این گروه معتقدند که ویکی‌پدیا دانشنامه‌ای قابل ارجاع و استناد است و نحوه استفاده ما از آن می‌تواند خوب یا بد باشد. حتی امکان ویرایش سریع آن را بر دانشنامه های مکتوب برتری می دهد. این دیدگاه اما در تمام دنیا طرفداران چندانی ندارد و به نظر می رسد ویکی پدیا بیش از آن که یک دانشنامه باشد،‌ وبگاهی است که به رغم ادعای بی طرفی اطلاعات را با زبانی ساده و با اهدافی از پیش تعیین شده به مخاطب عام ارائه می کند. انگار این سایت بیش از آنکه یک دانشنامه باشد با استفاده از ظرفیت سیستم های تحت وب 2 نسخه جدیدی از رسانه ها را عرضه کرده است؛ رسانه ای که مانند شبکه های اجتماعی مخاطب آن احساس انفعال و یک سویه بودن در ارتباط را ندارد و درست همین نکته است که ویکی پدیا را به اهدافش نزدیکتر می کند.

روابط نزدیک موسس ویکی پدیا و رژیم صهیونیستی

آنطور که از جیمی ولز چهل و نه ساله نقل شده، وی در حدود ۵۰۰ هزار دلار برای ایجاد و گرداندن پروژه‌های ویکی‌اش هزینه کرده است. جیمی ولز، روابط گسترده ای با نخست وزیر سابق انگلیس و رییس رژیم صهیونیستی دارد. همسرش کیت گاروی، منشی تونی بلر، نخست وزیر سابق انگلیس است. بنابر گزارش بی بی سی عربی، ویکی پدیا به دقت از سوی صهیونیست ها رصد می شود و در میان آنها یکی از منابع پایه چمع آوری اطلاعات به شمار می رود. از این رو اخیرا دو سازمان یهودی تصمیم گرفته اند تا دوره های آموزشی ویژه ای را با هدف حفظ و توسعه اطلاعات موجود در ویکی پدیا آغاز کنند.

منبع : گرداب