دیوار تاریخی گرگان طولانی‌ترین اثر معماری ایران باستان+تصاویر
دیوار تاریخی گرگان که مار سرخ نیز نامیده می شود، به عنوان طولانی‌ترین اثر معماری ایران باستان و دومین دیوار تاریخی دنیا، آماده حضور گردشگران نوروزی است.
به گزارش گلستان24، میراث تمدن هر دیار، درحکم دریچه‌هایی است، که رو به سوی حیات و خلق خوی و آداب و رسوم ساکنین آن دیار باز می‌شود. از هر دریچه که به فرهنگ مردم در هر کجای دنیا باشد، بنگریم، یک پیام کاملاً شفاف را که از دل تاریخ بر کتیبه زمانه حک شده می‌بینیم و آن پیام این است که آینده از آن ملتی است که گذشته خود را می‌شناسد.
دیوار گرگان با قدمتی چند هزارساله نیز از آن دسته از آثار تاریخی است که هر چه در شناخت آن روبه‌جلو می‌رویم با شگفتی‌های بیشتری از گذشته سرزمینمان آگاه می‌شویم.
قزل آلان یا مار سرخ معروف به دیوار بزرگ گرگان
قزل آلان یا مار سرخ معروف یا همان دیوار بزرگ گرگان، طولانی‌ترین اثر معماری ایران باستان و پس از دیوار چین دومین دیوار تاریخی قاره آسیا با ۲۰۰ کیلومتر طول، در دشت گرگان و ترکمن‌صحرا قرار دارد.
دیوار دفاعی گرگان از شرق دریای خزر در ناحیه گمیشان شروع و پس از گذر از شمال آق‌قلا و گنبدکاووس به‌طرف شرق ادامه داشته و در کوه‌های پیش کمر، پایان می‌یابد.
در نوشته‌های تاریخی، دیوار بزرگ گرگان را که مانعی در برابر بیابان‌گردان آسیای میانه بوده، به نام‌های سد اسکندر، سد انوشیروان، سد فیروز، دیوار دفاعی و ... نامیده‌اند.
طول این دیوار ۱۵۵ کیلومتر است. در حال حاضر، دیوار در فواصل و مسیرهای مختلف، بین دو الی پنج متر ارتفاع دارد و عرض دیوار حدود ۱۰ متر است. در فواصل مختلف قلعه‌هایی در سمت جنوب دیوار ساخته‌شده است.
نخستین پژوهش بر روی دیوار گرگان از ۱۰۰ سال پیش
نخستین پژوهش‌های باستان‌شناسی این دیوار توسط ژاک دمرگان فرانسوی درست ۱۰۰ سال پیش صورت گرفت که بخشی از مسیر دیوار را از روی نقشه ترسیم کرد. بعد از او باستان‌شناس فرانسوی به نام آرن، در سال ۱۳۱۲ خورشیدی بخشی از دیوار گرگان را به شکل پیمایشی، شناسایی و معرفی کرد.
در سال ۱۳۱۶ خورشیدی اریک اشمیت آمریکایی با پرواز بر فراز منطقه، خط قرمزرنگی را روی زمین مشاهده کرد که با پیچ‌وتاب از دریا به سمت کوه‌های پیش کمر در شرق استان ادامه یافته است.
او با دیدن این منظره عجیب، پرواز را بار دیگر تکرار کرد و با تهیه عکس‌های هوایی گام مهمی در شناسایی دیوار برداشت. بعدازآن دکتر محمد یوسف کیانی در سال ۱۳۵۰ با پرواز مجدد روی دیوار، موفق به برداشتن عکس‌های جالب‌توجهی از دیوار شد و طول دیوار را ۱۷۵ کیلومتر با ۳۲ قطعه وابسته شناسایی کرد.
در سال ۱۳۷۸ با شروع ساخت سد گلستان، بخشی از مسیر دیوار در محدوده کانال آبیاری و زهکشی سد قرار گرفت و بنا بر ضرورت حفظ دیوار، آب سد از طریق دو کانال از زیر دیوار هدایت شد.
بعدازآن در سال ۱۳۸۱ دیوار در شش فصل کاوش شد که اطلاعات فراوانی از آن به دست آمد به‌طوری‌که هم‌اکنون باستان شناسان طول دیوار را ۲۰۰ کیلومتر می‌دانند.
ازآنجایی‌که در برخی از نوشته‌ها این دیوار تا مرو ادامه داشته، باستان شناسان احتمال می‌دهند طول دیوار بیشتر از ۲۰۰ کیلومتر باشد که در کاوش‌های آینده به جواب آن خواهند رسید. طبق آخرین نمونه‌های آزمایش‌شده در آزمایشگاه‌های معتبر، این دیوار مربوط به دوره ساسانی است.
دیوار گرگان در مناطق کوهستانی دو متر و در دشت ۱۰ متر عرض داشته و آجرهای بزرگ آن ابعاد ۴۱ در ۴۱ و قطر ۱۰ سانتیمتر در ده‌ها کوره آجرپزی پخت می‌شده است.
بسته به خاک منطقه‌ای که آجر پخته می‌شد، رنگ آن از نخودی تا قرمز فرق می‌کند. خندقی ۳۰ متری هم در جلوی دیوار کنده‌شده که آب از طریق آن به دشت‌ها و کوره‌های مسیر می‌رسید.
از ارتفاعات پیش کمر تا روستای زاو در پارک ملی گلستان که ۳۵ کیلومتر است، بخش‌هایی از دیوار سالم‌تر باقی‌مانده و با حفاری در چندین نقطه خوشبختانه بقایای دیوار از زیرخاک بیرون آمده است.
کشف سربازخانه و آتشگاه در حفاری ها
در کاوش‌هایی که تاکنون انجام‌شده است، دو هزار مترمربع از دیوار حفاری‌شده که در پی آن یک آتشگاه و استراحتگاه سربازان که وابسته به دیوار بوده کشف‌شده است؛ همچنین دو قلعه از حدود ۳۸ دژ تخمین زده در طول دیوار کاوش شده که به نظر محل سکونت سربازان بوده است.
قلعه‌ها از اندازه‌های ۱۲۰ در ۱۲۰ متر شروع و بزرگ‌ترین آن به ۲۴۰ در ۳۰۰ متر می‌رسید. اکنون برای حفاظت دیوار در قسمت‌هایی از آن در دو طرف دیوار میله گذاری انجام‌شده تا حریم دیوار حفظ و از خرابی آن جلوگیری شود.
تحقیقات روی یکی از دژها یا سربازخانه‌های این دیوار دفاعی نشان می‌دهد که حداقل تا یک قرن پس از ساخته‌شدن فعال بوده است و نشانه‌هایی از حضور سربازان در آن دیده می‌شود اما بعدازآن به عللی متروک‌شده است.
ازجمله دلایل متروک شدن این تأسیسات دفاعی می‌تواند نیاز به حضور سربازان بیشتر در نبرد با امپراتوری بیزانس یا مقاومت در برابر حمله اعراب بوده باشد.
راندن خودروها روی آجرهای ریخته از دیوار موجب شکستن و از بین بردن آن‌ها شده و بعضی از اهالی از آجرهای دیوار برای ساختمان‌سازی خود استفاده کرده‌اند.
طبق گزارشات مردمی نمونه‌هایی از آجرهای دیوار نزدیک ساحل دریای خزر و داخل خلیج گرگان دیده‌شده است. گفتنی است دیوار تمیشه، دیوار دیگری در جنوب دیوار بزرگ گرگان است که بخش شمالی آن در خلیج گرگان وجود دارد و احتمال اینکه دیوار بزرگ گرگان و تمیشه زمانی یک دیوار بوده است، وجود دارد.
این دیوار از دیوار هادریان که توسط امپراتور هادریان در مرز انگلستان و اسکاتلند احداث شد طولانی‌تر و از بسیاری از بخش‌های دیوار چین، کهن‌تر است. تصور می‌شود که این دیوار سومین دیوار بزرگ تاریخی بعد از دیوار چین و دیوار سمیز آلمان در جهان و بزرگ‌ترین دیوار آجری دنیا باشد.
بررسی‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که مهندسی ایران و امپراتوری ساسانی به‌خوبی با مهندسی امپراتوری روم رقابت داشته و یا حتی از آن پیشی گرفته است. بررسی‌های اخیر این دیوار، بینشی اروپایی مدار نسبت به تاریخ جهان را به چالش می‌کشد.
منبع: مهر
ارسال نظر