اختلاف محیط زیست و صنعت معدن گلستان بر سر تالاب ها

اردیبهشت‌ماه سال ۹۵ پس از دو سال و با برگزاری چهار کارگاه و نشست مشورتی با حضور تمام ذینفعان کار تدوین برنامه مدیریت زیست‌بوم تالاب‌های گلستان به پایان رسید.

 به گزارش گلستان24، برنامه‌ای که به نظر می‌رسید بنا دارد با تغییر نگاه نسبت به گذشته، حفاظت و بهره‌برداری از تالاب‌های استان را که در غربی‌ترین محدوده حوضه آبریز اترک در شمال استان گلستان قرار دارند، هم‌راستا کند. برنامه‌ای برای سه تالاب نزدیک به هم از مجموعه تالاب‌های بین‌المللی ثبت‌شده در کنوانسیون رامسر به نام‌های آلا گل، آلما گل، آجی گل که به نام مجموعه تالاب‌های سه‌گانه بین‌المللی نیز معروف هستند.

این تالاب‌ها چهل و نهمین تالاب‌های اضافه‌شده به فهرست تالاب‌های مهم بین‌المللی (فهرست رامسر) هستند که در تاریخ دوم تیر ۱۳۵۴ در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده‌اند.

مجموعه تالاب‌های شمال استان (آلا گل با مساحت دو هزار و ۵۰۰ هکتار بزرگ‌ترین تالاب این مجموعه و آلما گل با مساحت ۲۰۷ هکتار کوچک‌ترین تالاب و آجی گل با مساحت ۳۲۰ هکتار) جزو تالاب‌های بین‌المللی و درون‌خشکی محسوب می‌شوند که بیشتر تحت تأثیر فعالیت‌های انسانی قرار دارد و در نگاه اول به نظر می‌رسد تدوین برنامه مدیریت زیست بومی آن‌ها می‌تواند به کاهش آسیب‌ها ناشی از شکار بی‌رویه و ... کمک کند.

مدت کوتاهی از تدوین این برنامه نگذشته بود که اماواگرهای تدوین این برنامه با اعتراض مدیرکل صنعت، معدن و تجارت گلستان طی مکاتبه‌ای با استاندار و معاون عمرانی استاندار آغاز شد. حسینقلی قوانلو به دلایل این اعتراض اشاره کرد و گفت: به اعتقاد من با تدوین این برنامه، بخش قابل‌توجهی از اراضی شمالی استان با ممنوعیت استقرار فعالیت‌های تولیدی، صنعتی، معدنی و کشاورزی مواجه می‌شود.

انتقاد به ممنوعیت استقرار صنایع در اطراف تالاب

وی بابیان اینکه با اجرای این برنامه استقرار صنایع در سه تا چهار هزار هکتار از اراضی اطراف تالاب‌های استان ممنوع می‌شود، افزود: ما نسبت به این موضوع انتقاد داریم و انتقاد سازمان را طی مکاتبه‌ای به استانداری گلستان اعلام کرده‌ایم.

مدیرکل صنعت، معدن و تجارت گلستان به دلایل این انتقاد اشاره و اظهار کرد: حاشیه اترک با ممنوعیت استقرار صنایع مواجه بود و پس از یک سال دوندگی به‌سختی توانستیم موافقت هیئت وزیران را بگیریم که حاشیه اترک از ممنوعیت استقرار صنایع معاف شود.محیط‌زیست به‌جای اعمال ممنوعیت استقرار صنایع باید به‌عنوان ناظر بر عملکردها نظارت کند، همان‌طور که الآن کارخانه سیمان پیوند گالیکش با نصب فیلتر تاکنون حتی یک مورد گزارش آلودگی موثق نداشته و سبزترین کارخانه سیمان کشور است

وی ادامه داد: برنامه مدیریت زیست بومی تالاب های استان بخش زیادی از زمین های خشک شمال استان را گرفتار ممنوعیت می کند و ما به شدت نسبت به این اتفاق انتقاد داریم.

وی با تاکید بر اینکه ما هم به اهمیت تالاب ها اعتقاد داریم، اضافه کرد: سوال این جاست چرا باید چهار هزار هکتار از اراضی اطراف تالاب ۵۰ تا ۱۰۰ هکتاری دچار ممنوعیت استقرار صنایع شوند، هیچ کجای دنیا چنین اتفاقاتی برای حفاظت از یک مجموعه رخ نمی دهد.

قوانلو تصریح کرد: در اروپا داخل جنگل هم ممنوعیت احداث صنایع وجود ندارد و در آن کارخانه فولاد کوره بلند و نیروگاه با سوخت زغالی وجود دارد اما مسائل زیست‌محیطی رعایت می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: محیط‌زیست به‌جای اعمال ممنوعیت استقرار صنایع باید شرط بگذارد و به‌عنوان ناظر بر عملکردها نظارت کند، همان‌طور که الآن کارخانه سیمان پیوند گالیکش با نصب فیلتر تاکنون حتی یک مورد گزارش آلودگی موثق نداشته و سبزترین کارخانه سیمان کشور است.

به گفته وی به‌جای اعمال ممنوعیت استقرار صنایع در اراضی بیابانی شمال استان سازمان حفاظت از محیط‌زیست باید شرط بگذارد که نه‌تنها آن صنعت نباید به تالاب صدمه وارد کند بلکه می‌بایست به احیاء تالاب‌ها کمک کند.

مدیرکل صنعت، معدن و تجارت گلستان متذکر شد: این‌چنین ممنوعیت‌هایی باعث می‌شود گلستان که نیازمند صنایع است از توسعه بازبماند چنانچه مصوبه‌ای ما را دو سال از استقرار صنایع در اترک، کرند و مراوه‌تپه عقب انداخت.

وی بیان کرد: نظر سازمان صنعت، معدن و تجارت را اعلام کردیم اما اگر هر تصمیمی گرفته شود و دارای مصوبه قانونی باشد ما آن‌ها می‌پذیریم.

درحالی‌که مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان این برنامه را مانع استقرار صنایع و توسعه گلستان می‌داند اما مشاور فنی برنامه مدیریت زیست بومی تالاب‌های شمال استان، به توسعه پایدار گلستان می‌اندیشد و این طرح را پروژه مشترک سازمان حفاظت از محیط‌زیست و صندوق توسعه سازمان ملل باهدف حفاظت و احیاء تالاب‌ها می‌داند و معتقد است اگر قرار باشد محدودیتی اعمال شود و یا کاربری تولیدی و توسعه‌ای اعمال شود آمایش سرزمین آن را مشخص می‌کند کما اینکه در پهنه‌بندی زیستگاه‌های تالاب‌ها، زمین‌ها به بسیار حساس، حساس، متوسط، کم و عدم پیش‌بینی تفکیک‌شده‌اند.

برگزاری نشست مشورتی با حضور کلیه ذینفعان

مزدک دربیکی، مشاور فنی برنامه مدیریت زیست بومی تالاب‌های استان  گفت: طرح بین‌المللی حفاظت از تالاب‌های ایران پروژه مشترک سازمان حفاظت از محیط‌زیست و صندوق توسعه سازمان ملل است که از نزدیک به یک دهه پیش تاکنون برنامه مدیریت دریاچه ارومیه، تالاب شادگان و پریشان را باهدف حفاظت و احیاء آن‌ها تدوین کرده است.

این دکترای محیط‌زیست و عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی افزود: تدوین برنامه مدیریت زیست بومی تالاب‌های مال استان معروف به تالاب‌های سه‌گانه (آلا گل، آلما گل و آجی گل) از سال ۹۳ آغاز شد و با دعوت سازمان حفاظت از محیط‌زیست و حضور تمامی ذینفعان و نماینده گروه‌های مختلف جامعه کارگاه‌ها و نشست‌های مشورتی آن برگزار شد.

عضو هیئت تحریریه نشریه علمی بین‌المللی «مجله توسعه پایدار» کانادا با تأکید بر اینکه تعیین کاربری‌ها و اعمال محدودیت‌ها تنها بر اساس سند آمایش سرزمین انجام می‌شود، متذکر شد: فقط بخشی از زمین‌های اطراف تالاب‌ها به حساسیت ویژه در نظر گرفته‌شده و در تمام این کارگاه‌ها نماینده صنعت، معدن و تجارت حضورداشته و بعدازآن نظرات کارشناسی این دستگاه گرفته‌شده است، ضمن اینکه اساس ضرورت استقرار صنایع در حاشیه تالاب مشخص نیست.

وی خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه تالاب‌ها فاصله چند صد کیلومتری با مراوه‌تپه، کرند و شهرک هزار هکتاری دارند به نظر می‌رسد دغدغه اصلی صنایع و معادن استان استفاده از آب تالاب‌هاست.

حق آبه تالاب ها پرداختی استاندارد نیست

دربیکی بابیان اینکه هم‌اکنون حقآبه تالاب‌ها به‌صورت استاندارد تخصیص نمی‌یابد، اظهار کرد: باوجود بهره‌برداری بی‌رویه در بالادست، خشک‌سالی، تغییر اقلیم و وضعیت بحرانی و تنش آبی شمال کشور استقرار صنایع در حاشیه تالاب‌ها فاقد نظر کارشناسی و خارج از توان سرزمینی و برنامه آمایش است و اگر توسعه صنعتی در آن منطقه انجام شود شاهد مهاجرت و بحران‌های سیاسی و اجتماعی خواهیم بود و چه کسی باید پاسخگوی این مسائل باشد.

دربیکی نه‌تنها مانند مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان موافق استقرار صنایع در گلستان نیست بلکه احداث پتروشیمی، پالایشگاه و نیروگاه را مغایر با توسعه پایدار استان می‌داند. معتقد است بیش از ظرفیت استان و مغایر با توسعه پایدار استان است.

نکته‌ای که کارشناس اکوسیستم‌های آبی سازمان حفاظت از محیط‌زیست استان آن را به‌گونه‌ای دیگر بیان می‌کند. سید سحاب میرا بابیان اینکه مقدمات و برنامه‌ریزی تدوین برنامه مدیریت زیست بومی تالاب‌های استان از اواخر سال ۱۳۹۲ انجام شد، اظهار کرد: پس از بحث و تبادل‌نظر در چهار کارگاه با حضور کلیه ذینفعان در خصوص مشکلات منابع آب‌وخاک، راهکارهایی برای حفاظت و مدیریت تالاب‌ها پیشنهاد شد و مشخص شد در هر بخش از مشکلات تالاب‌ها چه دستگاه‌هایی دخیل هستند و چگونگی مدیریت و انجام اقدامات موردبحث و تبادل‌نظر قرار گرفت.

توسعه چهار هزار هکتار قفل نمی‌شود

کارشناس اکوسیستم‌های آبی سازمان حفاظت از محیط‌زیست استان گلستان ادامه داد: در حال حاضر گزارش کارگاه‌ها جمع‌بندی و به تهران ارسال‌شده و پس از تائید سازمان مرکزی در قالب کتابچه چاپ‌شده و پس از تصویب به‌عنوان سند اجرایی در اسناد بالادستی ابلاغ می‌شود.

وی اضافه کرد: سازمان حفاظت از محیط‌زیست گلستان در پاسخ به نامه مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان به‌صراحت و شفافیت اعلام کرده که برنامه مدیریت زیست بومی تالاب‌های استان مانع استقرار صنایع در چهار هزار هکتار از اراضی شمال گلستان نیست.

میرا تصریح کرد: درواقع عملاً با این طرح منطقه قفل نمی‌شود بلکه هر فعالیتی که در محدوده تالاب‌های بخواهد انجام شود در چارچوب ضوابط قابل‌اجراست.

وی خاطرنشان کرد: درواقع یک برداشت اشتباه از سوی صنعت، معدن و تجارت استان انجام‌شده و در عمل این‌گونه نیست و عملاً قفل شدن توسعه چهار هزار هکتار از شمال استان اتفاق نخواهد افتاد.

میرا با تأکید بر اینکه برنامه مدیریت زیست بومی تالاب‌ها بر اساس یک فرایند کاملاً توافقی و پس از بررسی و رفع تعارض‌ها در چهار کارگاه مشورتی تدوین‌شده است، متذکر شد: تالاب‌های سه‌گانه استان جزو تالاب‌های بین‌المللی و درون‌خشکی محسوب می‌شوند و درواقع بیشتر تحت تأثیر فعالیت‌های انسانی قرار دارند.

وی با تأکید بر اینکه بر اساس برنامه تدوین‌شده در آینده بحث حفاظت و فعالیت‌های انسانی هم‌راستا می‌شوند، افزود: کاهش منابع آبی به دلیل سدسازی، خشک‌سالی و فرسایش در بالادست حوزه آبریز و پر شدن رسوبات در مجموعه تالابی و صید مجاز مهم‌ترین تهدیدهای تالاب‌های استان است که با تصویب و اجرای برنامه مدیریت زیست بومی تالاب‌های استان این موارد مدیریت می‌شود.

هرچند اماواگرها از ممنوعیت استقرار صنایع و توسعه صنعتی گلستان حکایت دارد اما کارشناسان حوزه محیط‌زیست تأکیددارند تالاب‌های استان هم‌اکنون تحت تأثیر فعالیت‌های انسانی قرار دارند و اجرای برنامه مدیریت زیست بومی تالاب‌های استان نه‌تنها مانع توسعه صنعتی استان نیست بلکه می‌تواند در درازمدت توسعه پایدار اراضی شمالی استان را نیز به همراه داشته باشد.