بررسی پیامد‌های شبکه‌های اجتماعی در گفت‌و‌گو با کارشناسان؛
هویت‌های کاذب در دنـیای مجـازی
«بابا چرا اینترنت قطع شده؟ مگه پول تلفن رو ندادی؟ من خونه مامان‌بزرگ نمیام، خونه‌شون اینترنت بی‌سیم نداره، من حوصله‌ام سر میره! خب مگه مدرسه شما اینترنت نداره که باهم چت کنیم؟!» مکالماتی از این قبیل دیگر برای ما عجیب نیستند و جزو محاورات روزانه خانواده‌ها شده است.
به گزارش گلستان24، کمتر خانواده‌ای را می‌توان یافت که چنین موضوعاتی در بین فرزندان و والدین آن‌ها مطرح نشود.
«مهناز» ناراضی است یا حتی می‌توان گفت عصبانی، می‌گوید: «چند سال قبل برای بچه‌هایی که توی خونه شلوغ می‌کردن یه وسیله بازی می‌خریدن یا با یه چیزی سرگرم‌شون می‌کردن تا بچه گریه نکنه و پدر و مادرشو اذیت نکنه، اما دوره زمونه برعکس شده و این گوشیای تلفن پدر و مادرها رو سرگرم کرده و گرمای خانواده رو از بین برده. دیگه کمتر شبا بچه‌ها با قصه مامان باباهاشون به خواب میرن، چراکه وقتی شبا خانواده دور هم جمع می‌شن، هر کی یه گوشی‌همراه دستشه و آدما دیگه کاری به کار هم ندارن!» این‌ها بخشی از صحبت‌های روزانه مهناز است؛ وقتی پدرش که به‌دلیل مشغله کاری کمتر در خانه است و وقتی هم که هست تلفن‌همراهش را زمین نمی‌گذارد، این‌کار پدر ازنظر او توجیه ندارد؛ حتی اگر ضرورت شغلی داشته باشد.
از نان شب واجب‌تر
اجتماعی شدن افراد براساس نحوه الگوبرداری از کوچکترین اما پرمحبت‌ترین کانون زندگی که همان خانواده است صورت می‌گیرد، ولی امروزه پیشرفت فناوری، خانواده‌های ما را به یک دگردیسی تاریخی مبتلا کرده، به‌طوری‌که درحال‌حاضر شاهد از دست دادن کارکردهایی از خانواده هستیم که در گذشته نقش مؤثری در اجتماعی شدن فرزندان داشته است. خانواده نخستین کانون اجتماعی کردن فرزندان است و این نهاد مدنی، نقش قابل‌توجهی در شکل‌گیری شخصیت کودکان برعهده دارد و بر نوع روابط فرزندان با عوامل و نهادهای اجتماعی دیگر تأثیرگذار است.
انقلاب شگرفی که در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات به‌وقوع پیوسته است و همه انسان‌های کره زمین تحت‌تأثیر این فناوری قرار گرفته‌اند، توانسته تغییراتی در ارزش‌های اجتماعی افراد ایجاد کند؛ به‌گونه‌ای که رفتار و گفتمان نسل جوان ما تحت‌الشعاع ورود شبکه‌های مجازی قرار گیرد. گرچه نقش فضای مجازی در توسعه جوامع را نمی‌توان نادیده گرفت و اجتماعی شدن از نگاه دیگر را از تأثیرات حضور در چنین شبکه‌هایی تلقی کرد، اما تأثیرپذیری ناشی از جریان تعامل آنان با فضای مجازی، ارزش‌ها و هویت را دستخوش تغییراتی می‌کند.
موتورهای کپی‌کننده
دکتر "الهه شعبانی" می‌افزاید: کار به جایی کشیده است که افراد از مجالس و میهمانی گرفته تا پای سفره و در جمع خانواده‌ها و حتی درحال تماشای تلویزیون و...، استفاده از این شبکه‌های موبایلی را کنار نمی‌گذارند.
وی ادامه می‌دهد: از اصلی‌ترین عوارض این شبکه‌ها که سست کردن بنیان خانواده‌ها و نشر اکاذیب است که بگذریم، مشاهده می‌شود که هر فرد در تعداد زیادی از گروه‌های شبکه‌های مجازی عضو شده و غالبا در این شبکه‌ها، بسیاری از مطالب شامل لطیفه، شعر، متون ادبی، متون اجتماعی، اخبار، تصاویر و فیلم‌های متعدد و... به‌صورت تکراری توسط افراد مختلف کپی یا فوروارد می‌شود.
شعبانی می‌گوید: به‌عنوان مثال بسیاری از اخبار در این شبکه‌ها هدف‌دار و کذب هستند، اما بدون توجه به این موارد افراد خانواده تبدیل به موتورهای کپی‌کننده یا فورواردکننده شده و به‌نوعی ابزاری رایگان برای نیل به مقاصد شوم برخی افراد سودجو در زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و... شده‌اند.
تربیت فرزند در شبکه‌های موبایل
وی با بیان اینکه ارمغان این شبکه‌های موبایلی برای خانواده‌ها چیزهای دیگری نیز هست، اظهار می‌کند: به‌عنوان مثال «کانون گرم» که یکی از بارزترین و بنام‌ترین خصایص خانواده‌های ایرانی در کل جهان بود، دستخوش سردی این شبکه‌ها شده است؛ بنابراین اعضای خانواده که بیشتر اوقات خود را در این شبکه‌ها می‌گذرانند، باید منتظر عواقب آن نیز باشند.
به گفته وی متأسفانه تربیت فرزندان به دست این شبکه‌های موبایلی افتاده و آن‌ها نیز برای نیل به اهداف‌شان از کوچکترین بی‌رحمی و بی‌اخلاقی اغماض نمی‌کنند.
دکتر شعبانی تأکید می‌کند: همچنین در زندگی زوج‌ها نیز این شبکه‌ها بی‌تأثیر نبوده و در سرد شدن روابط و کم شدن عاطفه و مهر و محبت بین زوج‌ها تأثیر بسزایی گذاشته است.
کاهش راندمان تحصیلی
این جامعه‌شناس با طرح این موضوع که شاید بتوان گفت عواقب مخرب این شبکه‌ها در افزایش آمار طلاق نیز بی‌تأثیر نبوده و به آن دامن زده است، اضافه می‌کند: البته کم شدن راندمان کاری در اجتماع، کم شدن راندمان تحصیلی فرزندان و کم شدن راندمان فعالیت‌های خانگی در خانواده‌ها را نیز باید به معایب این شبکه‌ها افزود.
به گفته وی ادبیات و نوع فرهنگ برخوردهای خانوادگی، اجتماعی و حتی سیاسی نیز دستخوش تغییرات نامطلوب این شبکه‌ها شده است. به‌طوری‌که احترام در خانواده بسیار کمرنگ شده و بدعت در رفتار و از بین رفتن قبح اکثر ناهنجاری‌ها برای والدین گیج‌کننده شده است.
همبستگی اجتماعی
یک کارشناس ارشد جامعه‌شناسی شهری نیز در این ارتباط معتقد است: کارکرد فضای مجازی بر مناسبات درونی خانواده را می‌توان از دو جهت بررسی کرد؛ نخست وجه تغییر هویت خانوادگی و استحاله آرام فرهنگی در ساختار خانواده است و دیگری گسترش دامنه ارتباطات مجازی و متراکم شدن میزان برهم‌کنش‌های اجتماعی به‌واسطه رشد شگفت‌انگیز فناوری و دانش سخت‌افزاری که قویا سرعت و تعداد کنش‌های ارتباطی را افزایش داده است.
" محمدرضا فتحی" می‌افزاید: ازمنظر جامعه‌شناسی انتقادی، هویت خانوادگی برای هر خانواده منحصربه‌فرد و یگانه است، به‌طوری‌که هر خانواده را از دیگر خانواده‌ها متمایز می‌سازد، اما با گسترش ارتباطات مجازی به‌ویژه در شبکه‌های اجتماعی و اینترنت، اعضای خانواده از آنجا که قادر به تولید و بازتولید هویت کاذب اجتماعی هستند، می‌توانند طبقه یا پایگاه اجتماعی خود را آن چیزی نشان دهند که واقعی نیست.
وی ادامه می‌دهد: به‌این‌ترتیب و به‌تدریج فرد در چنبره‌ای از هویت‌های کاذب اجتماعی گرفتار می‌شود که خود آفریده است.
ارمغان فناوری
برای درک اهمیت وجود فناوری در زندگی امروزی و تأثیرات آن در سبک زندگی مردم، لازم است ابتدا این مسئله را حل کنیم که آیا فناوری بر فرهنگ مردم اثر می‌گذارد یا فرهنگ است که می‌تواند سبک استفاده از فناوری در زندگی مردم را تحت‌تأثیر قرار دهد؟
پاسخ به این سؤال را از یک کارشناس‌ارشد روان‌شناسی بالینی جویا شدیم؛ وی با تشریح اهمیت وجود فناروی در زندگی امروزی و تأثیرات آن در سبک زندگی، گفت: وقتی گفته می‌شود که «فناوری فرهنگ خاص خود را دارد»، منظور این است که برای قبول و برخورداری از فناوری نوعی آمادگی لازم است.
"علی توکلی" با اشاره به اینکه فرهنگ در فناوری اطلاعات و ارتباطات ماهیتی مشخص و تعریفی ویژه دارد و برای قبول و برخورداری از فناوری نوعی آمادگی لازم است، می‌افزاید: با این حال فناوری به‌سرعت درحال گسترش است و این گسترش همه جهان را بدون مجالی برای اندیشیدن و وفق دادن، به‌سوی نوعی توسعه بی‌حدوحصر و نامحدود می‌برد.
به گفته وی از این‌رو عجیب نخواهد بود که فرایند توسعه در کشورهای توسعه‌‌نیافته یا درحال‌توسعه که با کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات به‌سمت توسعه می‌روند، نامتعادل، خطرناک و در مواقعی فاجعه‌آمیز باشد. از این‌رو فناوری اطلاعات و ارتباطات نه‌تنها مستقل از فرهنگ نیست، بلکه به فرهنگی خاص و فرهنگ مصرف تولیدات فنی نیاز دارد.
وی با بیان ویژگی‌هایی که فناوری اطلاعات و ارتباطات دارد، تعاملی بودن را اولین ویژگی آن بر‌می‌شمارد و می‌گوید: در این حالت فرستنده و گیرنده کنش و واکنشی متقابل دارند.
توکلی جمع‌زدایی یا فردی شدن را از دیگر ویژگی‌های این‌گونه ارتباطات از حیث روان‌شناسی می‌داند و تصریح می‌کند: برخلاف شکل کلی انتشار پیام رسانه‌ها در گذشته، رسانه‌های تخصصی شکل گرفته‌اند که مخاطبان خود را دارند و با فاصله گرفتن از جمع‌سازی، به فردگرایی کشیده شده‌اند.
این کارشناس‌ارشد روان‌شناسی بالینی فناوری اطلاعات و ارتباطات به‌لحاظ فرهنگی و تعدد کارکردها و پیچیدگی‌های وجودی‌اش، آثار متفاوتی را روی افراد می‌گذارد که فراهم‌سازی امکان گردش آزاد عقاید و رساندن آن به مخاطبان گسترده، ایجاد شکل‌های جدید ارتباطات و مؤثرسازی فعال‌گری شهروندان و تبدیل شدن به ابزاری مهم برای تبادل فوری و رایگان اطلاعات ازجمله کارکردهای مثبت آن است./
منبع : ناجا نیوز
ارسال نظر