گرگان شهری مملو از «پلاسکو»های نهان

کمتر از یک هفته از ماجرای آتش‌سوزی و فروریختن ساختمان معروف «پلاسکو» می‌گذرد و همچنان عملیات آواربرداری در این ساختمان ۱۷ طبقه پایتخت ادامه دارد. حادثه‌ای که تلنگری بزرگ به مسئولان و متولیان بود تا نگاهی تأمل‌برانگیز به پلاسکوهای بی‌شمار در کشور داشته باشند.

به گزارش گلستان24،​ پلاسکوهای بی‌شماری که در ده‌های اخیر در کلان‌شهرها بناشده و با قرار گرفتن ایران بر روی گسل زلزله یا مانند حادثه تهران به دلیل رعایت نکردن نکات ایمنی هرلحظه امکان فروریختن یا آتش گرفتن آن ها وجود دارد.

حادثه در پلاسکو و شهادت جان‌سوز آتش‌نشانان نشان‌دهنده کم‌توجهی به بسیاری از مقررات و نکات فنی و ایمنی در ساختمان‌ها و کم‌توجهی و سهل‌انگاری در اعمال قوانین برای تخلیه و رفع خطر بناهای پرخطر در کشور است.

اکنون کارشناسان می گویند شهرهای گلستان بخصوص گرگان هم از حادثه های اینچنینی در امان نیستند و پلاسکوهای بسیاری در این شهرها نهان شده است.

تلاش برای جلوگیری از مرتفع سازی در گلستان

متخصصان امر تاکید دارند حاشیه شهرهای استان پُر است از ساختمان‌های مشابه پلاسکو و حتی بناهایی که از لحاظ مقاومت در سطح پایین‌تری نسبت به این بنا قرار دارند و باوجود تراکم در برخی از نقاط شهر و رواج انبوه‌سازی در شهرها هرلحظه امکان بروز حادثه وجود دارد.

آن ها می گویند امکانات، تجهیزات و نیروی کافی نه‌تنها در شهرها و روستاها بلکه در کلان‌شهرهای گلستان هم وجود ندارد.

با این حال مدیرکل دفتر فنی استانداری گلستان معتقد است آغاز نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده در سال‌های اخیر در گلستان باهدف ارتقاء ایمنی صورت گرفته و دولت در این حوزه ورود خوبی داشته است.

رسول حسام  از تلاش برای جلوگیری از مرتفع سازی در استان خبر داد و اظهار کرد: هرچند تجهیز ناوگان آتش‌نشانی‌ها برای مواقع خطر و بحرانی از وظایف شوراهای اسلامی و شهرداری‌هاست و نظارت بر امور مرتبط بر آن‌ها بر عهده دفتر شهری و امور شوراها نهاده شده اما دفتر فنی استانداری و کمیسیون ماده پنج تلاش دارد از مرتفع سازی در استان جلوگیری کند.

وی با یادآوری اینکه هرچه ساختمان‌ها مرتفع‌تر می‌شوند عملیات ایمنی در آن‌ها متفاوت می‌شود، گفت: سختگیری برای وجود پله اضطراری، سیستم اطفاء حریق، وجود دو آسانسور در ساختمان‌های بیش از هشت طبقه، وجود محیط پیرامونی باز در اطراف ساختمان‌های بلندمرتبه و ... از نکاتی است که باهدف مقابله و پیشگیری از بروز حوادث در مواقع خطرساز موردتوجه قرارگرفته است.

مدیرکل دفتر فنی استانداری گلستان بابیان اینکه مقررات ملی ساختمان در برخی از برهه‌های زمانی چندان موردتوجه نبوده است، افزود: در دولت تدبیر و امید در تصمیمات کمیسیون‌های ماده پنج و طرح‌های هادی رعایت مقررات ملی ساختمان به‌شدت موردتوجه قرارگرفته و تلاش شده این مهم در تصمیم‌گیری‌ها لحاظ شود.

وی با تائید اینکه معمولاً بسیاری از شهرداری‌های گلستان درخواست مرتفع سازی دارند، ادامه داد: قطعاً مقررات ملی ساختمان در بسیاری از ساختمان‌های قدیمی و فرسوده در استان رعایت نشده اما این شاخصه‌ها در بناهای جدید موردتوجه قرارگرفته است.

حسام یادآور شد: به دلیل رعایت نشدن مقررات ملی ساختمان در بسیاری از ساختمان‌های قدیمی و وجود شبکه‌های نامناسب دسترسی در بسیاری از نقاط نوسازی، بهسازی و احیاء بافت‌های فرسوده و ارتقاء ایمنی در دستور کار این دولت قرارگرفته است.

هرچند مدیرکل دفتر فنی استانداری گلستان از تلاش برای جلوگیری از بلندمرتبه‌سازی در استان خبر می‌دهد اما شواهد و قرائن موجود از افزایش بلندمرتبه‌سازی در شهرهای استان و به‌ویژه گرگان حکایت دارد.

وجود ساختمان‌های بلند که ارتفاع آن‌ها در گرگان به ۱۴ تا ۱۵ طبقه می‌رسد و وجود بافت‌های فرسوده و قدیمی و انبوهی از بناهایی که در حاشیه شهرهای استان به‌ویژه مرکز استان بدون رعایت ضوابط و مقررات شهرسازی بناشده‌اند و قرار گرفتن گلستان بر روی گسل زلزله و رانش همه حکایت از آن دارد که تکرار حادثه «پلاسکو» در گرگان دور از انتظار نیست.

شناسایی نقاط پرخطر در گرگان

این دغدغه باعث شد تا با این پرسش که آیا تجهیزات، امکانات و نیروی انسانی کافی برای مقابله با حوادث مشابه پلاسکو در گلستان وجود دارد به سراغ مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی گرگان برویم. مهدی قره قاشی در پاسخ به این سؤالگفت: هم‌اکنون در حال تقویت ناوگان عملیاتی و کیفیت سازی وضع موجود هستیم و بازدید از اماکن با دستور ویژه شهردار در دستور کار قرارگرفته است.

وی از دستور ویژه شهردار مرکز استان برای شناسایی نقاط پرخطر در گرگان خبر داد و افزود: هم‌اکنون تمام عوامل سازمان، معاونت آموزش و پیشگیری و همچنین نیروهای عملیاتی و ... برای شناسایی نقاط پرخطر در گرگان دست‌به‌دست هم داده‌اند.

مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی شهرداری گرگان تصریح کرد: پس از شناسایی نقاط پرخطر این موضوع کتباً به مالک اعلام می‌شود و آموزش شهروندان برای مواجهه با بحران و بروز حادثه در دستور کار قرار دارد.

قره قاشی به مطلوب سازی وضع موجود در آتش‌نشانی اشاره و بیان کرد: تقویت ناوگان عملیاتی و آموزش نیروهای انسانی در دستور کار قرار دارد اما کسب رتبه ۶ همکاران آتش‌نشانی گرگان در مسابقات ورزشی بین ۴۳ آتش‌نشانی کشور نشان‌دهنده رسیدن سرمایه‌های انسانی به درجه مطلوبیت لازم است.

قره قاشی تأکید کرد: اما از مردم خواهشمندیم با شرکت در دوره‌های آموزشی رایگان آتش‌نشانی به ایمنی و پیشگیری از حوادث بیشتر توجه داشته و با ما همکاری داشته باشند.

شرایط مطلوبی نداریم

درحالی‌که مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی گرگان از مطلوب سازی وضع موجود و تقویت ناوگان خبر می‌دهد اما مدیرکل مدیریت بحران استانداری گلستان نظر دیگری دارد و معتقد است، استان در شرایط مطلوبی برای اطفاء حریق و آواربرداری در مواقع بحرانی قرار ندارد.

صادق علی مقدم  اظهار کرد: اینکه چقدر به ساخت و طراحی ساختمان‌های شهرهای گلستان اطمینان داریم سؤالی است که نظام‌مهندسی ساختمان باید به آن پاسخ دهد اما این سؤال که با تغییرات ایجادشده در تراکم شهرها و افزایش طبقات به وجود آمده در گلستان ازنظر تجهیزات در چه جایگاهی قرار داریم سؤالی است که ما در این حوزه می‌توانیم به آن پاسخ دهیم.

وی گفت: به اعتقاد مدیریت بحران استانداری، گلستان در شرایط مطلوب برای آواربرداری و اطفاء حریق قرار ندارد و با تراکم جمعیتی در بعضی از نقاط به دلیل تغییراتی که در طرح جامع به وجود آمده، بالاتر از رنج استاندارد است و تراکم جمعیتی می‌تواند آسیب‌پذیری ما را بالا ببرد.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری گلستان افزود: در شهرهایی مثل گرگان، دخل و تصرف‌های بسیاری در رودخانه‌ها صورت گرفته و ما در این حوزه بسیار آسیب‌پذیر هستیم و هنوز به اجرای طرح خروج اضطراری که سه سال قبل پیشنهاد دادیم فکر نکرده‌ایم.

وی ادامه داد: متأسفانه درجاهای نامناسب و بر روی خاک‌های لُسی گلستان بلندمرتبه‌سازی داشته‌ایم و رانش براثر بارندگی‌های شدید و زلزله هرلحظه ما را تهدید می‌کنند و گلستان بسیار آسیب‌پذیر است.ما هیچ‌یک از امکانات و تجهیزات شهرداری تهران را نه‌تنها در گرگان بلکه در استان نداریم اما اگر بهترین تجهیزات و توانمندترین نیروی بخش عملیاتی را داشته باشیم و مردم پای‌کار نباشند راه به‌جایی نمی‌بریم

مقدم اضافه کرد: اگر گلستان دچار آسیب شود قاعدتاً از تجهیزات مناسب برخوردار نیست و تجهیزات و امکانات کافی به‌ویژه برای ساختمان‌های بلندمرتبه نداریم و اگر واقع‌بینانه به وضع موجود بنگریم شرایط قابل‌قبول در آموزش نیروی انسانی و به‌کارگیری نیروی کارآمد برای تجهیزات بخش حاکمیتی استان وجود ندارد.

وی به نقش مردم در این حوزه هم اشاره و بیان کرد: حادثه پلاسکو نشان داد شهرداری تهران ازنظر امکانات و تجهیزات آتش‌نشانی چیزی کم نداشت اما همکاری پایین مردم و ازدحام مانع از امدادرسانی به‌موقع شد.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری گلستان تصریح کرد: ما هیچ‌یک از امکانات و تجهیزات شهرداری تهران را نه‌تنها در گرگان بلکه در استان نداریم اما اگر بهترین تجهیزات و توانمندترین نیروی بخش عملیاتی را داشته باشیم و مردم پای‌کار نباشند راه به‌جایی نمی‌بریم.

وی با تأکید بر مطالبه محوری مردم باید به مسئولیت‌پذیری تبدیل شود، خاطرنشان کرد: باید تلاش کنیم با هر حادثه‌ای داغ و احساساتی نشویم بلکه همیشه به موضوعات مشابه پلاسکو فکر کنیم و برای مواقع بحرانی برنامه‌ریزی داشته باشیم.

تخریب و بهسازی تنها راه چاره

کارشناسان و فعالان حوزه عمران و شهرسازی معتقدند پلاسکوهای بسیاری در شهرهای استان وجود دارد که آسیب‌پذیری گلستان را افزایش داده و راهکاری جز تخریب و یا ترمیم و بهسازی آن‌ها وجود ندارد اما به دلیل نبود درآمد کافی شهرداری‌های استان ترجیح می‌دهند بابت تخلفات انجام‌شده در ساختمان‌ها پول دریافت کنند و این بناها تخریب نشود.

یک عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی گلستان گروه عمران که ناظر نظام‌مهندسی استان گلستان هم هست،  گفت: در استان ساختمان‌های بسیاری وجود دارند که قبل از وجود قانون نظام‌مهندسی و الزام به رعایت آیین‌نامه ساخته‌شده‌اند و غالبا فاقد سند هستند. البته اکثر ساختمان‌های واقع‌شده در سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه شهرهای استان هم این خاصیت رادارند.

محسن دزیانی کرد: غالب ساختمان‌های کوی اوزینه، کاشانی، عرفان و ... در گرگان ابتدا ساخته‌شده و بعد تأییدیه از شهرداری و نظام‌مهندسی را گرفته‌اند.

وی از این بناها به‌عنوان معضلی بزرگ نام برد و تصریح کرد: درواقع این ساختمان‌ها اصلاً مستحکم نیستند و نباید استحکام بنای آن‌ها تائید شود اما چون سطح زندگی و نیازمندی‌های غالب این ساکنان پایین است و شهرداری و نظام‌مهندسی در عمل انجام‌شده قرار دارند و باید پاسخگوی مردم باشند غالباً با تائید می‌شوند.

دزیانی با تأکید بر اینکه اطراف شهر گرگان و زیارت پُر است از سازهایی که مطابق مقررات نظام‌مهندسی ساخته نشده‌اند، متذکر شد: تخریب، ترمیم و بهسازی تنها راه‌حل موجود است و چون ترمیم سازه کار پرخرج و پرهزینه‌ای است سهل الممتنع با آن برخورد می‌شود و تنها در زمان بروز حادثه متوجه عمق فاجعه می‌شویم.

این کارشناس حوزه عمران با بیان این که طرح‌های جامع و تفضیلی ویترینی هستند، خاطرنشان کرد: هم‌اکنون بخش عمده درآمد شهرداری‌ها از محل ماده ۱۰۰ تأمین می‌شود و معضل اصلی همین‌جاست زیرابه دلیل درآمدزایی شهرداری بدون سختگیری ساختمان‌ها را تائید می‌کند بدون آنکه به عواقب بعدی آن توجه داشته باشیم.

دزیانی بابیان اینکه نباید تخلف را با پول خرید، گفت: باید جلوی ساخت‌وسازهای خلاف و خارج از چارچوب مقررات گرفته شود و تخریب و یا بهسازی و مقاوم‌سازی انجام شود نه اینکه شهرداری با اعمال جریمه از این مهم چشم‌پوشی کند.

وی تاکید کرد: ساختمان‌های گلستان با مشکلات سازه‌ای مواجه هستند و با اشکالات موجود در شبکه حمل‌ونقل، برق‌رسانی و گازرسانی و ... در پدافند غیرعامل و امداد رسانی در بافت‌های فرسوده و متراکم در شهرها با مشکل مواجه هستیم.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: هرچند باوجود آیین‌نامه و مقررات ملی، ساختمان‌های جدید ازنظر سازه‌ای در مقابل زلزله مقاوم‌تر شده‌اند اما در برابر آتش‌سوزی مقاوم نبوده و اگر حادثه‌ای مانند پلاسکو در هر ساختمان امروزی رخ دهد بازهم فاجعه پلاسکو تکرار می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: برای ساختمان های پنج طبقه و به بالا الزام پله فرار وجود دارد اما در گرگان اکثر مالکین به دنبال فرار از احداث آن هستند و ساختمان های بلندی ساخته می شود که فاقد آن هستند و با وعده احداث آن با فلز بعد از تکمیل ساختمان اما هیچگاه ساخته نمی شوند . نمونه این ساختمان ها را می توان در مسکن مهر، پاساژهای جدید و قدیم و حتی طرح آفتاب دید.

آنچه از شواهد امر پیداست پیش از حادثه پلاسکو ایمنی ساختمان ها اولویت مسئولان نبوده و برآیند ساخت و سازهای شهری ما چیزی جز حرکت به سوی بحران های پیش بینی شده نیست. حال باید دید با توجه به اهمیت مساله و آن چه کارشناسان تاکید کرده اند، مسئولان امر بخصوص مدیریت شهری چقدر برای بهبود وضعیت بحرانی فعلی و جلوگیری از ساخت و سازهای نا ایمن در آینده برنامه ریزی می کند.

منبع: مهر