جاذبه های گردشگری گلستان از رونق افتاد/ مناطق هدف نمونه نیست

از تصویب ۳۹ منطقه نمونه گردشگری و ۳۷ روستای هدف گردشگری گلستان در دولت قبل عمر زیادی نگذشته است. طرح هایی که قرار بود با توسعه زیرساخت‌های گردشگری و حمایت از سرمایه‌گذاران این بخش، توسعه صنعت توریسم در استان را همراه داشته باشد.

به گزارش گلستان24، در آن سال‌ها زیتون تپه آزادشهر، چراغ تپه مینودشت، پارک جنگلی باغو بندرگز، پارک طبیعت و آبشار لوه مینودشت، گِل‌فشان‌های «قارن یارق» در آق‌قلا، اینچه در گنبد و نفتلیجه در گمیشان، جنگل فارسیان در آزادشهر، باغ تاشته رامیان، پارک جنگلی و آبشار کبودوال در علی‌آبادکتول، پارک آهنگران در رامیان و جنگل قرن‌آباد در گرگان و ... به‌عنوان مناطق نمونه گردشگری و روستاهای توشن، کفشگیری، قرن‌آباد، چهارباغ، توسکستان، قرق، شموشک علیا، جعفرآباد، زیارت و شاهکوه سفلی در شهرستان گرگان، الازمن، شیرین‌آباد، افراخته، سیاه مرز کوه و چینو در شهرستان علی‌آباد، باقرآباد، قلعه قافه و دوزین در مینودشت، پاقلعه در رامیان، گچی سو بالا در کلاله، لوه، پاسنگ، تنگه راه و آق میش در گالیکش، گز شرقی، وطنا، ول افرا و جفا کنده در بندرگز، النگ، بالا جاده، جهان‌نما، سر کلاته خراب شهر و رادکان در کردکوی و وامنان، فارسیان و آق امام در آزادشهر به‌عنوان روستاهای هدف گردشگری گلستان انتخاب شدند.

قرار بود با انتخاب این مناطق نمونه و روستاهای هدف گردشگری زمینه برنامه‌ریزی برای ایجاد اقامتگاه‌های روستایی کوتاه‌مدت برای طبیعت گردان در روستاهای هدف گردشگری و بهره‌مندی از تمامی امکانات و ظرفیت‌های این روستاها درزمینهٔ های مختلف فرهنگ، آداب‌ورسوم و سنت‌ها و همچنین جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و صنایع‌دستی و ... باهدف جذب گردشگران بیشتر فراهم شود.

هرچند توجه به توریسم روستایی می‌توانست یک راهبرد اثربخش برای توسعه اقتصادی باشد و به سازمان‌دهی زیرساخت‌ها و تبیین کارکردهای گردشگری کمک کند و زمینه دستیابی به اهداف رشد و توسعه جوامع محلی را فراهم کند اما تعداد زیاد این روستاها و مناطق نمونه گردشگری در استان و اعتبارات اندک تخصیصی باعث شد این طرح در تغییر تابلو خلاصه‌شده و از تأمین زیرساخت‌ها خبری نباشد.

روستاهای هدف گردشگری اولویت دولت یازدهم

اما مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گلستان چنین اعتقادی ندارد و معتقد است زیرساخت‌های لازم در مناطق نمونه گردشگری استان فراهم‌شده و در دولت تدبیر و امید روستاهای هدف گردشگری موردتوجه ویژه قرارگرفته‌اند.

ابراهیم کریمی اظهار کرد: در استان گلستان ۳۷ روستای هدف گردشگری مصوب داریم و بر اساس برنامه‌ریزی‌هایی که در کشور انجام‌شده و توافق‌نامه‌ای که فی‌مابین میراث فرهنگی و بنیاد مسکن کشور به امضاء رسیده، روستاهای هدف گردشگری که دارای بافت تاریخی هستند در اولویت هستند.

وی افزود: همچنین در برنامه ششم توسعه آمده با اعتباراتی که برای بنیاد مسکن تأمین می‌شود، طرح‌های هادی روستاها بر اساس سبک و سیاق تاریخی و فرهنگی روستاها اجرا می‌شود و اولویت اجرای طرح‌های هادی با روستاهای هدف گردشگری است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گلستان ادامه داد: با توجه به اینکه روستاهای هدف گردشگری ظرفیت خوبی در این حوزه دارند، این روستاها در اولویت اجرای طرح‌های بوم گردی میراث هم قرار دارند.

وی اضافه کرد: در ارائه تسهیلات از محل صندوق سینا به طرح‌های گردشگری در استان هم روستاهای هدف گردشگری در اولویت قرار دارند.

وی تصریح کرد: درواقع پرداختن به موضوعات گردشگری در روستاهای هدف گردشگری یکی از اساسی‌ترین برنامه‌هایی است که میراث فرهنگی گلستان دنبال می‌کند.

کریمی خاطرنشان کرد: در حال حاضر تمرکز قریب به‌اتفاق گردشگری استان چه از بُعد تسهیلات و چه از بُعد اعتبارات به سمت روستاهای هدف گردشگری استان است.

نقش پررنگ روستاهای هدف گردشگری در جشنواره فرهنگ اقوام

وی بیان کرد: با همین هدف در دهمین جشنواره بین‌المللی فرهنگ اقوام که ماه گذشته به میزبانی گلستان برگزار شد، نقش روستاهای هدف گردشگری پررنگ دیده شد و این روند همچنان ادامه می‌یابد.

به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گلستان در یازدهمین جشنواره بین‌المللی فرهنگ اقوام در سال آینده هم نقش روستاهای هدف گردشگری پررنگ دیده می‌شود و موفقیت‌های انجام‌شده در این روستاها در حوزه گردشگری به نمایش گذاشته می‌شود.

علی رغم توضیحات مدیرکل میراث فرهنگی، شواهد نشان می‌دهد بسیاری از موارد پیش‌بینی‌شده در شرح وظایف مناطق نمونه گردشگری در استان مورد غفلت قرارگرفته و به‌زعم بسیاری از کارشناسان این حوزه جای خالی سطح‌بندی جاذبه‌های گلستان (مناطق نمونه، قطب‌ها، محورها و روستاهای هدف گردشگری) احساس می‌شود.

انتخاب مناطق نمونه بدون چارچوب مطالعاتی

یک کارشناس حوزه گردشگری اظهار کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد انتخاب مناطق نمونه و روستاهای هدف گردشگری که در دولت قبل در کشور شکل گرفت مبتنی بر چارچوب و استراتژی درستی نبود و بدون پشتوانه مبانی نظری و چارچوب مطالعاتی به اجرا گذاشته شد. در تمام این سال‌ها و با قرار گرفتن نام منطقه نمونه هیچ‌یک از مکان‌های جاذب استان به لحاظ کارکردی جایگاه مناسبی نسبت به گذشته کسب نکردند و شاهد تغییر عمده نبودیم

مهدی سقایی بابیان اینکه در این طرح به تئوری قطب رشد توجه شده است، افزود: به نظر می‌رسد انتخاب مناطق نمونه در دولت قبل مبتنی بر آن بود که با انتخاب یکسری مناطق که دارای قابلیت و جذابیت بیشتری نسبت به سایر مناطق هستند و با تجمیع سرمایه‌گذاری در آن، این مناطق توسعه‌یافته و از سرریز گردشگری آن دیگر مناطق پیرامون آن‌ها هم رشد کند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: هرچند این استراتژی خوب به نظر می‌رسد اما به دلیل نداشتن پیشینه تحقیق و مطالعه، نداشتن چارچوب خاص برای انتخاب مناطق و انتخاب بسیار گسترده و فراتر از تفکر اولیه این طرح نه‌تنها در استان بلکه در کشور نتوانست موفقیتی کسب کند.

وی اضافه کرد: انتخاب مناطق نمونه در استان‌ها یک رقابت درون منطقه‌ای را گسترش داد و مدیران استانی برای جلوگیری از ایجاد جدال و رقابت درون استانی ترجیح دادن به‌جای سه منطقه نمونه گردشگری در گلستان بیش از ۳۰ منطقه نمونه و ۳۷ روستای هدف گردشگری داشته باشند.

این کارشناس حوزه گردشگری تصریح کرد: درواقع آنچه اتفاق افتاد این بود که از یک منطقه نمونه گردشگری خارج‌شده و به منطقه نمونه گردشگری دیگر در استان می‌رسیم که هم تئوری را زیر سؤال برده و هم کارکرد مناسبی ندارد و درعین‌حال ساختاربندی آن‌هم در چارچوب مناطق نمونه گردشگری نیست.

آغاز مطالعات امکان‌سنجی پس از انتخاب مناطق نمونه

سقایی یادآور شد: در چنین شرایطی سهم گلستان از مناطق نمونه ملی سه منطقه و از ۳۶۵ روستای هدف گردشگری کشور ۱۳ روستا شد.

این کارشناس حوزه گردشگری تأکید کرد: انتظار می‌رفت در دولت تدبیر و امید رویکردها و استراتژی عوض می‌شد و مناطق نمونه چارچوب دار می‌شدند اما همان روند گذشته همچنان ادامه دارد و با لفظ منطقه نمونه به‌وفور در کنار بسیاری از مناطق با جاذبه گردشگری قرار دارد.

وی متذکر شد: در تمام این سال‌ها و با قرار گرفتن نام منطقه نمونه هیچ‌یک از مکان‌های جاذب استان به لحاظ کارکردی جایگاه مناسبی نسبت به گذشته کسب نکردند و شاهد تغییر عمده نبودیم.

وی بابیان اینکه حتی برخی از جاذب‌های تاریخی و فرهنگی استان که گردشگر پذیر بودند سیر نزولی داشتند، گفت: به‌عنوان‌مثال برج قابوس که پیش‌تر گردشگر پذیر بود و با ثبت جهانی در یونسکو باید حداقل سالی ۵۰ هزار گردشگر خارجی جذب می‌کرد با انتخاب به‌عنوان منطقه نمونه گردشگری در حال حاضر پنج هزار نفر گردشگر داخلی هم ندارد. متأسفانه کارشناسان بدنه برنامه‌ریزی استان ناکارآمد بوده و همچنان بر سرکار و در حال برنامه‌ریزی برای بخش‌های دیگر استان هستند

سقایی متذکر شد: این مشکلات نشان می‌دهد ساختار انتخاب مناطق نمونه استان اشتباه بوده و به همان اندازه کارکردهای ما هم اشتباه است چراکه نتوانسته‌ایم هیچ‌کدام از مناطق نمونه و روستاهای هدف گردشگری استان را به سطحی برسانیم که نقطه اتکا توسعه گردشگری گلستان باشند.

وی متذکر شد: استان گلستان تاکنون باید دارای شبکه مقاصد گردشگری می‌بود و با سطح‌بندی جاذبه‌های استان تأمین زیرساخت‌ها در قطب گردشگری، مرکز پایدار رشد گردشگری، کانون‌های گردشگری، قمرهای گردشگری استان به شبکه مقاصد گردشگری گلستان می‌رسیدیم که در آن انواع گردشگری (سلامت، اکو توریسم، گردشگری روستایی، ورزشی و ...) در استان توسعه می‌یافت.

وی افزود: درواقع باید ابتدا اولویت‌های گردشگری گلستان تعیین و سپس راهبردهای مناسب با آن مشخص می‌شد اما راضی کردن همه درزمینهٔ گردشگری باعث شد اعتبارات در استان پخش‌شده و تأمین زیرساخت‌های در این مناطق به چند آبخوری و چشمه سرویس بهداشتی خلاصه شود.

این استاد دانشگاه ادامه داد: متأسفانه کارشناسان بدنه برنامه‌ریزی استان ناکارآمد بوده و همچنان بر سرکار و در حال برنامه‌ریزی برای بخش‌های دیگر استان هستند.

سقایی بابیان اینکه این کارشناسان ناکارآمد همچنان در حال برنامه‌ریزی روتین برای استان هستند و قدرت زیادی دارند، متذکر شد: استان گلستان در بخش برنامه‌ریزی و بودجه نیازمند خانه‌تکانی در کارشناسان بدنه است و تا زمانی که این کارشناسان بر سرکار هستند نه‌تنها گردشگری گلستان بلکه هیچ فرآیند دیگری در استان رشد نمی‌کند.

آنچه مسلم است؛ با جود اعتبارات اندک دولت در سال‌های اخیر و مشکلات اقتصادی موجود در کشور مناطق نمونه و روستاهای هدف گردشگری نیازمند تغییر رویکردها و استراتژی‌های دولت است.