کشت شالی تهدیدی برای منابع آبی گلستان یا کمک به صرفه‎جویی در مصرف آب؟

به گزارش گلستان 24، تنوع اقلیمی در استان گلستان شرایط مناسبی را برای کشاورزی و به خصوص کشت انواع محصولات زراعی و باغی در این استان فراهم کرده است.

شالی یکی از محصولاتی است که به دلیل صرفه اقتصادی و طول رشد کوتاه‌مدت آن نسبت به سایر محصولات، چند سالی می‎شود در الگوی کشت کشاورزان گلستانی قرار گرفته،  با این وجود در چند سال گذشته به دلیل کاهش ریزش‌های جوی در استان، انتقادات فراوانی از سوی مسؤلان برای کشت شالی می‎شود چرا که آنها معتقد هستند اراضی استان برای کشت شالی مناسب نیست و شالی هیچ جایگاهی در الگوی کشت گلستان ندارد.

با پایان فصل برداشت گندم و دیگر محصولات پاییزه، این روزها کشاورزان گلستانی  اراضی خود را برای کشت شالی آماده می‎کنند.

در حالی که مسوولان استانی از تریبون‎های مختلف کشت شالی را تهدیدی برای منابع آبی و خاکی استان عنوان می‎کنند اما کشاورزان و برخی از کارشناسان در حوزه کشاورزی معتقد هستند مسؤلانی که کشت شالی را یک بحران برای کشاورزی استان می‎دانند بدون انجام تحقیقات و آزمایشات در خصوص میزان مصرف آب در کشت شالی مبادرت به سخنرانی در تریبون‌های مختلف می‎کنند.

*کشت شالی موجب صرفه‎جویی در مصرف آب می‎شود

دبیر خانه کشاورز استان گلستان یکی از منتقدین به سخنرانی‎های مختلف پیرامون حذف کشت شالی در استان، معتقد است کشت شالی نه تنها موجب هدر رفت آب نمی‎شود بلکه با کشت شالی شاهد صرفه‎جویی 35 درصدی در مصرف آب خواهیم بود.

در همین رابطه علیقلی ایمانی در گفتگو با خبرنگار فارس از گرگان اظهار کرد: زمانی که آمار درستی از مصرف آب در کشت‎های مختلف از جمله شالی در دست نداریم نباید به ارائه اظهار نظراتی در خصوص حذف این محصول پرداخت.

وی تصریح کرد: بر اساس گفته‎های مسؤلان استانی 12 هزار متر مکعب آب در اراضی شالی استان گلستان استفاده می‎شود در حالی که این آمار درست نیست چرا که زارع، شالی را متناوب آبیاری می‎کند و طبق نظریه منابع علمی دنیا، تناوب آبیاری شالی تا 35 درصد به صرفه جویی در مصرف آب کمک خواهد کرد بنابراین در کشت شالی 12 هزار متر مکعب آب مصرف نمی‎شود.

دبیر خانه کشاورز گلستان با بیان اینکه وزارت جهاد کشاورزی باید میزان مصرف آبی محصولات را به وزارت نیرو اعلام کند، گفت: کشاورز بر اساس تجربه به این نتیجه رسیده است که با آب یک هکتار شالی نمی‎توان یک هکتار سویا کاشت در واقع سویا در شرایط سخت آب بیشتری مصرف می‎کند متأسفانه محققان در کنار کشاورز حضور ندارند تا میزان مصرف آب محصولات را محاسبه و اعلام کنند کشت کدام محصول مناسب‎تر است.

*افزایش کشت شالی در گلستان

در حالی‌که آمارها بیانگر کاهش ریزش‎های جوی در سال گذشته است و مسؤلان مرتبط با بخش کشاورزی، کشاورزان را به کاهش سطح کشت برای محصول شالی تشویق می‎کنند اما کارشناس مسوول برنج سازمان جهاد کشاورزی گلستان در گفتگو با خبرنگار فارس در گرگان از افزایش 20 درصدی کشت شالی در مزارع استان خبر داد.

مهدی محمدرضاپور تصریح کرد: پیش بینی می شود امسال، در 110 هزار هکتار از اراضی گلستان کشت شالی انجام شود با این وجود آب‎های زیرزمینی استان از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند بنابراین سازمان جهاد کشاورزی هیچ‌گونه برنامه حمایتی از کشت شالی با آب چاه در دست اجرا ندارد.

وی با بیان اینکه اراضی گلستان برای کشت شالی طراحی نشده است، افزود: در راستای نظام الگوی کشت محصولات، کشت برنج به صورت منطقه‎ای و یا تک کشتی در استان انجام خواهد شد و تنها اراضی نسق که حدود 12 هزار هکتار در استان وجود دارد برای کشت شالی مورد حمایت سازمان جهاد کشاورزی است.

*اقدامی برای اندازه‎گیری میزان مصرفی آب محصولات انجام نشده است

کارشناس مسوول برنج سازمان جهاد کشاورزی گلستان در رابطه با میزان مصرف آب در کشت شالی گفت: متأسفانه تاکنون در رابطه با اندازه‎گیری مصرف آب در محصولات به روش علمی اقدام خاصی انجام نشده است اما امسال این اندازه‎گیری انجام خواهد شد.

محمدرضاپور ادامه داد: اگر در کشت شالی مصرف آب اصولی و با مدیریت انجام شود به مراتب نسبت به ذرت و سویا آب کمتری در این محصول مصرف می‎شود.

وی ادامه داد: هنوز کشت شالی در استان به صورت سنتی انجام می‎شود باید مدیریت اصولی در رابطه با احداث خزانه  وجود داشته باشد اینکه چقدر خزانه برای سطح هکتار آماده کنیم.

محمدرضاپور بیان کرد: محل خزانه موجب نابودی ساختمان خاک می‎شود که این امر فرایند تولید را هزینه‎بر می‎کند در صورتی که اگر کشت شالی به صورت نشا در سینی انجام شود شاهد کاهش هزینه و مصرف آب خواهیم بود.

ظرفیت مخازن آبی استان برای کشت شالی کافی نیست

وی کافی نبودن ظرفیت مخازن آبی استان را یکی از معایب کشت شالی عنوان کرد و گفت: پائین بودن راندمان مصرف آب در امر شالیکاری به علت هدر رفت افقی، عمودی و تبخیر شدید و از طرفی مصرف بی‌رویه از آب در مزارع شالیزاری منتج به کف‌شکنی چاه‌ها شده که به دنبال آن موجب تغییر شیب آب سفره‌های زیرزمینی می‎شود که این امر نیز باعث جایگزینی آب شور به جای آب شیرین در بعضی از مزارع خواهد شد و این  یک فاجعه برای کشاورزی استان است.

کارشناس برنج جهاد کشاورزی استان گلستان بیان کرد: در سطح استان 50کارشناس ناظر برنج مشغول به فعالیت هستند این کارشناسان  در قالب اصول مدیریت مزرعه و پروژه کاشت، داشت و برداشت برنج نظارت دارند و تمام توصیه‎های فنی قبل از کاشت و داشت با بازدید و نظارت و با کلاس‎های آموزشی و ترویجی در مساجد و مدارس برای کشاورزان برگزار می‎شود، در ضمن کارشناسان برنج، اطلاعات مفیدی در رابطه با بحث کنترل آفات، کنترل بیماری، علف‎های هرز، مبارزه بیولوژیک و مبارزه تلفیقی در اختیار کشاورزان قرار می‎دهند.

*افزایش راندمان آب با محدود شدن کشت شالی امکان پذیر است

از سویی دیگر رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان معتقد است افزایش تولید با افزایش راندمان آب محقق می‎شود به دلیل محدود بودن سفره‎های زیرزمینی این امر با محدود شدن کشت شالی در استان امکان پذیر خواهد بود. مختار مهاجر با بیان اینکه سفره‎های زیرزمینی محدود است در گفتگو با خبرنگار فارس در گرگان اظهار کرد: آب‌های سطحی در استان 2 میلیارد متر مکعب است در حالی‌که با وجود 650 هزار هکتار اراضی به 4 میلیارد متر مکعب آب نیاز داریم.

وی افزود: از آنجایی که  لایه‎های زیرین زمین‎های کشاورزی استان  باز است آب را به عمق می‎فرستد و مانع از ماندن آب بر روی سطح خاک می‎شود از این رو لازم است ادوات سنگین کشاورزی در گل خرابی تردد کنند تا لایه غیرقابل نفوذ ایجاد شود که این لایهغیرقابل نفوذ در عمق 50 یا 60 سانتیمتر خاک است در حالی که نیاز عمق کاشت زراعت برنج 20 تا 25 سانت است و در مابقی این عمق آب درگیر می‌شود به دلیل افزایش عمق کاشت گازهای مضر متان،  h2sو گازهای سمی دیگر تولید می شود که باعث پوسیدگی ریشه در زراعت و افزایش میزان مصرف آب و کاهش راندمان مصرف آب خواهد شد.

مهاجر خاطرنشان کرد: برای 15 هزار هکتار از اراضی نسق تأمین آب کافی وجود دارد امسال برای پنج سایت دیگر در شهرهای مختلف استان همچون محمدآباد گرگان تجهیز و نوسازی اراضی شالی را در دست اجرا خواهیم داشت و مطالعه 2 هزار هکتار از اراضی نسق نیز در دست اجرا است.

بر اساس این گزارش، صرفه اقتصادی کشت شالی موجب شده تا در سال‎های اخیر کشاورزان گلستانی رغبت بیشتری برای کشت این محصول داشته باشند و شالی را جزئی از برنامه الگوی کشت خود قرار دهند با این وجود در سال‎های گذشته به دلیل کاهش نزولات آسمانی، استراتژی کاهش کشت شالی در گلستان تعریف شد و در این راستا محصولاتی به عنوان کشت جایگزین معرفی شد متأسفانه به دلایلی از جمله عدم بازاریابی مناسب و تأخیر در پرداخت خرید تضمینی، موجب شد تا کشاورزان بیش از گذشته برای کشت شالی راغب باشند از سویی دیگر به گفته کارشناسان بخش کشاورزی هنوز آمار درستی در رابطه با میزان مصرف آب محصولات در دست نیست و هنوز اقدام خاصی در این رابطه صورت نگرفته است بنابراین چگونه می‎شود مسوولان مرتبط با بخش کشاورزی هم چنان شالی را تهدیدی برای منابع آب و خاک استان عنوان کنند در حالیکه هنوز مجهولات بی‌شماری در رابطه با بایدها و نبایدهای کشت شالی در استان وجود دارد.

منبع: فارس