توسعه آشوراده پشت سد سوء تفاهم‌ها
بحث آشوراده چندین بار در افکار عمومی مطرح شده اما هیچ‌وقت به آن کامل پرداخته نشده
شیرین مهاجری
به گزارش گلستان 24، مدت هاست که ماجرا سر زبان‌هاست، ماجرای آشوراده و تبدیل آن به یک منطقه گردشگری. با مطرح شدن این موضوع مخالفت برخی افراد بالا گرفت تاجایی که «ستاد مردمی نجات آشوراده» تشکیل دادند. مخالفان تبدیل آشوراده به یک منطقه گردشگری، در بیان دلایل مخالفت‌های خود، مسأله حفظ پناهگاه حیات وحش آشوراده و لزوم جلوگیری از تبدیل یک منطقه حفاظت شده به منطقه گردشگری را مطرح می‌کنند. این در حالی است که موافقان این ماجرا معتقدند مخالفان درحالی انتقادها را مطرح می‌کنند که موضوع را بدرستی درک نکرده‌اند چراکه ماجرا اصلاً آن چیزی نیست که آنها می‌گویند و به کلی چیز دیگری است. اما این <موضوع دیگر>، دقیقاً چیست؟ دکتر سعید شیرکوند معاون برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، در گفت‌و‌گو با «ایران» به نقدهای وارد شده به طرح گردشگری آشوراده پاسخ می‌دهد.
آشوراده و حکایت فیل مولانا
آنطور که دکتر شیرکوند می‌گوید، بحث آشوراده چندین بار در افکار عمومی مطرح شده اما هیچ‌وقت به آن کامل پرداخته نشده: «آشوراده شده حکایت فیل مولانا که هرکس همان چیزی را به عنوان کل موضوع در نظر گرفت که خودش به اشتباه فکر کرده بود، اما برای آنکه موضوع را روشن کنم اول باید به تاریخچه موضوع آشوراده اشاره کنم. جزیره در گذشته ساکنانی داشته که به دلیل جزر و مد آب و شرایط نامساعد اقتصادی از آن جا مهاجرت کردند به شهرهای مجاور و منطقه آشوراده بتدریج و تا اواخر دهه 60 به کلی از سکنه بومی خالی شد.
در دهه 60 بود که شرکت شیلات به این منطقه رفت و در بخشی از آن به پرورش ماهیان خاویاری پرداخت. تشکیلاتی هم برای صید ماهی در آنجا ایجاد کرد و یک سردخانه هم ساخت. آموزش و پرورش هم به آن منطقه رفت و در آنجا یک اردوگاه دانش‌آموزی زد. شرکت شیلات در قسمتی از جزیره هم یک رستوران ساخت تا همان ماهی‌های صید شده را در رستوران بفروشد.
پس ما در آشوراده سه نوع فعالیت داشتیم؛ شیلات، رستوران و اردوگاه. در اوایل دهه 70، کارشناسان براساس ارزیابی‌های منطقه به این نتیجه می‌رسند که جزیره از نظر اقلیمی برای گردشگری طبیعی و فعالیت‌های حوزه گردشگری بسیار مناسب است و برای این‌کار قدم‌هایی برداشته شد. قدم اول بررسی و پیگیری مالکیت اراضی این منطقه بود. در سال‌های پس از انقلاب تلقی عمومی این بود که این اراضی متعلق است به بنیاد علوی. بنیاد هم در اواخر دهه 70، اراضی را به سازمان همیاری‌های شهرداری‌های استان فروخت. این سازمان تصمیم می‌گیرد که اراضی را به یک سرمایه‌گذار واگذار کند تا فعالیت‌های گردشگری آغاز شود.
برای پیدا شدن سرمایه‌گذار در اوایل دهه 80 فراخوانی داده می‌شود و پیگیری‌هایی صورت می‌گیرد تا در نهایت یک سرمایه‌گذار پیدا می‌شود، اما همان زمان هم این بحث مطرح می‌شود که هرگونه سرمایه‌گذاری در جزیره برای بهره‌برداری از آن باید همراه با رعایت ضوابط زیست محیطی و ضوابط میراث فرهنگی باشد. سرمایه‌گذار موظف می‌شود کار مطالعاتی را آغاز کند و پس از ارائه طرح جامع اگر مورد موافقت و تصویب محیط زیست رسید، عملیات اجرایی شروع شود.
آشوراده 12 سال پیش منطقه نمونه گردشگری شد
به گفته شیرکوند، در سال 82 هیأت وزیران مصوبه‌ای را می‌گذرانند , جزیره آشوراده به عنوان منطقه نمونه گردشگری معرفی می‌شود. در همان سال بین رئیس سازمان محیط زیست و رئیس سازمان میراث فرهنگی هم تفاهمنامه‌ای امضا می‌شود و در آن تأکید می‌شود سرمایه‌گذار آشوراده باید در کدام بخش‌ها و حوزه‌ها وارد شود و چه الزاماتی را رعایت کند. اینجا به نظر می‌رسد کار تمام شده و سرمایه‌گذار هم می‌آید تا کار را شروع کند اما اینطور نمی‌شود. چرا؟
دکتر شیرکوند از مسائلی می‌گوید که مانع اجرای طرح شد: «همین زمان دولت نهم روی کار می‌آید. این دولت هم مدام به دنبال رو کردن مسائل رانت‌خواری و زمین خواری و چنین بحث‌هایی بود، فریاد وامصیبتا راه انداخت و بحث رانت‌خواری را در آشوراده مطرح کرد تا یک پرونده جدید رو کند و بگوید گروهی آمده‌اند و اراضی آشوراده را چپاول کرده‌اند و...
اینجا بود که بحث، رنگ سیاسی به خود گرفت و ادعا شد که دولت خاتمی آشوراده را حراج کرده و... کار کشید به سازمان بازرسی اما در همین فاصله سازمان منابع طبیعی کشور هم شکایت می‌کند و مدعی می‌شود اراضی آشوراده از ابتدا متعلق به منابع طبیعی بوده و بنیاد علوی مالک نبوده و حق فروش اراضی را نداشته و این‌گونه بود که در اواخر دهه 80، سرمایه‌گذار از خیر آشوراده گذشت و انصراف داد.»
هیچ اتفاقی نیفتاده، هر چه هست حاصل خیالپردازی است
در سال 91 بحث تبدیل آشوراده به منطقه نمونه گردشگری دوباره مطرح می‌شود. مزایده برگزار و شرکت منتخب موظف می‌شود کار مطالعاتی را آغاز و طرح جامع را تهیه کند و به تصویب محیط زیست و میراث فرهنگی برساند. سرمایه‌گذار بعد از حدود 9 ماه به این نتیجه می‌رسد که این کار برایش نفعی ندارد و ورود به دعواها به ضررش است. از این رو اصلاً طرح جامع هم تهیه نمی‌کند و به میراث فرهنگی نمی‌دهد. به همین دلیل اصلاً کار به بررسی‌های محیط زیستی هم نمی‌کشد چون طرحی وجود ندارد که محیط زیست بخواهد آن را بررسی کند و سال 91 این بحث به کلی تعطیل می‌شود. سرمایه‌گذار قبلی پژوهش‌هایی انجام داده بود و حتی از مشاوران خارجی هم بهره برده بود اما سرمایه‌گذار دوم عملاً هیچ کاری نکرد و حتی مطالعاتش هم آغاز نشد. فقط به او گفتند برنده مزایده است. در حال حاضر هم هیچ اتفاقی در آشوراده نیفتاده. اصلاً طرح جامعی تهیه نشده و کلنگی هم به زمین کوبیده نشده. مباحث غیر واقعی و متوهمانه افراد مختلف هم از همینجا شروع می‌شود. در حالی که نه هنوز کاری صورت گرفته و نه معلوم است چه کاری قرار است صورت بگیرد. اما بهتر است این را بدانند نخستین قدم این است که مشاوری پیدا شود و کار مطالعاتی را انجام دهد و به ما بگوید که در این 380 هکتار چه کنیم.
مثلاً در 10 هکتاری که گفتیم زون پیاده روی یا اقامتگاه دسته جمعی است از چه سازه‌ای با چه ارتفاعی و چه ورودی و خروجی استفاده کنیم. یا مثلاً برای استفاده از دریا و بازی‌های آبی از کدام بازی‌ها در کدام قسمت ساحل استفاده کنیم. بعد از همه اینها محیط زیست باید تأیید کند و اجازه چنین کاری را بدهد. فعلاً هنوز مشاور کارش را شروع نکرده و هنوز گزارشی به ما نداده. پس هنوز در آشوراده هیچ اتفاقی نیفتاده و اینکه مثلاً گفته می‌شود سازمان بازرسی عملیات را متوقف کرد، بگویند کدام عملیات را متوقف کرد؟ یا اینکه مثلاً می‌گویند اینجا برج 20 طبقه ساخته می‌شود. اینها خیالپردازی نیست؟ هر گاه هم از معترضان می‌پرسیم که به چه معترض هستند پاسخ روشنی ندارند زیرا نمی‌خواهند بافته‌های ذهنی شان را با واقعیت منطبق کنند. عده‌ای گفتند منطقه حفاظت شده است اما اینجا منطقه حفاظت شده نیست و نمی‌توان به سلیقه عده‌ای جایی را حفاظت شده اعلام کرد و این‌کار پروتکل و حساب و کتاب دارد. گفته شده اینجا منطقه حیوانات وحشی است در حالی که یک گربه هم آنجا نیست.
گفته‌اند رفت و آمد بافت جزیره را به هم می‌زند در حالی که این منطقه تا چند سال پیش ساکنانی داشته و روستا بوده. گفته‌اند جزیره گذرگاه پرندگان مهاجر است در حالی که در آنجا اصلاً ورود پرنده مهاجری ثبت نشده و پرندگان مهاجر به میانکاله می‌روند که به این‌طرف ارتباط ندارد.»
شرایط اسفبار جزیره متروکه
«آشوراده تبدیل شده به یک زباله‌دانی.»
این را دکتر شیرکوند می‌گوید و به توصیف وضعیت جزیره می‌پردازد: «شیلات کارش را در آشوراده تعطیل کرده و کار نمی‌کند چون می‌گویند از آنجا خوب مراقبت نشده و دیگر زمینه‌ای برای پرورش ماهی ندارد. اردوگاه دانش‌آموزی تبدیل به یک مخروبه شده و دریا هم محلی شده برای تجمع زباله‌های عمومی. اراضی منطقه دچار فراموشی و بی‌توجهی شده و نمونه‌اش آتش سوزی درختچه‌ها در وسعت چند ده هکتار است. تنها بخش قابل استفاده جزیره یک رستوران است که واقعاً به شکل غیر استاندارد فعالیت می‌کند و به بدترین شکل اداره می‌شود.
آنطور که عده‌ای گفته‌اند ورود به جزیره ممنوع نیست اما چون رها شده کسی نمی‌رود و هر که برود جز افسوس خوردن چیزی برایشان ندارد. قایق‌ها که می‌روند با انبوهی از زباله که روی آب رها شده مواجه می‌شوند و بعد از ورود هم جز یک ساختمان متروکه و یک رستوران غیر بهداشتی و بیابان چیز دیگری نمی‌بینند. نه محل زندگی پرندگان است نه حیوانات. هیچ. پرندگان هم آنجا نمی‌آیند چون هیچ پرنده مهاجری وسط بیابان نمی‌آید. اگر هم بیایند در حاشیه‌هایی که برایشان در نظر گرفته شده و جزو این 380 هکتار نیست، می‌روند.
این در حالی است که آشوراده بر اساس بررسی کارشناسان از لحاظ اقلیمی و آب و هوایی منطقه فوق‌العاده خوش آب و هوایی است و دریا هم به دلیل اینکه امکان امواج سهمگین و بلند ندارد بسیار آرام است. بنابراین این منطقه هم از نظر گردشگری دریایی و هم طبیعی بسیار مناسب و قابل قبول است و هیچ عقل سلیمی به ما نمی‌گوید که از این منطقه بهره نبریم و هیچ‌کس هم نباید بگوید استفاده نکنیم بلکه باید بگویند چگونه بهترین استفاده راببریم. آیا الان که جزیره تبدیل شده به یک منطقه متروکه محافظت می‌شود؟
شرط رئیس جمهوری برای صحبت درباره آشوراده
گذشته از این حرف و حدیث‌ها خواسته عمومی در گلستان رونق آشوراده است. این مسأله تحول بزرگی در زندگی اهالی این منطقه رقم خواهد زد و همین مطالبه مردمی سبب شد که دولت روحانی این پرونده را زنده کند. استاندارگلستان، مردم و امام‌جمعه بارها این موضوع را با مسئولان حتی با شخص رئیس جمهوری مطرح کرده‌اند و همین مسأله موجب شد که رئیس جمهوری با سفر به گلستان این موضوع را عنوان کند اما پیش از آن به سازمان میراث فرهنگی مأموریت داد تا این موضوع را به طور کامل
بررسی کنند.
شیرکوند دراین باره می‌گوید: «وقتی دکتر روحانی مأموریت را به ما داد و ما هم اسناد را بررسی کردیم متوجه شدیم که مشکل جدی وجود ندارد و اراضی متعلق به منابع طبیعی است. درکنارش هم مصوبه هیأت وزیران را داشتیم که 380 هکتار از این منطقه را به عنوان منطقه نمونه گردشگری معرفی کردند.
از قبل هم تفاهمنامه‌ای با محیط زیست داشتیم که این کار چگونه باید انجام شود ولی برای شروع دوباره مذاکرات مفصلی با محیط زیست داشتیم و یک تفاهمنامه جدید به امضا رساندیم چون دکترروحانی تأکید داشت اگر تفاهمنامه امضا نکنید من در گلستان کلمه‌ای از آشوراده به زبان نمی‌آورم. در مذاکرات با محیط زیست تمام ملاحظات ذکر شد و دکتر روحانی هم در گلستان این موضوع را مطرح کرد.»
آشوراده منطقه حفاظت شده نیست
شیرکوند درباره زون‌بندی‌های آشوراده می‌گوید: «کل جزیره 650 هکتار است که سازمان محیط زیست نوار کنار دریا، حوزه باتلاقی و منطقه دیگری را به عنوان زون حفاظت شده کنار گذاشت و کل اراضی منطقه نمونه گردشگری 380 هکتار است. البته بارگذاری تأسیسات و سطح اشغال منطقه هم فقط 10 درصد از این 380هکتار یعنی 38 هکتار است. عده‌ای هم که می‌گویند طبق طرح مدیریت جامع میانکاله، 70 درصد جزیره در زون حفاظت است بدانند که جزیره در حوضه میانکاله نبوده و اشتباهی که خیلی‌ها می‌کنند این است که آشوراده را وصل می‌کنند به میانکاله. میانکاله کنوانسیون جداگانه‌ای دارد و آشوراده در تمام اسناد موجود از میانکاله جدا است و حتی در زمره مناطق حفاظت شده هم محسوب نمی‌شود.
بافت آشوراده به هم نمی‌خورد
معاون برنامه‌ریزی سازمان میراث فرهنگی از تصویر آینده آشوراده می‌گوید و اینکه این تصویر هر چه باشد از مسیر ملاحظات زیست محیطی خواهد گذشت: <هیچ جای دنیا خودشان را از امکاناتی که دارند محروم نمی‌کنند. نباید درها را بست بلکه باید بهترین راه حل را یافت. ما درباره اینکه آشوراده چطور ساخته شود حساسیت داریم. بافت آشوراده نباید به هم بخورد و هنر ما این است که از تمام امکانات با ضواط تعریف شده استفاده کنیم. ما نمی‌خواهیم محیط زیست آسیب ببیند و کسانی که نظر اصولی دارند نظرشان را بگویند، ما استقبال می‌کنیم.
الان هم مشاور مطالعه می‌کند و امیدوارم تا تابستان آینده مطالعه مشاور و زون بندی‌ها تمام شود و کاربری‌ها تعریف شود تا ما با محیط زیست اشکالات را برطرف کنیم. باید این را هم در نظر بگیریم که مناطق گردشگری گوناگون هستند و نوع گردشگری هم متفاوت است. وقتی ما می‌گوییم کیش منطقه گردشگری است آنجا باید برج و هتل بیست‌طبقه ساخته شود اما وقتی جنگل را می‌گوییم منطقه گردشگری در جنگل دیگر کسی اجازه ساخت هتل و برج ندارد و آنجا باید حتماً کلبه چوبی ساخته شود و الان هم این ضوابط زیست محیطی رعایت می‌شود. در کویر هم اجازه نمی‌دهیم که کسی هتل ده طبقه بسازد. آنجا هم سازه متناسب با کویر ساخته می‌شود و اصلاً ذات گردشگری رعایت این امور است. باز هم تأکید می‌کنم که مسیر گردشگری آشوراده از ضوابط زیست‌محیطی می‌گذرد.
ارسال نظر