"بود شناسی" شلوارجین (چرا شلوار لی همواره مد و مود بوده است) ؟

به گزارش گلستان24، حسین پائین محلی فعال فرهنگی و کارشناس فلسفه گلستانی طی یادداشتی با عنوان "بودشناسی" شلوارجین(چرا شلوار لی همواره مد و مود بوده است)؟ نوشت:

بشراز زمانی که به یاددارد پوشش داشته است واین پوشش به نسبت ادوارواکوارتاریخی تفاوتهایی داشته است.ازبشرغارنشین که باپوست حیوانات وگیاهان لباس درست میکرده تابشرمتمدن که متناسب با مکانهاومناسبتهالباسهای مختلفی میپوشیده است.به عنوان مثال برخی اقوام یا برخی مذاهب پوشش خود رامتناسب با برخی ایام سال وبه مناسبتهای خاص تغییرمیدادند.به عبارتی پوشش انسانها درجوامع به یک معنایی مشترک وبه یک معنایی به دلیل تفاوت نظام ارزشی و بافت فرهنگی متفاوت وحتی متضاد بوده است.اگر چه ذکراین نکته خالی ازلطف نیست که مردمان این ربع مسکون تا صده پیش وقبل از ظهور مدرنیته پوشش مشابهی باهم داشته اند به نحوی که ایرانی ومسلمان وعرب وژاپنی والمانی به نحوی دارای پوشش بودند که درآن اندامهاپوشیده ودرعین حال فرهنگ خود ونظام ارزشی معرفی میشد.اماباظهور تفکر مدرن غربی وبسط تجدد درقالب توسعه وجنگ واستعمار ونهادینه سازی ازطریق رسانه ها وتسریع حاکمیت فرهنگی مدرنیته ازطریق نهادهای بین المللی واموزشی وفرهنگی نه تنها پوشش بلکه ذائقه و سبک زندگی راتغییرداد.

این تغییرات تنوع تمدنی پیشامدرن رابه طاق نسیان ومحاق فراموشی برد واقوام دریک عسرت تاریخی تحت امواج مدرنیته از نور فرهنگی خود به عسرت برزخ مدرنیته پناه بردند وهستی خویش راعامدانه یانااگاهانه سترون کردند.تغییر پوشش مردم در ربع مسکون درقرن بیستم اتفاقی بود که تاکنون در تجربه تاریخی بشر شاهد نبودیم.نحوی از بودن درقالب پوشش که فردگرایی،لذت طلبی،تنوع گرایی وخود بنیادی رارقم میزند.

دراین وضعیت تاریخی شاهد تغییروتبدیل پوشش به سمت نوعی راحتی هستیم که از ان به عنوان اومانیسم یااصالت انسان ازدوران رنسانس تا کنون درغرب وبعد به مدد استعمار وتکنولوژی به جهان غیرغربی تسری پیداکرده است که امروز درغرب به عنوان  نئولیبرالیزم یادشده است.لیبرالیرم فرهنگی یعنی بگذار هرچه میخواهد بشود.درفرهنگ لیبرالی نوعی تساهل وتسامح درحوزه اجتماعی وجود دارد که جامعه را از خوداگاهی تاریخی به دور و به نوعی خودبنیادی فردی کشانده.

درچنین وضعیت تاریخی افرادوانسانها خودراصاحب اختیار واراده میدانند وهرپوشش را مورد استفاده قرار میدهند.لباسهای بلند کوتاه ولباس های گشاد تنگ ولباسهایی که مبتنی بر نگاه ارزش شناسی وجودانگارانه وهستی شناسی ارزشی بود جای خود رابه لباسهایی میدهد که سرمایه داری باایجاد موجهای اجتماعی و بر اندام هنرپیشگان و مدلینگها به موجی از درخواستهای اجتماعی تبدیل میکند.

واین چنین مردم ازقشرهاوطیفهای مختلف به استقبال از البسه تولید شده در نظام سرمایه داری میپردازند.وصنعت تولید در گردش خواهدبودوسرمایه داری باایجاد مد ها ومود ها به استثمارفرهنگی ملتهاخواهدپرداخت.

متفکران مکتب فرانکفورت بااندیشه انتقادی به خصوص بنیامین،آدورنو،هورکایمر وحتی مارکوزه ومتفکران پست مدرنی چون  ،ژیژیک، وجامعه شناسانی چون نیل پستمن، بااگاهی کامل از نقش تبلیغات وخدمت ان به امپریالیزم فرهنگی به نقد صنعت فرهنگ پرداخته اند چنانکه پیربودیو تیز تاکید میکند درچنین نظام فرهنگ جهانی به جای گزاره دکارتی:"من می اندیشم پس هستم "گزاره"من مصرف میکنم پس هستم"حکومت میکند.

یک وجه بارز این مصرفگرایی یا توده اجتماعی بودن یا شهروند نظام جهانی بودن تبعیت از پیشفرضهای فرهنگی وارزشهای حاکم بر تاریخ تجدد است که ممکن است ازمنظراخلاقی منفی هم نباشد اما بار هستی شناختی خود رادارد که انسانها بی تامل ان را پذیرفته اند وبه تعبیر مارکس در نظام سرمایه داری الینه شده اند.

پوشش وجه مهمی از نظام ارزشی تجدد در تاریخ معاصراست.به عبارتی یکسان سازی جهان درحوزه فرهنگی وبه تبع ان سبک زندگی وپوشش رویدادیست که درتاریخ تجدد شاهدبودیم که به شکل ناخوداگاهانه پذیرفته شده است.

شلوار جین نماد ونمود تجدد است که در طول تاریخ تجدد بسط یافته وبه عنوان یک پوشش که همیشه مودومدهست مورداقبال عمومی درسطح جهانی قرارگرفته است.اگر درمعادلات اقتصادی جهانی ارز امریکا(دلار)حکومت میکند در پوشش نیز پارچه وبه خصوص شلوار جین حضور تاریخی وظهور فرهنگی داشته و دارد.

شلوارجین پیش ازانکه صرف یک شلواریاپارچه باشد یک جزوی از معرفت شناسی پوششی مدرنیته قلمداد(مظهرومظهرزیباشناسی مدرن) میگردد که حاصل یک هژمونی فرهنگی است که ازپشتوانه فلسفی مدرن و نظام تبلیغاتی سرمایه داری برخورداراست -که البته ما باپوشیدن شلوارجین مخالف نیستیم-وبه همین علت هیچ وقت به مانند سایر مدها ومودها تاریخ مصرف نداشته چراکه سایر پوششها والبسه بیشتر موج تاریخی مناسبتی دارنداماشلوارجین به ذات برمیگردد.

درپایان ذکرمجدد این نکته ضروری است که وجیزه مذکور درصدد تبین وجه معرفت شناختی شلوارجلین با عالم جدید ومدرنیته بود وبه هیچ عنوان قصد ارزش گذاری اخلاقی نداشته که البته ازمنظراخلاقی هم پوشیدن شلوارجلین فاقد مسئله خاص است ونگارنده خود شلوار جین پوشیده! لذا امیدواریم به نوشتار مذکور به عنوان نوعی مطالعه فرهنگی نگریسته شود که درصدد تبارشناسی شلوارجین درحوزه زیباشناسی عصرجدیدبوده است.

انتهای پیام/