فصل جدید کاوش در «شهر باستانی جرجان» آغاز می‌شود
مدیر پایگاه شهر باستانی جرجان از آغاز فصل جدید کاوش در شهر باستانی جرجان و مطالعات باستان‌شناسی و طراحی سایت موزه روباز گلستان خبر داد.
به گزارش گلستان 24، شهر تاریخی جرجان یکی از شهرهای بزرگ جهان اسلام بوده است که از نظر قدمت با شهرهایی همچون ری، مرو و جندی‌شاپور برابری می‌کند.
کاوش‌های انجام‌شده نشان می‌دهد بیش از یک هزار سال قبل این شهر معماری و شهرسازی بسیار پیشرفته‌ای داشته و دارای سیستم آب‌رسانی به خانه‌ها، فاضلاب شهری و خیابان‌هایی با سنگفرش‌های منقش آجری بوده است.
آبگینه‌ها و سفال‌های ارزشمند به‌دست‌آمده از دفینه‌های جرجان هم گویای این مطلب است که این شهر یکی از مراکز صنعت آبگینه و سفال در دوره‌های بعد از اسلام یعنی سده‌های پنجم و ششم هجری شمسی بوده است.
هرچند گفته می‌شود شهر جرجان یک هزار و ۲۰۰ هکتار بوده اما به دلیل کاوش‌های غیرمجاز، توسعه کشاورزی و ساخت خانه‌های جدید، از بین رفته و تنها حدود ۲۷۰ هکتار از آن در دو سوی گرگان رود باقی‌مانده است.
به مناسبت پنجاهمین سالگرد ثبت این اثر به شماره ۷۲۶ در فهرست آثار ملی کشور با مدیر پایگاه شهر باستانی جرجان به گفتگو نشستیم و حمید عمرانی رکاوندی از تخصیص اعتبار ۵۰ میلیون تومانی برای آغاز فصل جدید کاوش و آغاز مطالعات باستان‌شناسی و طراحی سایت موزه باستان‌شناسی روباز گلستان خبر داد.
*ظاهراً در پنجاهمین سالگرد ثبت ملی شهر باستانی جرجان، قرار است فصل جدیدی از کاوش در آن انجام شود؟
هم‌اکنون در مرحله ساماندهی کارگاه‌های کاوش دهه ۵۰ و ۸۰ هستیم و امیدواریم تا مهرماه امسال بتوانیم حفاری این شهر را آغاز کنیم.
*پس برنامه اصلی امسال ساماندهی کارگاه و آغاز حفاری‌هاست، برای جابه‌جایی روستاها برنامه‌ای ندارید؟
بنا نداریم روستاها را جابه‌جا کنیم اما ساماندهی وضع موجود روستاها در برنامه امسال قرار دارد. اجازه توسعه روستاها در شهر باستانی جرجان را نمی‌دهیم و قرار است توسعه روستاها را مدیریت کنیم.
*چگونه؟ آیا اهالی بومی و مسئولان محلی با شما همگام می‌شوند؟
قرار نیست مانع توسعه روستا باشیم بلکه قرار است مدیریت کنیم تا توسعه روستاها در خارج از شهر باستانی جرجان اتفاق بیفتد. نشست‌هایی با اهالی بومی داشته‌ایم و نشست با مسئولان محلی هم در اولویت برنامه‌هاست.
*ظاهراً امسال شهر باستانی جرجان اعتبار دارد؟
بله از محل اعتبارات سال گذشته (۹۵) ۵۰ میلیون تومان اعتبار تخصیص‌یافته است.
*این اعتبار ملی است، اعتبار استانی که نداشتید؟
این اعتبار ملی است و طبق قول‌های داده‌شده برای انجام کاوش هم اعتبار تخصیص می‌یابد.
*قرار بود پرونده ثبتی شهر باستانی جرجان هم برای ارسال به یونسکو آماده شود، امسال این پرونده ارسال می‌شود؟
سایت موزه روباز نیازمند مطالعات باستان‌شناسی و طراحی است اما با انجام کاوش‌های ۹۶ و به نمایش گذاشتن ساختار معماری و مغازه‌ها، سایت موزه را اجرایی می کنیماخیراً پایگاه شهر باستانی جرجان را فعال کرده‌ایم، گسترش فعالیت‌های پژوهشی و افزایش بازدیدکنندگان را در دستور کار قرار داده‌ایم. پرونده ثبتی این اثر منوط به آن است که مقدمات را آماده کنیم و حریم‌ها مشخص شود.
ابتدا باید مشکل روستاها را حل کنیم و پلان مدیریتی شهر باستانی جرجان تدوین شود و نقش مردم و مسئولان و ... در حفاظت از این اثر کاملاً شفاف شود. آنگاه می‌توانیم پرونده ثبتی شهر جرجان را به پیوست برج قابوس به یونسکو ارسال کنیم.
*به نظر می‌رسد نمی‌توانیم به اجرای آن در برنامه‌های کوتاه‌مدت هم امید داشت؟
نه. جزو برنامه‌های کوتاه‌مدت ما نیست. ابتدا باید کاوش‌های باستان‌شناسی را مدیریت کنیم و بعدازآنکه شرایط فراهم شد به سمت تهیه و تدوین پلان مدیریتی و سپس برنامه‌های بلندمدت که پرونده ثبتی در یونسکوست، برویم.
*سرنوشت سایت موزه باستان‌شناسی روباز گلستان چه می‌شود؟
درواقع هدف از ساماندهی کاوش‌ها، برقراری پیوند و ارتباط بین دو کاوش گذشته و گسترش آن‌هاست. می‌خواهیم در پشت امام‌زاده یحیی بن زید، فضای شهری را به نمایش بگذاریم. سایت موزه روباز نیازمند مطالعات باستان‌شناسی و طراحی است اما تلاش ما این است با انجام کاوش‌های ۹۶ و پیوند کاوش‌های گذشته و همچنین به نمایش گذاشتن ساختار معماری و مغازه‌ها، سایت موزه را اجرایی کنیم.
*شما از ایجاد پیوند بین کاوش‌های قبل خبر دادید. بهتر است گریزی هم به کاوش‌ها داشته باشید.
نخستین کاوش بعد از ثبت ملی در دهه ۵۰ به سرپرستی محمد یوسف کیانی در سه فصل انجام شد. در فصل یک بقایای مسجد و ساختار معماری، در فصل دوم ساختار شهرسازی (خیابان‌ها و گذرها آجرفرش و دارای شبکه‌بندی شمالی- جنوبی و شرقی- غربی) و در فصل سوم در ضلع شرقی کارگاه شماره دو، ساختار معماری، شهرسازی و شبکه فاضلاب شهری (منازل دارای حیاط مرکزی، اتاق‌های متعددی با تزئینات گچی و آجری بوده و چاه آب و محل نگهداری آذوقه و شبکه فاضلاب از مشخصه اصلی آن‌ها بوده است.)
*کاوش دهه ۸۰ چطور؟
در سال ۸۰ تا ۸۴ کاوش‌های شهر باستانی به سرپرستی دکتر محمد مرتضایی که از دانشجویان کیانی بوده، در پنج فصل ادامه یافت و در سال ۹۰ یک گمانه‌زنی به جهت عبور برق فشارقوی به شهر گنبدکاووس در حریم نهایی شهر باستانی انجام شد.
*امیدوارم با تخصیص اعتبارات روند کاوش سرعت یابد.
بخش کمی از حرکت کُند ما به دلیل اعتبارات است بیشتر آن وابسته به شرایط خاص کار است.
*چه شرایطی؟
حذف مردم، یک تهدید بزرگ برای شهر باستانی جرجان است؛ مردم نقش مؤثر و تأثیرگذاری در مدیریت روستا، حفاظت از اثر و جلوگیری از تخریب دارندمردم و مسئولان برای توسعه شهری و اجرای پروژه‌ها (جاده، آب، برق و گاز و ...) عجله دارند و تیم کارشناسی برای کاوش نیاز به زمان‌دارند. این حرکت کند ما و عجله داشتن مردم باید به تعادل برسد.
*چطور؟ مردم صبور باشند یا شما با سرعت بیشتری فعالیت کنید؟
ما برای یک حفاری متوسط و مستند نگاری و همچنین استخراج سفال‌ها یک ماه وقت نیاز داریم بعلاوه اینکه پایگاه باید ۱۰ نفر نیرو و کارشناس داشته باشد در شرایطی که هم‌اکنون پایگاه شهر باستانی جرجان دو کارشناس دارد و با وسعت ۲۷۰ هکتاری آن تا رسیدن به نتایج مطلوب خیلی فاصله‌داریم.
*در این شرایط چه باید کرد؟
در شرایط ایدئال باید روستاها و خانه‌ها خالی از سکنه شده و سپس کار کاوش و مستند نگاری آغاز شود اما نه دولت توان مالی چنین کاری را دارد و نه ما تمایل به انجام آن داریم.
*چطور؟
ما نمی‌توانیم نقش مردم را حذف کنیم. بازسازی شهر باستانی جرجان نیازمند یک کار دوطرفه بین مسئولان و مردم است. حذف مردم، یک تهدید بزرگ برای شهر باستانی جرجان است. مردم نقش مؤثر و تأثیرگذاری در مدیریت روستا، حفاظت از اثر و جلوگیری از تخریب دارند بعلاوه اینکه باوجود کمبود نیروی باستان‌شناس، اهالی بومی می‌توانند به کمک ما آمده و ضمن ایجاد اشتغال برای ساکنان محلی، حفاظت از اثر هم به آن‌ها سپرده شود.
منبع : مهر
ارسال نظر