ماکت‌ها جایگزین خانه‌های تاریخی می‌شوند

در آیین کلنگ زنی این پروژه اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور، مسعود سلطانی فر، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، آیت‌الله نور مفیدی نماینده ولی‌فقیه در استان، معصومه ابتکار معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان محیط‌زیست کشور و دیگر مسئولان استانی و کشوری حضور داشتند و هیچ‌کس تصور نمی‌کرد پس از شروع عملیات اجرایی، اماواگرها در خصوص این پروژه آغاز شود.

تا حدود ۹ ماه اطلاعات دقیقی از اجرای این پروژه در دست نبود و درنهایت مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گلستان سکوت خود را شکست و  از موزه روستایی گلستان به‌عنوان دومین موزه روستایی کشور، خاورمیانه و آسیای مرکزی نام برد و گفت: مطالعات طرح موزه روستایی به پایان رسیده و مکان‌یابی خانه‌های روستایی در موزه نهایی شده و مشاور از تمام روستاهای استان بازدید کرده و کار شناسایی خانه‌های روستایی را به اتمام رسانده است.

حالا ۱۳ ماه از آن گفتگو می‌گذرد و این پروژه در آستانه سومین سال فعالیت خود قرار دارد، از معاون میراث اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گلستان راجع به مراحل اجرای این پروژه پرسیدیم و محمدمهدی برهانیاظهار کرد: انتقال خانه‌های روستایی یا از طریق توافقی و اهدایی و یا تملک امکان‌پذیر است.

انتقال سه خانه تاریخی به موزه

وی گفت: تاکنون سه خانه تاریخی از کردکوی و روستاهای بالا جاده و قلندر آیش کردکوی برای انتقال به این موزه هدیه شده است.

برهانی افزود: قدمت این خانه‌های تاریخی به اواخر دوره قاجاریه و اوایل پهلوی بازمی‌گردد.

وی ادامه داد: تاکنون این سه خانه تاریخی منتقل‌شده و یکی از آن‌ها دوباره چینی شده و دوتای دیگر در انتظار مکان‌یابی و جانمایی توسط مشاور پروژه است.

هرچند برهانی از انتقال خانه‌های تاریخی خبر داد و در صحبت‌های خود اشاره‌ای به مشکلات انتقال این آثار تاریخی و کمبود منابع مالی نکرد اما زمزمه‌هایی از اماواگرهای مالی و اعتباری در خصوص این پروژه مطرح می‌شود که صحت‌وسقم این موضوع را از مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گلستان پرسیدیم و ابراهیم کریمی در گفتگو اظهار کرد: قرار بود از محل تبصره ۳۶ اعتبار ۱۵ میلیارد تومانی به این پروژه اختصاص یابد اما در جلسه مشترکی که با استاندار، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و مشاور جلسه داشتیم، اعلام شد تنها سه میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان از اعتبارات سال ۹۵ به این پروژه اختصاص می‌یابد.

محدودیت استفاده از اعتبار تخصیصی

وی گفت: در این جلسه شرح خدمات مصوب شد و این اعتبار (سه میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان) باید تا ۳۰ تیرماه امسال جذب شود.

وی افزود: امیدواریم با این اعتبار موزه به چشم‌انداز خوبی برسد ضمن اینکه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی مکلف شده مابقی ۱۵ میلیارد تومان را هم از اعتبارات سال ۹۶ تخصیص دهد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گلستان ادامه داد: هم‌اکنون عملیات نقشه‌برداری آغازشده و تا تیرماه فنس کشی، احداث ساختمان اداری، انتقال چهارخانه تاریخی روستایی و سرویس بهداشتی انجام می‌شود.

وی در پاسخ به این سؤال که ظاهراً بخشی از این اعتبار تخصیصی قابل‌استفاده نیست و برگشت می‌خورد، اضافه کرد: این اعتبار برگشت نخورده بلکه اسناد خزانه است و قابلیت استفاده در موزه روستایی را ندارد.

کریمی به تشریح این موضوع پرداخت و تصریح کرد: شکل کار در موزه روستایی به‌گونه‌ای است که باید تخصیص‌ها نقدی باشد و در حال رایزنی هستیم تا منابع تخصیص به موزه از محل دیگری تأمین شود.

وی بیان کرد: مشاور و مجری طرح نمی‌تواند برای همه کارها از اسناد خزانه استفاده کند و با محدودیت هزینه‌ای مواجهیم اما نقشه‌برداری، فنس کشی، تأمین ماشین‌آلات و تجهیزات با اعتبارات تخصیصی ماده ۳۶ انجام می‌شود.

کار پسندیده‌ای نیست

اماواگرهای اجرای دومین موزه روستایی کشور به همین‌جا ختم نشد و وقتی از مدیرکل امور موزه‌های سازمان میراث فرهنگی کشور در خصوص این پروژه پرسیدیم، محمدرضا کارگر گفت: بر اساس تمام توصیه‌های سازمان‌های جهانی مانند یونسکو و ... ما نباید آثار تاریخی را از مأوای اصلی خود جدا کنیم.

تلاش می‌کنیم خانه‌های تاریخی در روستاها باقی بماند و تنها چند اثر تاریخی از روستاهایی که زندگی در آن جریان ندارد به موزه قرق منتقل شودوی در پاسخ به این سؤال که به نظر می‌رسد شما مخالف اجرای این پروژه هستید، اظهار کرد: نه اینکه موافق اجرای این پروژه نیستم اما معتقدم اینکه یک اثر تاریخی را از روستا برداریم و در یک منطقه فرهنگی دیگری به نمایش بگذاریم کار پسندیده‌ای نیست.

مدیرکل امور موزه‌های سازمان میراث فرهنگی کشور ادامه داد: اثر تاریخی معرف فرهنگ و شیوه زندگی مردم یک منطقه است با فرض اینکه ما بنا را حرکت دهیم فرهنگ آن منطقه را که نمی‌توانیم حرکت دهیم.

وی بابیان اینکه با این انتقال تنها کالبد خانه‌های تاریخی منتقل می‌شود، تصریح کرد: خانه مکانی است که زندگی در آن جریان دارد و انتقال خانه‌های تاریخی بدون ساکنان، فرهنگ و آداب‌ورسوم مانند قفس بدون پرنده است.

کارگر خاطرنشان کرد: قفس با پرنده و خصوصیات پرنده معنا پیدا می‌کند وگرنه قفس خالی زیبایی ندارد.

بناهای تاریخی در روستاها می‌مانند

وی اضافه کرد: هرچند ایجاد موزه روستایی جاذبه‌هایی دارد اما اعتقاد ما این است که بناهای تاریخی در خواستگاه اصلی خریداری و حفظ شود.

وی بیان کرد: باید تلاش کنیم خانه‌های تاریخی و عرصه و عیان آن‌ها مرمت شود و در اختیار مردم روستا قرار گیرد.

کارگر به موضوع انتقال خانه‌های تاریخی به موزه روستایی قرق اشاره کرد و گفت: تلاش می‌کنیم تنها خانه‌های تاریخی روستاهای بدون سکنه گلستان به موزه روستایی منتقل شود.

وی افزود: تلاش داریم برای نشان دادن فعالیت فرهنگی و تنوع معماری استان گلستان، ماکت خانه‌های تاریخی را در موزه روستایی ایجاد کنیم و به بازدیدکنندگان آدرس دهیم که از اصل بنا در روستا دیدن کنند.

مدیرکل امور موزه‌های سازمان میراث فرهنگی کشور تأکید کرد: تلاش می‌کنیم خانه‌های تاریخی در روستاها باقی بماند و تنها چند خانه تاریخی از روستاهایی که زندگی در آن جریان ندارد به موزه قرق منتقل شود.

موزه روستایی برای گلستان ضروری نبود

هرچند کارگر به‌صراحت از توقف انتقال خانه تاریخی از روستاهای گلستان به دومین موزه کشور خبر نداد اما عملاً چنین خانه‌هایی (خانه تاریخی در روستای بدون سکنه) در گلستان وجود ندارد و طرح این موضوع پس از ۲۲ ماه از اجرای پروژه از اماواگرهای دیرهنگام در اجرای این پروژه حکایت دارد.

از یک دکترای مرمت بناهای تاریخی راجع به این اماواگرها پرسیدیم و حسین کتولی اظهار کرد: استان گلستان دارای تنوع بسیار زیاد در اقلیم، فرهنگ، مساکن روستایی و معماری‌های متنوع است که بخش عمده بناهای تاریخی آن در حال تخریب و از بین رفتن است.

شما نمی‌توانید یک بنای معماری را از محیط پیرامونش جدا کنید؛ چراکه یک بنای تاریخی با محیط پیرامونش هویت یک روستا و یا شهر را تشکیل می‌دهدوی گفت: در شرایط که توانایی حفظ این آثار را نداریم باید به دنبال راه‌حلی برای حفظ آن باشیم و اینکه میراث فرهنگی تلاش دارد این آثار را به‌عنوان سندی از معماری و هویت این استان حفظ کند کار پسندیده‌ای است.

این دکترای مرمت ابنیه و بافت‌های تاریخی افزود: موزه مساکن روستایی کار بسیار بلندمدت، پرهزینه و بسیار ظریف است، هرچند این پروژه اعتبار ملی دارد اما به اعتقاد من اجرای آن خیلی ضرورت نداشت.

وی به دلایل آن‌هم اشاره و تصریح کرد: کار نخستین موزه روستایی کشور (گیلان) با فاینانس و یکسری امکانات فرانسوی انجام شد و دانشگاه معماری گیلان درگیر اجرای آن بود و پس از ۱۵ سال به نتیجه رسید.

واچینی و دوباره چینی غلط است

کتولی ادامه داد: ما چنین پتانسیل‌هایی را در استان گلستان نداریم، ما چند کارشناس متخصص و استادکار در حوزه مرمت میراث روستایی نداریم و در بدترین شرایط مالی دولت کار را شروع کرده‌ایم.

وی اضافه کرد: هرچند میراث فرهنگی گلستان سعی کرده در اجرای این پروژه کار شسته‌ورفته‌ای را در حوزه نظارت و آموزش و ... این پروژه انجام دهد و من هم اصل حفظ بناهای تاریخی روستایی را تائید می‌کنم اما ازنظر فنی و کارشناسی انتقادات جدی بر این پروژه وارد است.

کتولی تصریح کرد: کاش بردهای تبلیغاتی را حذف کرده و فکر می‌کردیم چه‌کاری برای میراث استان واجب‌تر است.

وی خاطرنشان کرد: اصولاً یک اثر معماری با بسترش تعریف می‌شود و شما نمی‌توانید یک بنای معماری را از محیط پیرامونش جدا کرده و در جای دیگر آن را اجرا کنید؛ چراکه یک بنای تاریخی با محیط پیرامونش هویت یک روستا و یا شهر را تشکیل می‌دهد.

وی از روستاها به‌عنوان آسیب‌پذیرترین نقاط استان در تغییر و تخریب نام برد و بیان کرد: شاید با این دلیل که قرار است بخشی از خاطرات را حفظ کنیم بتوانیم اجرای موزه مساکن روستایی گلستان را توجیه کنیم اما به‌عنوان متخصص در حوزه مرمت بناهای تاریخی و کسی که در موزه روستایی گیلان کارکرده اعلام می‌کنم واچینی و دوباره چینی ازنظر مبانی مرمتی غلط است و چنین تکنیکی (انتقال عین به‌عین) وجود ندارد.

هرچند تلاش‌های مسئولان میراث فرهنگی گلستان از عزم جدی برای اجرای دومین موزه روستایی کشور حکایت دارد ولی اماواگرهای دیرهنگام از جایگزینی ماکت‌ها به‌جای خانه‌های تاریخی و گام رو به عقب سازمان میراث فرهنگی کشور در اجرای این پروژه خبر می‌دهد.