مریم دهقان وکیل دادگستری
خانه های امن، مامنِ زنان خشونت دیده و رنج کشیده
هر چند که لایحه جامع تامین امنیت زنان و کودکان به جنبه های مختلف حقوق کودکان و زنان تاکید دارد و در صورت تصویب آن آثار بسیار مثبتی به همراه خواهد داشت و در این مسیر چراغی را روشن خواهد کرد. اما در رابطه با خانه های امن باید گفت که محو خشونت در خانواده و توانمندسازی خانواده از اولویت های کاری سازمان بهزیستی است وکم نیستند زنانی که از سوی نزدیک ترین اعضای خانواده خود، مورد خشونت شدید قرار گرفته و نیاز به حمایت های عاطفی و روانی دارند
به گزارش گلستان 24 ؛یکی از موضوعات مهم حوزه زنان، ایجاد خانه های امن برای زنان آسیب دیده است. سابقه تشکیل خانه های امن به سال 92 باز می گردد که در دستور کار سازمان بهزیستی کشور قرار گرفت و طراحی خانه های امن در استان های کشور پیگیری شد و تا امروز و سال 96 تعداد آنها در 18 استان کشور به 22 خانه امن رسیده است.
تشکیل خانه های امن از پذیرش نگاه اجتماعی به موضوع حقوق شهروندی زنان به عنوان یکی از ملزومات جامعه ایران حکایت دارد که نیازمند تخصیص منابع و حمایت مالی است . پذیرش موضوع زنان در افکار عمومی، منجربه تمرکز بیشتر برای رسیدگی به امور زنان بیش از گذشته می شود و در موضوعاتی مانند تشکیل خانه های امن برای زنان در معرض خطر و خشونت مورد توجه قرار می گیرد.
انوشیروان محسنی بندپی رییس سازمان بهزیستی کشور در مراسم افتتاحیه نخستین خانه امن ویژه بانوان در گلستان از فعالیت 22 خانه امن ویژه بانوان در کشور خبر داد که از این تعداد 15 مرکز در اختیار بخش خصوصی وهفت مرکز در اختیار بخش دولتی است. همچنین یکی از رویکردهای جدید بهزیستی را برای اثرپذیری بیشتر خانه‌های امن، اضافه کردن تخت کودکان برای کاهش اضطراب مادران حاضر در این مراکز ذکر شده که امیدواری نسبت به حقوق شهروندی زنان در جامعه را تقویت می کند.
خانه امن جایی برای حمایت از زنان آسیب دیده است که به شکل های گوناگون از جمله جنسی، روانی، اقتصادی، فیزیکی ... مورد خشونت قرار گرفته اند. خشونت علیه زنان، به اصطلاح، به هر نوع رفتار خشن وابسته به جنسیت و روح و روان زن گفته می‌شود که به صورت آشکار یا پنهان رخ می‌دهد و منجر به آسیب و ضرر یا رنج بردن زنان می‌شود.
خانه های امن به منظور مراقبت از «زنان در معرض آسیب اجتماعی و خشونت»، احداث شده و زنانی که به علت خشونت خانگی از خانه طرد می‌شوند یا امکان حضور در خانه را به سبب خشونت و آسیب ندارند، می‌توانند به این خانه‌ها پناه ببرند.
ایجاد خانه امن ناشی از حق شهروندی زنانی است که در جامعه زندگی می کنند و از خشونت های مختلف رنج برده و در معرض خطر هستند. رعایت حقوق شهروندی زنان در حد برابر با مردان سهم به سزایی در ایجاد عدالت اجتماعی دارد . در نهایت این عدالت اجتماعی با افزایش اعتماد به نفس عمومی و احساس تعلق زنان آسیب دیده به جامعه، و ایجاد امنیت فکری منجر به توسعه جامعه از لحاظ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و....... می شود.
حقوق شهروندی وقتی در یک جامعه به شکل صحیح تحقق پیدا می کند که تمامی افراد در سایه حقوق مدنی و حمایت اجتماعی قرار بگیرند و عدالت اجتماعی وابسته به جنسیت نباشد. متاسفانه نگاهی به گذشته نشان می دهد که حقوق شهروندی بصورت برابر مورد توجه قرار نگرفته و زنان برای دستیبابی به بسیاری از حقوق متصل به حق شهروندی خویش دچار مشکل هستند اما با تصویب منشور حقوق شهروندی و توجه به حقوق زنان در آن، هر چند نکات بسیاری از منشور قابل نقد و بررسی است ولی پایه های یک توسعه اجتماعی مطلوب را با توجه و تاکید در حوزه زنان به عنوان نیمی از جمعیت ایران، ایجاد می کند.
منشور حقوق شهروندی در حوزه حق حیات، سلامت و کیفیت زندگی تصریح داشته است که "...... حق زنان است که از برنامه ها و تسهیلات بهداشتی و درمانی مناسب و آموزش و مشاوره های مناسب برای تأمین سلامت جسمی و روانی در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی در مراحل مختلف زندگی به خصوص دوران بارداری، زایمان، پس از زایمان و در شرایط بیماری، فقر یا معلولیت، برخوردار باشند" وهمچنین در ماده 54 منشور در حفاظت زنان از خشونت بیان شده است :"حق همه شهروندان به ویژه زنان و کودکان است که از تعرض و خشونت گفتاری و رفتاری دیگران در تمام محیط های خانوادگی و اجتماعی مصون باشند و در صورت بروز هر نوع خشونت امکان دسترسی آسان به مکان های امن و نهادهای امدادی، درمانی و قضایی جهت احقاق حق خود را داشته باشند."
موارد دیگری در خصوص برابری و مشارکت زنان در قانون اساسی به برابری حقوق زنان و مردان تصریح دارد. مانند اصل بیستم قانون اساسی "همه افراد ملت اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند و اصل بیست و یکم که طبق آن دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات با رعایت موازین اسلامی تضمین نماید و اموری مانند ایجاد زمینه های مساعد برای رشد شخصیت زن و احیاء حقوق مادی و معنوی او... بر عهده دولت است. بنابراین میتوان گفت تشکیل خانه های امن در راستای حقوق شهروندی زنان صورت پذیرفته است.
تشکیل خانه های امن با نظر به اهداف آن که حفظ امنیت زنان و حفاظت از زنان آسیب دیده اجتماعی است میتواند محل مناسبی برای بازپروری زنان آسیب‌دیده باشد و آنان را از ماندن در سطح خیابان‌ها و آسیب‌دیدن بیشتر محافظت کند
چنانچه زنان در این مراکز تحت آموزش های مختلف قرار بگیرند و همراه با محافظت(امورمددکاری) تحت درمان و آموزش هم قراربگیرند، اثر بخشی موثری خواهند داشت. خدمات مراکز در دو زمینه میتواند انجام بگیرد. خدمات درمانی (روانشناسی) و آموزش های بنیادین جهت اشتغال بانوان در سن اشتغال مانند آموزش کامپیوتر، خیاطی ... براین اساس، میتوان از نقش خانه امن در چند بعد سخن گفت اول نقش بازپروری زنان و دوم پیشگیری از جرم، اقدام پیشگیرانه و بازپروری زنان آسیب دیده سبب کاهش صدمه های مورد انتظار جامعه از زنان آسیب دیده می شود و خطرات مورد انتظار را کاهش می دهد، هزینه های اجتماعی کاهش می یابد و در نتیجه کارایی بالا می رود و با افزایش کارایی فکری، نقش زنان در چرخه توسعه اجتماع پر رنگ تر خواهد شد.
در تحلیلی دیگر هنگامی میتوان تشکیل خانه های امن را کارآمد دانست که به میزان محاسبه هزینه های ایجاد خانه های امن و میزان منفعت یک جامعه توجه شود. منفعت جامعه باید بیش از هزینه های اقدامات انجام گرفته یا حداقل برابر با آن باشد . تشکیل خانه های امن علاوه بر هزینه تهیه مرکز، هزینه کارمند، آب و برق و گاز، بهداشت و هزینه های آموزش و .... را در بر دارد. لذا اگر طبق گفته رئیس سازمان بهزیستی برای هر خانه امن 100 میلیون تومان در نظر گرفته شود باید حدود 2.2 میلیارد تومان هزینه برای 22 خانه امن صرف شده باشد.
حال اگر نتیجه حاصله ازآن کاهش وقوع جرایم احتمالی و تشکیل خانواده با حضور زنانی باشد که سلامت روانی آنان ترمیم یافته و یا سبب بازپروری افراد برای اشتغال در جامعه و کاهش هزینه اجتماعی از طریق کاهش وقوع جرایم احتمالی باشد و سبب تحکیم بنیاد خانواده های خشونت زده باشد قطعا این اقدام کارآمد ارزیابی می شود و منافع آن بیش از هزینه های صرف شده است.
همچنین ایجاد روحیه بازدارندگی در زنان تحت خشونت و کاهش هزینه فرصت از دست رفته سبب منفعت اجتماعی بسیار می شود که سال ها ادامه خواهد یافت و باعث گسترش نقش این زنان در جامعه می شود وحتی باعث خواهد شد که خود این زنان با ورود به جامعه زیر بال سایر زنان آسیب دیده را بگیرند و تجربه خود را در اختیار دیگران قرار دهند تا آنها نیز روی پای خود بایستند و به صورت مستقل کار و زندگی داشته باشند و توان مقابله با خشونت و هدایت اعضای خانواده، پدر و مادر، برادر و خواهر خود را داشته باشند.
کل جامعه از چنین فرآیندی منتفع می شود، زیرا با افزایش اقدامات پیشگیرانه، صدمات مورد انتظار کاهش می یابد اما در عین حال هزینه های بسیاری برای جبران اموال از دست رفته و هزینه درمان مورد نیاز است که باید با مشارکت دولت و مردم و نهادهای اجتماعی تامین شود.
در حال حاضر نظر به اینکه 31 استان و 22 خانه امن در کشور داریم و دربرخی استان ها، به دلیل بزرگی و یا امار بالای خشونت ممکن است دو خانه امن داشته باشیم، لذا به طور میانگین 13 استان از خانه امن برای زنان آسیب دیده خالی است و باید با حمایت دولت، مردم، خیرین، واقفین و... خانه های امن بیشتری ایجاد شود.
با توجه به این که نیمی از جمعیت ایران و حدود 40 میلیون نفر زنان هستند هنوز به بهروری کامل از تشکیل خانه های امن نرسیده ایم و برای دستیبابی به نتایج مورد انتظار لازم است که علاوه بر کمیت این خانه ها به کیفیت نیز توجه شود تا هم امکان دسترسی افراد افزایش یابد و هم به کیفیت توجه شود تا افراد اسیب دیده که مورد خشونت واقع شده اند یا شاهد خشونت نسبت به فرزند یا عزیزان خود بوده اند بصورت مستمر تحت درمان لازم قرار بگیرند.
هر چند که لایحه جامع تامین امنیت زنان و کودکان به جنبه های مختلف حقوق کودکان و زنان تاکید دارد و در صورت تصویب آن آثار بسیار مثبتی به همراه خواهد داشت و در این مسیر چراغی را روشن خواهد کرد. اما در رابطه با خانه های امن باید گفت که محو خشونت در خانواده و توانمندسازی خانواده از اولویت های کاری سازمان بهزیستی است وکم نیستند زنانی که از سوی نزدیک ترین اعضای خانواده خود، مورد خشونت شدید قرار گرفته و نیاز به حمایت های عاطفی و روانی دارند و لذا اگرچه با تشکیل خانه امن گام های اساسی برای زنان خشونت برداشته شده اما هنوز راه زیادی تا رسیدن به نتیجه مطلوب باقی است و تلاش های مضاعفی باید برای جذب منابع و کمک های مالی مردم و دولت در جهت افزایش تعداد و بهبود کیفیت خانه های امن به کار گرفته شود تا زنان سرزمین ما کمتر در معرض آسیب ها و خشونت قرار بگیرند و زندگی بهتر و سالم تری را به عنوان حق شهروندی خود تجربه کنند.
ارسال نظر