موزه های گلستان در حسرت گردشگر

به گزارش گلستان24؛موزه ها مجموعه های با ارزش و منحصر بفردی هستند که با ارتباط دادن حال و گذشته، هویت فرهنگی و اثرات فرهنگ جامعه گذشته در اشیاء مشاهده کرد.

چنین مجموعه های موزه ای، نه تنها گنجینه ملی یک کشور بلکه جزیی از اسناد جهانی فرهنگ و تمدن انسانی به حساب می آیند.

در واقع کارکرد موزه ها نه تنها یک نمایشگاه صرف است بلکه موزه ها به عنوان نهادی فرهنگی محسوب شده و قادر هستند با فراهم آوردن محصولات فرهنگی و پژوهش در تاریخ و تمدن گذشته به روشن شدن گوشه های تاریک تاریخ منطقه کمک کنند.

در واقع موزه ها برای دستیابی به این اهداف، نیازمند توجه به عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و آموزشی و همچنین توجه ویژه دولت هستند.

مدیرکل امور موزه‌های سازمان میراث فرهنگی کشور طی سفر خود به استان گلستان در گفتگو با خبرنگار مهر از گسترش کمی و کیفی موزه‌ها در کشور در سه سال گذشته خبر داد و گفت: ما در ابتدای شروع کار شعار هرماه یک موزه را مطرح کردیم و سال گذشته قول افتتاح هر ۱۰ روز یک موزه را دادیم.

محمدرضا کارگر با بیان اینکه امسال هر هفته یک موزه در کشور ایجاد می‌کنیم، اظهار کرد: در سال گذشته ۴۵ موزه افتتاح شد و درواقع ما در فاصله کمتر از ۱۰ روز یک موزه افتتاح کرده‌ ایم.

حرکت جدی به سمت موزه داری در کشور

مدیرکل امور موزه‌های سازمان میراث فرهنگی کشور ادامه داد: دستاوردهای ما نشان می‌دهد توجه به موزه و موزه ‌داری در دولت تدبیر و امید اهمیت پیدا کرده و خیلی‌ ها هم باورشان نمی‌ شد این شعار تحقق پیدا کند.

وی با بیان اینکه آمار بازدید کنندگان از موزه‌ها هم سیر صعودی داشته، تصریح کرد: در سال ۹۴ حدود ۱۷ میلیون نفر از موزه‌های کشور بازدید کرده بودند که این آمار در سال گذشته به حدود ۲۰ میلیون نفر رسید.

کارگر با بیان اینکه یک ‌میلیون و ۳۰۰ نفر از بازدیدکنندگان سال گذشته خارجی بوده‌ اند، خاطرنشان کرد: آمار رسمی و دقیق از محل فروش بلیت نشان می ‌دهد حدود یک‌ چهارم از جمعیت کشور در سال گذشته از موزه‌ها و امکان تاریخی و فرهنگی کشور بازدید کرده ‌اند.

هرچند کارگر از توسعه کمی و کیفی موزه های کشور خبر می دهد و معتقد است حرکت به سمت موزه داری در کشور جدی است، اما اغلب بازدید کنندگان از موزه ها به ویژه موزه های استان گلستان معتقدند؛ موزه های کشور بیشتر شبیهه نمایشگاهی از آثار قدیمی است و ارزش چند بار دیدن را ندارد.

مونا فرسادنیا در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: موزه های ما کیفی نبوده و از جذابیت لازم برخوردار نیستند.

وی از موزه های استان به عنوان ویترینی از اشیاء قدیمی نام برد و گفت: موزه فرش گنبد و چند موزه دیگر استان را یکبار بازدید کرده ام اما برای بازدید دوباره از آن ها تمایلی ندارم.

وی تاکید کرد: در حال حاضر موزه ها از جذابیت لازم برخوردار نیستند و شاید تغییر کارکرد موزه ها و تبدیل شدن آن ها به مکانی برای پژوهش و ارائه برنامه های فرهنگی بتواند در تغییر این روند موثر باشد.

ظرفیت ایجاد ۱۰۰ موزه در گلستان وجود دارد

اما برخلاف گفته های این بازدید کننده کارشناس مسئول امور موزه‌های استان گلستان معتقد است؛ موزه های گلستان یکی از ظرفیت ها وجاذبه های مهم استان برای جذب گردشگران است.

غلامرضا حمیدی در گفتگو با خبرنگار مهر از موزه داری به عنوان یکی از پایدارترین سرمایه گذاری هر حکومت در توسعه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی و ... نام برد و اظهار کرد: موزه ها در ذات خود حفاظت، پژوهش و معرفی و ... را دارند و پتانسیل خوبی برای پرداختن به نیازهای جامعه در این حوزه ها هستند.

وی با بیان اینکه موزه داری در مجموع مقوله نوپایی در ادبیات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ماست، افزود: توسعه کمی و کیفی موزه ها جزو سیاست ها و برنامه های سازمان میراث فرهنگی کشور و به تبعه آن استان گلستان است.

کارشناس مسئول امور موزه‌های استان گلستان با یادآوری اینکه در حال حاضر ۹ موزه در استان فعال است، ادامه داد: تنوع آب و هوایی و همچنین جغرافیایی، حضور اقوام، مشاهیر و شخصیت ها و ... ظرفیت ایجاد حدود ۱۰۰ موزه در استان را فراهم کرده است.

وی با یادآوری اینکه موزه ها باید جزو سه مرکز و کانون فرهنگی هر منطقه باشند، اضافه کرد: هم اکنون به روز رسانی و استانداردسازی در کنار معرفی موزه ها کمک می کند که به موضوع موزه ها به عنوان یک جاذبه شهری نگاه کرده و موزه ها در جذب گردشگر موثر باشند.

حمیدی با تاکید بر اینکه به سمت استانداردسازی موزه های استان در حرکت هستیم، تصریح کرد: ایجاد حداقل یک موزه در هر شهرستان در گلستان در دستور کار قرار  دارد.

وی با یادآوری اینکه تعداد بازدید کنندگان و درآمدهای موزه های استان در سال های اخیر روند رو به رشد داشته، خاطر نشان کرد: درآمدهای حاصل از فروش بلیت موزه ها و اماکن فرهنگی و تاریخی استان گلستان در سال ۹۳ حدود ۱۱۰ میلیون تومان بود که این رقم در سال گذشته به ۲۰۴ میلیون تومان رسیده است.

وی با بیان اینکه این رقم در سه ماهه نخست امسال۱۰۶ میلیون تومان بود، یادآور شد: تعداد بازدید کنندگان از ۱۱ موزه و اماکن فرهنگی و تاریخی ما در سال گذشته ۱۰۴ هزار نفر بود اما این رقم در سه ماهه نخست امسال به حدود ۵۰ هزار نفر رسیده که نشان دهنده رشد قابل توجه در این حوزه است.

حمیدی متذکر شد: برای اینکه موزه های استان به یک مجموعه فرهنگی و جاذب گردشگری تبدیل شوند باید همه دستگاه ها و شهروندان در کنار میراث در این حوزه قرار گیند.

موزه های موجود گردشگر پسند نیست

هرچند حمیدی موزه های استان و ظرفیت های قومی، تاریخی و ... را برای توسعه موزه ها را در جذب گردشگر موثر می داند اما یک کارشناس موزه با تاکید بر اینکه ظرفیت موزه داری کافی نیست و موزه ها برای تبدیل شدن به جاذبه باید برنامه داشته باشند، به خبرنگار مهر گفت: موزه های موجود در کشور و به ویژه گلستان خیلی مورد سلیقه گردشگران نیست.

رضا دبیری نژاد با بیان اینکه منظور از گردشگران جامعه هدف و مخاطب موزه هاست نه تنها مسافران و گردشگران داخلی و خارجی، افزود: بخشی از این موضوع به فضای فرهنگی، تربیتی و پرورشی جامعه و نوع نگاه به موزه ها باز می گردد و بخشی از آن را هم باید در خود موزه ها جستجو کرد.

وی ادامه داد: واقعیت این است در عین حال که با تنوع سوژه و موضوع در موزه ها روبرو هستیم اما همچنان از الگوهای قدیمی موزه داری استفاده می کنیم.

این کارشناس موزه با بیان اینکه موزه صنایع دستی و باستان شناسی گلستان  دارای تنوع شکلی و جنسی از نوع ارائه نیستند، اضافه کرد: در واقع موزه های ما بیشتر نمایشگاه هستند و یکبار راه اندازی می شوند و تا ۳۰ یا ۴۰ سال فعالیتی ندارند و تنوعی پیدا نمی کنند و این یعنی اینکه ما فاقد موزه داری هستیم.

وی تصریح کرد: موزه داری یعنی اینکه ما سلیقه مخاطب را به خوبی بشناسیم و آن را به برنامه تبدیل کنیم؛ به عبارت دیگر ما فاقد برنامه جذب مخاطب هستیم و به همین دلیل موزه های ما تنها یک ظرفیت گردشگری هستند.

دبیری نژاد با تاکید بر اینکه موزه های گلستان مجموعه هایی هستند که قابلیت و پتانسیل تبدیل شدن به جاذبه گردشگری را دارند، خاطرنشان کرد: ما برنامه عملی و استراتژی برای جذب گردشگر در موزه ها نداریم و این موضوع ناشی از نگاه و تصور ما از مدیریت موزه ها و همچنین بحران هایی است که بر موزه های ما حاکم است.

وی تاکید کرد: موزه های گلستان برای تبدیل شدن به جاذبه گردشگری باید برنامه داشته، رویداد محور شوند و بتوانند در موزه فعالیتی را تحقق دهند.

استفاده ابزاری از موزه ها

وی متذکر شد: موزه ها برای اینکه بتوانند مخاطب را جذب کنند باید مدام برای مخاطب برنامه و رویداد داشته باشند و برای این کار نیازمند نیروی انسانی و هزینه هستند اما نه نیروی کافی در این حوزه داریم و نه اعتبارات پاسخگوست.

دبیری نژاد بیان کرد: ما فقط می خواهیم در راستای فعالیت سازمانی خودمان از موزه ها استفاده ابزاری کنیم اما واقعیت این است که موزه های ما توان فعالیت برنامه ای را ندارند و توسعه موزه ها در راستای توسعه گردشگری نیست.

این کارشناس موزه با بیان اینکه موزه های ما بنا به سلیقه سازمانی و یا علاقمندی طراح راه اندازی می شوند، گفت: وقتی بدون در نظر گرفتن سلیقه گردشگران به طور واقعی، بدون امکان سنجی ظرفیت های گردشگری و بدون در نظر گرفتن توان فعالیت گردشگری منطقه موزه ای را ایجاد می کنیم چطور انتظار داریم موزه های ما در جذب گردشگر موثر باشند.

بدون در نظر گرفتن سلیقه گردشگران به طور واقعی، بدون امکان سنجی ظرفیت های گردشگری و بدون در نظر گرفتن توان فعالیت گردشگری منطقه موزه ای را ایجاد می کنیموی با تاکید بر اینکه موزه های گلستان برای تبدیل شدن به جاذبه گردشگری نیازمند تغییر رویکرد نسبت به موزه ها هستند، افزود: چاره ای نداریم جز آنکه با توجه به شرایط اجتماعی کشور و نوع سلیقه گردشگر و همچنین ظرفیت و قابلیت موزه های استان، سبک و سیاق جدیدی از موزه ها را ایجاد کنیم که برآمده از شرایط اجتماعی و بومی استان باشد و در شکل و محتوا رویکرد نوینی داشته باشد.

وی تاکید کرد: نباید اشتباه کرد صرف تقلید از موزه های جدید دنیا پاسخ مسئله نیست البته این به این معنا نیست که نباید موزه های جدید دنیا را ببینیم و از آن ها بهره برداری کنیم بلکه لازم است با شناخت از مخاطب و سلیقه آن بومی سازی کنیم و نه تقلید.

دبیری نژاد ادامه داد: یادمان باشد موزه ها قرار نیست موزه ها مستقیما از حوزه گردشگری درآمد کسب کنند به عبارتی نباید انتظار داشته باشیم موزه های ما بتوانند از قبل فروش بلیط هزینه های خودشان را تامین کنند؛ این شرایط نه تنها در استان گلستان و کشور ما بلکه در بهترین و پر مخاطب ترین موزه های دنیا هم رخ نمی دهد.

وی اضافه کرد: اگر موزه ها جاذب گردشگری بوده و به قطب گردشگری تبدیل شوند می توانند به کل شهر منافع برسانند و باعث رونق منطقه شوند؛ اساسا با همین نگاه است که مدیران به نمایندگس از مردم جامعه موزه ها را راه اندازی کرده و برنامه ریزی می کنند که آن ها تبدیل به جاذبه گردشگری شوند.

این کارشناس موزه بیان کرد: در حال حاضر موزه های مهم دنیا سازمان هستند یعنی اینکه برنامه پژوهشی، حفاظتی و فعالیت هایی برای معرفی و بازاریابی و تولید محصولات و اخبار دارند؛ اما هم اکنون هیچ یک از موزه های گلستان روابط عمومی ندارند و خبر تولید نمی کنند در حالی که باید موزه ها تبدیل به جریان و برنامه فرهنگی شده و جنب و جوش در شهر ایجاد کنند که عملا چنین پلن مدیریتی و برنامه ریزی در موزه های گلستان وجود ندارد.

در حال حاضر گلستان دارای ۹ موزه ( باستان شناسی، صنایع دستی، کاخ موزه و موزه خصوصی زمین شناسی در گرگان، تاریخی طبیعی در علی آباد، فرش در گنبد و سه موزه در آزادشهر، گمیشان و مینودشت است) در واقع با توجه به سیاست های میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بر توسعه کمی موزه ها راه اندازی موزه در هشت شهرستان دیگر در گلستان در دستور کار قرار دارد و مقدمات راه اندازی دومین موزه روستایی کشور و موزه بزرگ گلستان انجام شده، توجه به کارکردها و موضوع موزه ها می تواند در نهایت موزه ها را به ظرفیتی برای جذب گردشگر تبدیل کند.