عزاداری محرم در گلستان

به گزارش گلستان24؛ محرم در بسیاری از مناطق کشور در شب یازدهم و با رسم شام غریبان در سوگ همدلانه با خاندان حسین(ع) که از سوی امویان اسیر شدند، به پایان می رسد تا بار دیگر در مراسم اربعین این سوگواری ها ادامه پیدا کند. اما درگرگان عزاداری ها پس از شام غریبان هم ادامه پیدا می کند. دسته چوبی یکی از این آیین هاست که به صورت نمادین اجرا می شود. بر اساس مستندات تاریخی پس از شنیدن خبر شهادت امام سوم شیعیان و یارانش دسته ای چوبی شکل گرفت. این مراسم حتی پیش از قیام مختار ثقفی که تاریخ نامش را به خاطر خونخواهی حسین (ع) ثبت کرده است، انجام شد. دسته چوبی شبیه دسته زنجیرزنی است، با این تفاوت که افراد یک چوب یا نی به طول یک متر را به طور عمودی به دست می گرفتند و بالای سر می بردند و آن را به بالا و پایین حرکت می دادند و با دست دیگر سینه می زدند و اشعار خاصی را در راه می خواندند.

عزاداری در محله های گرگان
تشکیل دسته چوبی با روشن کردن چند مشعل و به دست گرفتن چوب انجام می شود، آن گاه با شعار «مدد یا علی(ع)» حرکت عزاداران به سمت محلات دیگر آغاز می شود. عزاداران در محلات حرکت می کنند و در مسیر، اذکار یا اشعاری در سوگ حسین(ع) و یارانش می خوانند و آنها را مدام تکرار می کنند. به هر محله ای که می رسند، ابتدا مشعلداران وارد می شوند. آنها پس از ورود به هر محله، دم می گیرند و می گویند: نفت بده، کهنه بده، زیرانداز نذر حسین(ع) و عباس(ع)، هرچی دارین بیارین. آن گاه مردم برای آن که آتش خاموش نشود، پارچه، نفت، نخ پنبه یا هر چیز سوختنی را به داخل مشعل می ریزند تا آتش شعله ور و از خاموش شدن آن جلوگیری شود. سپس مشعل داران این مشعل ها را در محل دور می چرخانند. در گذشته گاهی به همراه مشعل، طوق یا علم هم می‌بردند. بعد از ورود مشعل به محله، عزاداران چوب به دست وارد محل می شوند. تفاوت دسته چوبی با دسته سینه زنی در این است که در دسته سینه زنی، عزاداران در محل توقف می کنند و یک یا دونوحه در آن جا می‌خوانند، ولی در دسته چوبی چنین نیست، فقط همان اشعار خاص را می خوانند و در پایان هم با شعار «ای اهل عزا خدا نگهدار» از محل خارج
می شوند. سپس به محله دیگری می روند و این کار را ادامه می دهند تا به محله میدان می‌رسند و در آنجا مراسم دسته چوبی را با دعا به پایان می‌برند.این چوب ها و مشعل ها تا پایان مراسم، از سوی عزاداران حمل می شود. اشعاری که در دسته چوبی می خوانند، معمولاً مضمون پشتیبانی از خون شهدا و آمادگی برای جنگیدن با دشمنان و جان نثاری برای اهل بیت (ع) دارد.
برخی از این اشعار عبارتند از:
ما غلامان علی شب دوران می زنیم / تیر بر فرق یزید نا مسلمان می زنیم ...
از گردن خود دین ادا می کنم امشب / جان را به فدای شهدا می کنم امشب ...
با پایان یافتن آیین دسته چوبی، عزاداری دهه اول محرم محلات به پایان می رسد.

آیین دسته چوبی در محله میخچه گران ادامه دارد
 «زینب کریمی» کارشناس میراث فرهنگی درمورد این میراث ناملموس که به ثبت ملی هم رسیده است، می گوید: از تاریخچه شروع و آغاز دسته چوبی اطلاع دقیقی در دست نیست. فقط می دانیم که اوج آن در اواخر دوره قاجار و اوایل حکومت رضاشاه بود. در آن زمان، اکثر محلات دارای دسته چوبی بودند. با گذشت زمان، از رونق دسته چوبی کاسته شد و محله‌ها یکی پس از دیگری این آیین را تعطیل کردند. مثلاً محله سبزه مشهد هر سال تا اواخر دهه 60 دارای دسته چوبی بود، ولی از آن تاریخ به بعد آن را تعطیل کردند. تنها محله ای که آیین دسته چوبی آن از بین نرفته و تا به امروز رایج است، محله میخچه گران است.
کریمی ادامه می دهد: محله میخچه گران از محلات قدیمی است و بزرگانی همچون ملا محمد قاسم کاشف و آیت الله سید محمود میربهبهانی در آن جا زندگی می‌کردند. این محله هر سال در روز پنجم محرم همراه با محلات نعلبندان و پاسرو مراسم طوق بندان و در شب دوازدهم آیین دسته چوبی را برگزار می کنند. درباره فلسفه دسته چوبی گفته اند که وقتی خبر شهادت امام حسین(ع) به مردم گرگان رسید، چون اسلحه، شمشیر یا خنجری نداشتند که به خونخواهی  ازقاتلان بپردازند، با عصبانیت و ناراحتی چوب به دست گرفتند و شعارهایی سر دادند. البته بیشتراطلاعات ما از این آیین را باید در ادبیات و تاریخ شفاهی این منطقه جست  و جو کرد.

/ همشهری