پوستین دوزی هنر فراموش شده گلستان

به گزارش گلستان24؛گلستان به واسطه زندگی مسالمت آمیز و چند صد ساله اقوام گوناگون، مملو از صنایع دستی رنگارنگی بوده که این روزها از بسیاری از آن هنرها و زیبایی ها به جز نامی و نشانی محو و اندک چیز دیگری بر جای نمانده است. 
از جمله این هنرها پوستین دوزی و بالا پوش فصل سرما بوده که در گذشته بیشتر در بین قوم ترکمن ساکن در گلستان و دامداران رواج داشت، ولی این روزها کمتر چوپانی از آن استفاده می کند.
پوستین جامه مورد استفاده چوپانان و صحرانشینان بوده اما حرفه پوستین دوزی در استان از سال ها قبل آرام آرام رو به انزوا رفته و دوزندگان این بالاپوش سنتی و گرم ،با توجه به استقبال کم خریداران دیگر رغبتی به ادامه این کار نداشته و به حرفه های دیگر روی آورده اند. 
این جامه که در زبان ترکمنی به آن اوچمک گفته می شود یکی از بالاپوش های گرمابخش و ضد سرما بود که تولید آن به حداقل پنچ پوست بره احتیاج داشت. 
تا زمان آغاز جنگ جهانی دوم پوستین دوزی علاوه بر گلستان در برخی نقاط دیگر ایران نیز رونق داشت و صادر کردن محصولات تولیدی به کشورهای سردسیر اروپایی و به تبع آن افزایش تقاضا باعث شده بود که تعداد فعالان این زیاد باشد.
اما با شعله ور شدن آتش جنگ جهانی دوم تقاضای بازار جهانی یکباره سقوط کرد و این افت بازار تا چند سال پس از پایان جنگ نیز ادامه یافت که در نتیجه آن پوستین دوزان به تدریج جذب مشاغل دیگر شدند. 
در ادامه پراکندگی تولید کنندگان، گرانی مواد اولیه، از دست رفتن بازار فروش و برخی مشکلات دیگر موجب شد تا به مرور زمان این هنر رو به زوال رود. 
از سوی دیگر درعصر حاضر زندگی عشایر ترکمن به طور کلی دگرگون شده و درآمدزا نبودن این حرفه سبب گشته تا جوانان کمتر به این حرفه گرایش داشته باشند.
همچنین در سال های اخیر با توجه به پیشرفت صنعت، تجهیزات و ماشین آلات پوستین دوزان استان های دیگر برای تولید پوست از شیوه های نوین استفاده می کنند هرچند در گلستان آماده سازی پوست به صورت خیلی محدود و همچنان از طریق شیوه های سنتی و با کار سخت و طاقت فرسا انجام می شود.
در این پیوند معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان با یادآوری شرایط دشوار این صنعت در حال فراموش شدن، گفت: هم اینک فقط یک نفر در استان به این حرفه مشغول است و در کنار تولید صنایع دستی دیگر ، پوستین را به صورت معدود و برای مصارف شخصی تولید می کند. 
مریم حاجی ابراهیمی اظهار داشت: این حرفه برای بقا و دوام نیازمند رفع مشکلات مرتبط با فرآیند تولید و مصرف است، اما مشکلات و موانع بزرگ در سر راه این هنر موجب شده پوستین دوزی سرنوشتی جز فراموشی نداشته باشد. 
وی بیان کرد: پوستین دوزی گلستان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده تا از این طریق برای رفع مشکلات آن گام های موثرتری برداشته شود اما متاسفانه تاکنون تلاش ها به نتیجه مطلوب نرسیده است. 
معاون صنایع دستی گلستان افزود: یکی از مشکلات در مسیر رونق این صنعت، نبود فضای کافی و صنعتی برای تولید این محصول و اتکای صرف به فرآیند سنتی تولید است. 
حاجی ابراهیمی ادامه داد: بخش عمده مواد اولیه تولید پوستین، چرم است و ایجاد مرکز تولید چرم صنعتی در گلستان نه تنها پوستین دوزی بلکه به بسیاری از هنرهای دستی دیگر استان نیز رونق خواهد بخشید. 
وی گفت: با چند صنعت گر سرمایه گذار برای ورود به این بخش و ایجاد مرکز تولید چرم مذاکره کردیم ،اما آنها تمایلی به راه اندازی این صنعت ندارند. 
این مسوول صنایع دستی گلستان طراحی قدیمی پوستین های تولیدی را یکی دیگر از دلایل رکود این محصول و منسوخ شدن آن دانست و گفت: تا زمانی که صنایع دستی منطبق بر نیاز بازار نباشد و ذائقه خریداران را در نظر نگیرد، امیدی به رونق و فروش تولیدات نداریم. 
حاجی ابراهیمی افزود: تولیدکنندگان پوستین گلستان در سال های اخیر تقاضایی برای تهیه طرح های بازار پسند ارائه نکرده و طراحی پوستین جزو اولویت های میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان هم نبوده است. 
وی ادامه داد: یکی دیگر از دلایل رکورد هنر پوستین دوزی نیز تغییر اقلیم و افزایش روزهای گرم سال و بی نیازی از استفاده پوستین به عنوان تن پوشی گرم کننده است. 
حاجی ابراهیمی بر تلاش در راستای احیای هنر پوستین دوزی در استان تاکید کرد و افزود: اما معتقدیم قبل از هر اقدامی برای احیا باید به فکر رفع مشکلات این هنر و حل موانع رونق آن باشیم. 
در گذشته پوستین دست دوز در اکثر خانه های ترکمن نشین وجود داشت ،اما اینک درخواست کنندگان و متقاضیان پوستین در داخل کشور محدود گشته و امکان صادرات آن به خارج هم از بین رفته است. 
ارائه آموزش در خصوص هنر پوستین دوزی، حمایت از تولیدکنندگان پوست و هنرمندان و بیمه این افراد می تواند در رونق دوباره این هنر و توسعه اشتغال بویژه در بین جوانان و بانوان تاثیر بسزایی داشته باشد. 
از طرف دیگر تشویق و ترغیب سرمایه گذاران برای ایجاد کارخانه های چرم و پوست و بهره گیری از فناوری روز در استفاده از پوست خام و بی بو کردن آن و تولید پوست دباغی شده به شیوه بهداشتی، راهکاری موثر در احیای این هنر دستی فراموش شده و کمک به رونق دیگر صنایع دستی است. 
با توجه به ترکیب فرهنگی قوم ترکمن و خرده فرهنگ های این قوم، آمیختگی باورها و اعتقادات با هنر، صنعت، فن و تمامی عادات و رفتار که تعریف کننده فرهنگ هستند، می توان با شناسایی و معرفی فراگیر این هنر صنعت دستی منسوخ شده، به عنوان یک جاذبه گردشگری از آن بهره برداری کرد. 
چوپان رضوانی هنرمند نمد مال و تنها استادکار پوستین دوز گلستانی می خواهد این هنر را طبق سنت نیاکان به نسل جدید منتقل کند اما هیچ کدام از فرزندان او و جوانان دیگر به دلیل درآمدزا نبودن وسختی کارعلاقه ای به فراگیری این رشته نداشته و لازم است که برای رونق، هنر پوستین دوزی به روز شود. 
احیای این هنر و تولید فراورده های آن می تواند ضمن زنده نگه داشتن یک هنر سنتی ، باعث ایجاد اشتغال و درآمد برای قشر وسیعی از مردان و زنان گلستانی شود.
استان مرزی و شمالی گلستان یک میلیون و 869 هزار نفر جمعیت دارد که از اقوام و مذاهب مختلف هستند. 

/ایرنا