خاموشی بانگ سحری‌خوانان در گلستان

به گزارش گلستان ۲۴؛ سحری خوانیی آیینی با سابقه دور و دراز در گلستان و به خصوص مناطق روستایی و کوهستانی این استان است که در آن سحری خوانان با کوبیدن بر نقاره و طبل و شیپور، جار کشیدن در کوچه‌ها و زدن در خانه‌ها با بردن نام صاحبخانه، مردم را برای نشستن پای سفره سحری و انجام اعمال این وقت بیدار می کردند.

سحری خوان ها که به طور معمول افراد خوش صدایی بودند، یک یا ۲ ساعت مانده به اذان صبح، مناجات زیبایی را که اغلب منتخبی از اشعار شاعران فارسی بود در کوچه و خیابان می خواندند و مردم را با این آوازها بیدارها کرده و برای تدارک سفره سحری آماده می کردند.

" سحر برخیز که صبح صادق آمد " ،‌ "سحر شد بپا خیز هنگام نماز است " و یا " خداوندا تو ستاری همه خوابن تو بیداری / به حق لا اله الله، همه عالم نگه داری" از جمله شعرهایی بود که توسط سحر خوانان بر زبان جاری می شد.

'اول به خدای حی داور صلوات / دوم به رسول تاج بر سر صلوات / سوم به تمام کوفیان لعنت باد / چهارم به صاحب ذوالفقار دو سر صلوات' دیگر شعر سحری خوان است که پس از خواندن آن، نام صاحبخانه را می برد و او را از خواب بیدار می کند.

این آیین در سال های اخیر و با گسترش تکنولوژی و ورود ساعت و رادیو و تلویزیون کم کم به فراموشی سپرده شده و به جای آوای سحری خوانان و مناجات آنان در کوچه پس کوچه های شهر و روستاها، ساعت های زنگ دار رسیدن سحر و اذان صبح را خبر می داد.

در این سال ها که سحری خوانی مثل بسیاری از آیین های دیگر در شرف فراموشی بود، پیرمردهای برخی روستاهای گلستان علم آن را به تنهایی بر دوش کشیده و با دشواری و مرارت مانع فراموش آیین آبا و اجدادی خود شدند اما هر چه تلاش کردند از پس کرونا بر نیامدند.

قرنطینه خانگی و ضرورت اجرای فاصله اجتماعی به خصوص برای پا به سن گذاشته هایی که احتمال ابتلا به کرونا در آن ها بیشتر است، معدود سحری خوانان گلستان را وادار به خانه نشینی کرد تا نغمه خوش سحرخوانی پس از قرن ها در هیچ نقطه‌ای از گلستان شنیده نشود و ترس از فراموشی همیشگی این آیین و پیوستن سحری خوانی به دیگر سنت های از بین رفته، دوستداران فرهنگ و تاریخ گلستان را نگران کند.

در حالی که چند دهه قبل در شهرهای گلستان افرادی چراغ به دست همراه با طبل کوبی و شعرخوانی در کوچه و خیابان ها به راه افتاده و دغدغه بیدار کردن مردم برای خوردن سحری را داشتند ، این روزها با تغییر سبک زندگی و اتکای به تکنولوژی دیگر خبر چندانی از سحری خوانان نیست.

سحر خوانی بیشتر در مناطق روستایی ییلاقی استان رواج داشت اما شکل برگزاری این رسم چنان پویا و دل نشین بود که به عنوان رسم پرخاطره و نوستالژی در اذهان بخشی از مردم گلستان همچنان ماندگار است.

عنصر اصلی سحری خوانی بر حضور یک یا ۲ نفر سحری خوان در کوچه و خیابان ها و بیدار کردن مردم از خواب شبانگاهی استوار است اما امسال ترس از ابتلا به کرونا و رعایت نکات بهداشتی در کنار فاصله گذاری اجتماعی موجب شد این رسم فرهنگی و اعتقادی برگزار نشود و روستاهای ییلاقی غرب گلستان مانند رادکان، ساور چمن و شاهکوه که تا پارسال از نوای خوش سحری خوانان بهره مند بودند از این رسم آیینی محروم شوند.

در این رسم سحری خوانان با مکث و تامل جلوی هر خانه با صدای بلند اشعار مناجات یا ادعیه را می خواندند و تا زمانی که چراغ خانه روشن نشده و سحری خوان از بیدار شدن اهالی خانه مطمئن نمی شد این کار ادامه می یافت.

مشهدی عبدالله حسینی یکی از سحری خوانان روستای رادکان کردکوی گفت: از وقتی که برق و باتری و ساعت های زنگ‌دار پیدا شد، کم کم نوای سحر خوانی هم فراموش شد و مردم دیگر خبری از ما نگرفتند، خیلی سعی کردیم نگذاریم این رسم دیرینه به فراموشی سپرده شود اما نتوانستیم.

وی گفت: رشد شهرنشینی و مهاجرت اهالی به شهر سبب شد روستاها حالت ییلاق و قشلاق بگیرند و در ماه های سرد سال جمعیتی در روستا نباشد که خواهیم برای آن ها سحری خوانی کنیم ولی با این وجود این رسم دیرینه را ادامه دادیم.

وی گفت : امیدوار بودیم پس از ماه رمضان با فصل بهار و افزایش جمعیت روستا، بتوانیم مناجات خوانی و سحر خوانی را دوباره زنده سازیم اما امسال گرفتار کرونا شدیم.

سحری خوان روستای رادکان ادامه داد: در گذشته شغل بیشتر اهالی روستا دامپروری، زراعت و کشاورزی سنتی  استوار بود که خستگی ناشی از ساعت ها کار و تلاش  ممکن بود موجب شود اهالی برای سحر خواب بمانند که ما با کوبیدن در خانه آن ها تلاش می کردیم اهالی را برای نشستن پای سفره سحری بیدار کنیم.

وی گفت : رادکان روستای بزرگی نیست ولی با این وجود طولانی شدن سحر خوانی برای بیدار کردن اهالی موجب می شود زمان کافی برای خوردن سحری نداشته باشیم و بدون سحر روزه بگیریم اما این موضوع باعث نشد آیین آبا و اجدادی خود را فراموش کنیم .

مشهدی عبدالله افزود: در گذشته ها برای تقدیر از سحری خوانان در روز عید فطر درون بقچه ای سفید، هدایایی مانند پارچه پیراهنی یا شلواری، برنج، پول نقد و تخم مرغ  قرار می دادند و با تقدیم آن به سحری خوان از تلاش یک ماهه او برای روشن نگه داشتن چراغ خانه ها در وقت سحر قدردانی می کردند.

شاید امسال دیگر خبری از سحری خوانی در گلستان نباشد و نوای پیرمردهای خوش صدا برای بیدار کردن مردم در وقت سحر شنیده نشود اما سال بعد و سال های بعد سحری خوانی دوباره به کوچه و خیابان شهر و روستاهای این استان برمی گردد تا مشهدی عبدالله و دیگر سحری خوانان بی توجه به برج و آپارتمان ها و ساعت های زنگ دار و موبایل ها، بر طبل ها بکوبند، "سحر برخیز که صبح صادق آمد" بخوانند و مردم را برای سحری خوردن بیدار کنند.

کرونا از روزهای پایانی بهمن ماه سال ۹۸ کشور را درگیر کرده بر اساس آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تاکنون ۹۶ هزار و ۴۴۸ نفر در کشور به طور قطعی به این ویروس مبتلا شده و با فوت ۶۵ نفر در ۲۴ ساعت گذشته، تعداد جان باختگان کرونا در کشور به ۶ هزار و ۱۵۶ نفر رسید.