مصادیق احترام به دیگران را بخوانید
اگر علاقه داریم برخورد محبتآمیز و مناسبی با ما صورت گیرد و شاهد رفتار ناپسند و زشت نسبت به خویش نباشیم، باید به دیگران احترام گذاشته و از بی‌حرمتی به آنان اجتناب نماییم؛ خصلتی که عقل و نقل بر آن تأکید نموده است
به گزارش گلستان24؛اگر علاقه داریم برخورد محبت آمیز و مناسبی با ما صورت گیرد و شاهد رفتار ناپسند و زشت نسبت به خویش نباشیم، باید به دیگران احترام گذاشته و از بی حرمتی به آنان اجتناب نماییم؛ خصلتی که عقل و نقل بر آن تأکید نموده است؛ چنان چه امام صادق علیه السلام فرمودند: «أَنْ تُحِبَ لَهُ مَا تُحِبُ لِنَفْسِکَ، وَ تَکْرَهَ لَهُ مَا تَکْرَهُ لِنَفْسِکَ»[۱] «آن چه برای خودت دوست داری، برای برادر مؤمنت هم دوست داشته باش و آن چه برای خود نمی پسندی، برای او نیز نپسند»
اهمیت و نقش ممتاز این امر اخلاقی موجب گردیده است رسول اکرم صلی الله علیه و آله بدان مقید و ملتزم باشند و اطرافیان و پیروان خویش را به رعایت آن تشویق نمایند. آن بزرگوار احترام و شخصیت طبقات مختلف، اعم از زنان، کودکان، یتیمان، مستمندان، خویشاوندان و بستگان، پیش کسوتان جنگ و جهاد، ایثارگران، بزرگان اقوام و طوائف و حتی کفار را رعایت می کردند و به آن توصیه و سفارش می فرمودند.
اگر چه در سیره ی رفتاری و گفتاری آن حضرت به موارد متعددی از عنایت ایشان به این اصل اساسی بر می خوریم، در این جا، تنها به برخی از موارد اشاره می گردد:
احترام به همسر
آن حضرت صلوات الله علیه و آله مؤمنین را به رعایت احترام همسران شان، فرا خوانده و می فرمودند:«مَنِ اتَّخَذَ زَوْجَةً فَلْیُکْرِمْهَا»[۲] «کسی که همسر اختیار می کند، باید او را احترام کند»
و این سخن سرشار از مهر و عاطفه را بیان می داشتند:«خَیْرُکُمْ خَیْرُکُمْ لِأَهْلِهِ وَأَنَا خَیْرُکُمْ لِأَهْلِی ما أَکرَمَ النِّساءَ إلاّ کَریمٌ و َلا أَهانَهُنَّ إلاّ لَئیمٌ»[۳]«بهترین شما کسى است که براى کسان خود بهتر است و من از همه ی شما براى کسان خود بهترم؛ بزرگ مردان، زنان را گرامى شمارند و فرومایگان، زنان را خوار دارند»
احترام به میهمان
یکی از سنت های حسنه در سیره حضرت رسول صلی الله علیه و آله، گرامی داشت میهمان است. آن حضرت در این زمینه می فرماید:«مَنْ کانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلْیُکْرِمْ ضَیْفَه»[۴]«هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید میهمانش را گرامى بدارد»
احترام به اطرافیان
امام حسین علیه السلام در خصوص این ویژگی جد بزرگوارشان صلی الله علیه و آله می فرماید:«کانَ رَسُولُ اللهِ صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه یَتَفَقَّدُ أَصحابَهِ»[5]«پیامبر صلی الله علیه و آله از اصحاب خویش تفقد می کرد»
سلمان فارسی نیز از مهربانی و احترام حضرت نسبت به خود می گوید:«دَخَلْتُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه وَ هُوَ مُتَّکِئٌ عَلَى وِسَادَةٍ فَأَلْقَاهَا إِلَیَّ ثُمَّ قَالَ: «یا سلمانُ! مَا مِنْ مُسْلِمٍ دَخَلَ عَلَى أَخِیهِ الْمُسْلِمِ فَیُلْقِی لَهُ الْوِسَادَةَ إِکْرَاماً لَهُ إِلَّا غَفَرَ اللَّهُ لَه»[6]«بر رسول اکرم صلی الله علیه و آله وارد شدم، در حالی که حضرت به متکا تکیه زده بود؛ پس متکا را به جهت احترام، به من داد و سپس فرمود: اى سلمان، هیچ مسلمانى نیست که برادر مسلمانش بر او وارد شود و به احترام او برایش پشتى بگذارد، مگر این که خداوند او را بیامرزد»
تقسیم نگاه
آن حضرت به طور یکسان به افراد می نگریستند و در این زمینه به جایگاه افراد توجهی نداشتند. امام صادق علیه السلام در این باره می فرماید:«کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه یَقْسِمُ لَحَظَاتِهِ بَیْنَ أَصْحَابِهِ یَنْظُرُ إِلَى ذَا وَ یَنْظُرُ إِلَى ذَا بِالسَّوِیَّة»[7]«رسول خدا صلی الله علیه وآله نگاه های خود را میان اصحابش تقسیم می کرد و به این و آن به طور مساوی می نگریست»
نداشتن نیت بد نسبت به دیگران
پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله هیچ گاه نسبت به افراد، سوء نیت نداشتند و با ذهنیت نامناسب با آن ها مواجه نمی شدند و به اصحاب خویش توصیه می کردند:«لَا یُبْلِغُنِی أَحَدٌ مِنْکُمْ عَنْ أَصْحَابِی شَیْئاً فَإِنِّی أُحِبُّ أَنْ أَخْرُجَ إِلَیْکُمْ وَ أَنَا سَلِیمُ الصَّدْر»[8]«کسى از شما حق ندارد از هیچ یک از یارانم چیزى به من بگوید؛ زیرا دوست دارم در حالى که چیزى از شما در دلم نیست، به سوی تان بیایم»
آن حضرت در بیانی دیگر می فرمایند:«إِنْ قَدَرْتَ أَنْ تُصْبِحَ وَتُمْسِیَ لَیْسَ فِی قَلْبِکَ غِشٌّ لِأَحَدٍ فَافْعَلْ ، ثُمَّ قَالَ لِی: یَا بُنَیَّ وَذَلِکَ مِنْ سُنَّتِی، وَمَنْ أَحْیَا سُنَّتِی فَقَدْ أَحَیانِی، وَمَنْ أَحَیانِی کَانَ مَعِی فِی الْجَنَّةِ»[9]«تا قدرت دارى بکوش که در تمام روز و شبت، نیت فریب و غش کردن با احدى، به دل تو راه پیدا نکند. زیرا این عمل از سنت من است و هر آن کس که سنت مرا زنده کند، مرا احیاء کرده و هر که مرا احیاء کند، در بهشت با من خواهد بود»
هم چنین به گونه ای رفتار می کردند که دیگران نیز نیت سوئی نسبت به ایشان پیدا نکنند و خاطره ی نامناسبی از رفتار آن حضرت، در ذهن شان ایجاد نشود. امام حسن علیه السلام می فرماید: «پیامبر صلی الله علیه و آله حق صحبت هر یک از هم نشینان خود را ادا مى کرد، تا به گونه ای نباشد که یکى چنان بیندیشد که دیگرى را بر او ترجیح داده است. هر که با او مى نشست یا براى تقاضاى نیازى در کنار او مى ایستاد، آن شخص را هنگامى ترک مى کرد که کارش تمام شده و از نزدش رفته باشد. چون کسى چیزى از او مى خواست، یا آن چیز را به وى مى داد یا با زبانى خوش از او عذرخواهى مى کرد. همه مردم از گشاده رویى و خلق خوش او بهره مند مى شدند و او براى آنان هم چون پدر بود و همه در حقوق نزد او برابر بودند. مجلس او مجلس بردبارى و آزرم و شکیبایى و امانت بود؛ بانگ ها در آن بلند نمى شد و حرمت ها مورد اهانت قرار نمى گرفت. در آن، بزرگان را احترام مى گذاشت و بر خُردان رحمت مى آورد و نیازمندان را بر خود ترجیح مى نهاد و بیگانگان را پاس مى داشت»[10]
اصل تغافل و چشم‌پوشی
از اصولی که مؤمنین در جامعه ی اسلامی و نیز مسئولان در هر سطح و جایگاه، باید نسبت به آن توجه نمایند، اصل تغافل و چشم پوشی است؛ خصلتی که باید به معنای «خود را به غفلت زدن» در نظرگرفته شود و با غفلت (عدم توجه نسبت به اموری که در اطراف انسان می گذرد) اشتباه نگردد، زیرا چشم پوشی از اشتباه، برخلاف غفلت، عملی است که با قصد و اراده ی انسان حاصل می شود و از نظر اسلام کاری پسندیده و ممدوح می باشد.
بر این اساس مدیران دستگاه های دولتی و خصوصی و نیز اشخاص مختلف وظیفه دارند نسبت به اشتباهات اطرافیان، کارمندان و کارگران خویش، به مقداری که به حقوق مردم آسیبی وارد نگردد، چشم پوشی و تغافل نمایند؛ زیرا اغماض هدفمند نسبت به لغزش ها و نادیده گرفتن برخی از امور نادرست، به پیشرفت و رشد نیروها کمک می نماید و آرامش روانی و آسایش زندگی را موجب می گردد.
مسأله ای که اهمیت و ضرورت آن در زندگی خانوادگی و ارتباط بین زن و شوهر نیز ملموس و آشکار است؛ زیرا چشم پوشی زوجین در برابر خطا و اشتباه یک دیگر تحکیم و استحکام بنیان خانواده و پیوند اعضای آن را به دنبال خواهد داشت. هم چنین بهره گیری از آن در تربیت کودکان امری مهم محسوب می گردد؛ زیرا چه بسا توصیه و سفارش مکرر در خصوص موضوعات کم اهمیّت، جلوه و اثر تذکّر در مسائل مهم تر را از بین برده و آن را ناکارآمد سازد.
بر همین اساس امیرالمؤمنین علیه السلام اظهار بی اطلاعی در بسیاری از موضوعات را نشانه ی خرد انسان معرفی کرده و می فرمایند:«لا حِلمَ کَالتَّغافُل لا عَقلَ کَالتَّجاهُل»[11] «بردباریی چون نادیده گرفتن نیست و خردی چون وانمود کردن به نادانی و بی اطّلاعی نیست»
در بیانی دیگر نیز می فرمایند:«إِنَّ الْعَاقِلَ نِصْفُهُ احْتِمَالٌ وَ نِصْفُهُ تَغَافُل»[12] «خردمند، نصفش صبوری و بردباری است و نصف دیگرش، چشم پوشی و نادیده گرفتن است»
امام باقر علیه السلام نیز در این رابطه، می فرماید:«صَلَاحُ شَأْنِ النَّاسِ التَّعَایُشُ وَ التَّعَاشُرُ مِلْ‌ءَ مِکْیَالٍ ثُلُثَاهُ فَطَنٌ وَ ثُلُثٌ تَغَافُل»[13] «درستی وضع زندگی، پُری پیمانه ای است که دو سوم آن زیرکی و هوشیاری و یک سومش نادیده گرفتن است»
در زندگی اجتماعی مسائل فراوانی پیش می آید که دارای اهمیّت خاصی نیست؛ اما چه بسا ورود و دنبال کردن آن زندگی را برای آدمی تلخ و دشوار نماید، در مقابل، چشم پوشی و از کنار آن گذشتن، می تواند مشکل را به طور کامل برطرف کند. امیرالمؤمنین علیه السلام با اشاره به این نکته می فرمایند: «مَنْ لَمْ یَتَغَافَلْ وَ لَا یَغُضَّ [لَا یتقاض] عَنْ کَثِیرٍ مِنَ الْأُمُورِ تَنَغَّصَتْ عِیشَتُه»[14] «هر کس از بسیاری از امور (از خطاها و بدی های دیگران) چشم پوشی و بی توجّهی نکند، زندگیش ناگوار خواهد شد»
امری که در سیره ی رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله بدان توجه فراوان شده است؛ امام مجتبی علیه السلام در این خصوص می فرمایند: «کانَ رَسولُ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ تَغَافَلُ عَمَّا لَا یَشْتَهِی فَلَا یُؤْیِسُ مِنْهُ وَ لَا یُخَیِّبُ فِیهِ مُؤَمِّلِیه»[15] «پیامبر صلی الله علیه و آله از آن چه نمی پسندید، تغافل می کرد و هیچ کس از او نا امید نبود و آرزومندان محروم نمی شدند»
پی نوشت:
[۱]. الأمالی (للطوسی)، ص۹۸
[۲]. دعائم الإسلام، ج۲، ص۱۵۸
[۳]. نهج الفصاحة، ص۴۷۲، ح۱۵۲۰
[۴]. مکارم الأخلاق، ص۱۳۵
[5]. المحجة البیضاء، جلد۴، ص۱۶۰
[6]. مکارم الأخلاق، ص۲۱
[7]. الکافی، ج۸، ص۲۶۸
[8]. مکارم الأخلاق، ص۱۷
[9]. سنن النبى صلى الله علیه و آله با ترجمه، ج۱، ص۹۰
[10]. الحیاة / ترجمه احمد آرام، ج۲، ص۳۸۹
[11]. غرر الحکم و دررالکلم، ص۷۶۹
[12]. غرر الحکم و دررالکلم، ص۱۳۹
[13]. بحار الأنوار، ج۷۱، ص۱۶۷
[14]. تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۴۵۱
[15]. مکارم الأخلاق، ص۱۴
منبع:
سایت بنت الهدی؛ "سبک زندگی دینی در سیره نبوی / احترام به دیگران، تغافل و چشم‌پوشی"؛ نوشته سید علی شاهچراغی
ارسال نظر