آیا می‌توان از آب شور برای آبیاری گندم استفاده کرد؟
تحقیقات محققان گلستانی نشان داده هر چند استفاده از با آب شور زهکش برای آبیاری مزارع گندم، عملکرد محصول را حدود ۱۰ درصد کاهش می‌دهد اما در مقابل با صرفه‌جویی ۵۰ درصدی منابع آب شیرین، فرصت جدیدی برای حفظ پایداری منابع آبی و یا توسعه سطح کشت و افزایش تولید فراهم می‌شود.
به گزارش گلستان ۲۴؛ به نقل از ایسنا، افزایش تولید محصولات کشاورزی و درآمد زارعین از اهداف مهم سیاست‌گذاران بخش کشاورزی است اما محدودیت و بحران منابع آب این بخش را با چالش‌های جدی مواجه کرده و به تبع مدیریت منابع آب بخش کشاورزی را به چاره‌جویی و استفاده از منابع آب جایگزین به‌ویژه آب‌های شور، برای تداوم فعالیت‌های کشاورزی واداشته است چرا که با علم موجود، تغییر شرایط اقلیمی با هدف بهبود شرایط کم‌آبی تقریباً غیرممکن است.
در کشور ما با توجه به اینکه آب به‌اندازه زمین‌های زراعی وجود ندارد، برای افزایش تولید و بهره‌وری آب، استفاده از آب‌های شور در کشاورزی یک نیاز ضروری است.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گلستان در گفت‌وگو با ایسنا گفت: با توجه به محدودیت شدید منابع آب غیر شور و به دنبال آن کاهش کیفیت آب‌وخاک زراعی، استفاده از منابع آب جایگزین از جمله آب شور، برای تداوم فعالیت‌های کشاورزی گریزناپذیر است.
علیرضا کیانی با اشاره به اینکه در ایران منابع زیاد آب شور با سطوح مختلف شوری وجود دارد، گفت: استفاده از آب‌های شور زهکش‌ها، فاضلاب‌های تصفیه شده صنعتی و خانگی و آب دریا به‌عنوان یکی از گزینه‌های راهبردی مؤثر می‌تواند نقش کلیدی در کاهش اثرات خسارت بار کم‌آبی خصوصاً کاهش تولیدات کشاورزی و درآمد ناشی از آن ایفا کند.
وی با اشاره به اینکه محققان مختلفی در دنیا استفاده از آب شور را برای تولید گیاهان نیمه مقاوم و مقاوم به شوری توصیه کرده‌اند، گفت: در ایران نیز آب شور در بخش کشاورزی در نقاط مختلف کشور از جمله استان گلستان، فارس، اصفهان و یزد کاربرد دارد و نتایج این کار از کاربرد نسبتاً موفقیت‌آمیز این نوع آب‌ها برای تولیدات کشاورزی حکایت دارد.
کیانی تأکید کرد: البته این را باید در نظر گرفت که استفاده طولانی‌مدت از آب شور درصورتی‌که مسائل مدیریتی در نظر گرفته نشود، منجر به کاهش حاصلخیزی خاک، تخریب اکوسیستم‌ها و به مخاطره افتادن سلامت عمومی می‌شود.
این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات گلستان با اشاره به اثرات منفی استفاده از آب‌های شور برای خاک و گیاه، اظهار کرد: هیچ نوع آبی بدون املاح نیست و هیچ گیاهی هم بدون جذب املاح قادر به ادامه زندگی نیست.
وی بیان کرد: بررسی کاربرد آب شور زهکش در زراعت گندم در استان گلستان نشان داده که شوری تا ۸.۵ دسی‌زیمنس بر متر روی عملکرد تأثیر معناداری نداشت و آبیاری با آب شور ۱۲ دسی‌زیمنس بر متر تنها در حدود ۱۰ درصد عملکرد گندم را کاهش داد.
کیانی با اشاره به اینکه می‌توان با ترکیب آب شور زهکش و آب غیرشور، به شوری‌های دلخواه با درصدهای مختلف دست یافت، خاطرنشان کرد: تحقیقات ما نشان داده برای مثال اگر آب شور زهکش با شوری ۲۰ دسی‌زیمنس بر متر با آب غیرشور ۱ دسی‌زیمنس بر متر به نسبت ۵۰ درصد از هرکدام ترکیب شود، شوری نهایی آب برابر ۱۰.۵ دسی‌زیمنس بر متر می‌شود. در این شرایط اگر چه عملکرد گندم به جای ۴۰۰۰ کیلوگرم در حدود ۳۶۰۰ کیلوگرم در هکتار به دست می‌آید ولی با صرفه‌جویی ۵۰ درصدی منابع آب شیرین، فرصت جدیدی برای حفظ پایداری منابع آبی و یا افزایش تولید ایجاد می‌شود. در واقع با حجم آب صرفه‌جویی شده می‌توان به جای یک هکتار، دو هکتار را زیر کشت برد و در مجموع ۷۲۰۰ کیلوگرم گندم برداشت کرد.
وی گفت: در منطقه مورد بررسی(شمال گلستان)، بیشینه شوری آب زهکش اراضی ۱۶.۴ دسی‌زیمنس بر متر بوده که ضمن ترکیب آن با آب‌های شیرین، می‌توان درجه شوری آب زهکش‌ها را تعدیل و آنها را دوباره وارد فرایند آبیاری زراعت گندم کرد. چنانچه بتوان شوری آب آبیاری را از ۱۶.۴ دسی‌زیمنس بر متر تا ۱۰.۴ دسی‌زیمنس بر متر کاهش داد، عملکرد گندم ۲۲۵ کیلوگرم در هکتار افزایش خواهد یافت که موجب رشد بهره‌وری فیزیکی و ارزشی این نوع آب‌ها خواهد شد.
این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات گلستان بیان کرد: نتایج تحقیقات نشان داده استفاده از آب‌های شور زهکش اراضی شمال استان گلستان می‌تواند آثار اقتصادی قابل‌توجهی بر عملکرد گندم، درآمد گندمکاران و شاخص‌های بهره‌وری آب آبیاری داشته باشد که زمینه صرفه‌جویی در منابع آب غیر شور را فراهم می‌کند و از هدر رفت آب زهکش‌ها به سمت دریا نیز جلوگیری می‌شود.
کیانی خاطرنشان کرد: صرفه‌جویی آب شیرین در اثر آبیاری نکردن مزارع گندم، هم موجب تقویت سفره‌های آب زیرزمینی شده و هم فرصت جدیدی برای کشت‌های گیاهان تابستانه که اغلب با کمبود آب مواجه می‌شوند، فراهم می‌کند.
وی در ادامه تصریح کرد: شوری آب اغلب محصولات تابستانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد درحالی‌که گیاهان زمستانی بسته به میزان بارندگی و سطح شوری اولیه خاک در فصل پاییز، واکنش مناسب‌تری نسبت به شوری آب آبیاری دارند. گیاهان در اوایل رشد به شوری حساسیت بیشتری دارند بنابراین نیاز آبی گیاهان زمستانه از جمله گندم که در اوایل رشد با باران تأمین می‌شود، فرصتی به وجود می‌آورد تا بتوان در مراحل بعدی رشد که به شوری متحمل‌تر شده‌اند، از منابع آب‌های شور استفاده کرد.
این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات گلستان در پایان با اشاره به اینکه فرصت‌های متعددی برای استفاده از منابع آب‌های شور در کشور ما وجود دارد، خاطرنشان کرد: تجربیات نشان داده کاربرد طولانی‌مدت این نوع آب‌ها هم از نظر فنی و هم از نظر اقتصادی امکان‌پذیر است و یکی از راهبردهای مؤثر برای تولید پایدار در کشور محسوب می‌شود.
ارسال نظر