نقدی بر اساسنامه خانه مطبوعات

به گزارش گلستان ۲۴؛ به نقل از گلستان ما ؛ ایرج رمضانی فعال مطبوعاتی و کارشناس حوزه رسانه به بهانه انتخابات خانه مطبوعات نوشت :

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیش نویس اساسنامه خانه مطبوعات را در اوایل سال 1393 برای عموم اصحاب رسانه منتشر کرد و از آنان درخواست کرد نظرات و پیشنهادات خود را جهت اصلاح به معاونت مطبوعاتی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارسال نمایند.

در مقدمه پیش نویس آمده بود ؛

از آنجا که در حال حاضر خانه‌های مطبوعات استانی و اساسنامه‌های آنها بعضاً با مشکلاتی مواجه هستند، بازنگری در اساسنامه‌های موجود و نظارت بر حسن اجرای آن با هدف شفافیت و تضمین فعالیت نهادهای مدنی ضرورت می‌یابد.

مهمترین مشکلاتی که در اساسنامه‌ها یا خانه‌های مطبوعاتی بعضی استانها وجود دارد به شرح زیر است:

1؛ تشکیل نشدن خانه مطبوعات در بعضی استانها

2؛ تعریف نشدن روزنامه نگاران نشریات الکترونیکی در اساسنامه‌های موجود

3؛ عضویت برخی صنوف مرتبط مطبوعاتی امّا غیرروزنامه نگار و حضور آنان در مجمع عمومی

4؛ فقدان ساز و کار مشخص برای احراز هویت روزنامه نگاران

5؛ نبود سقف مجاز برای حضور افرادی از یک رسانه در هیأت مدیره

6؛ فقدان ترکیب رسته‌های مختلف روزنامه نگاری (مدیر مسئول،سردبیر،خبرنگارو...) در هیأت مدیره

7؛ کمبود شفافیت در عضوگیری و عملکرد

8؛ ضرورت حمایت از خبرنگاران برای بیمه شدن آنان توسط صاحبان امتیاز (ماده 46 قانون مطبوعات)

9؛ همزمان نبودن انتخابات هیأت مدیره استانها

در این مورد که چقدر نظرات و پیشنهادات به وزارت ارشاد واصل شد و یا چند مورد آن مورد موافقت قرار گرفت بر ما معلوم نیست اما خروجی همه این تلاش ها همین اساسنامه 50 ماده ای است که هم اکنون در اختیار ماست و ایرادات و اشکالات بسیاری بر آن وارد است که تعدادی از آنها به شرح ذیل بررسی می شود.

1؛ ماده یک در تعریف خانه مطبوعات آمده است که به عنوان موسسه ای فرهنگی، صنفی، غیردولتی و غیرتجاری و مستقل از میان دست‌اندرکاران مطبوعات و رسانه های استانی دارای مجوز فعالیت از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نمایندگان نشریات سراسری، خبرگزاری ها و پایگاه های خبری تشکیل می‌شود تا با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان و به موجب این اساسنامه اهداف یاد شده را در استان دنبال نماید.

نقد اول؛ چگونه این خانه مطبوعات می تواند غیردولتی، غیرتجاری و مستقل باشد در حالیکه انتخابات را دولت برگزار می کند، دولت مسئول تایید صلاحیت حتی برای عضو شدن در این انجمن است، خود این اساسنامه را وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تهیه کرده و خانه مطبوعات حق ندارد بدون اجازه یک واژه را جابجا یا حذف کند، دولت تعیین می کند که چه زمان و چگونه انتخابات را برگزار کند ، خانه مطبوعات غیردولتی و مستقل حتی اختیار آن را ندارد که روزنامه نگار بودن یکی از همکاران خود را تشخیص دهد و کلید تایید آن در داختیار ارشاد و معاونت مطبوعاتی است و گاه سالها بروزرسانی نمی شود. اینها پرسش هایی که پاسخی برای آن وجود ندارد.

2؛ ماده 42 در تعریف روزنامه نگار آورده است که کلیه شاغلان مطبوعات، پایگاه­های خبری و نمایندگی­ها و سرپرستی­های روزنامه­های سراسری و خبرگزاری­ها که در بخش تحریریه و در قالب شغل اصلی و به صورت مستمر یا پاره وقت فعالیت می‌کنند (اعم از گزارشگر، مترجم، عکاس خبری، نویسنده، تنظیم کننده اخبار، کاریکاتوریست، گرافیست، خبرنگار، دبیر گروه،‌معاون دبیر گروه،‌معاون سردبیر، عضو شورای سردبیری، سردبیر، مدیرمسئول و صاحب امتیاز که دارای شرایط زیر باشند، می‌توانند به عضویت خانه و یا هیأت مدیره درآیند.

در بند 3 تبصره 7 همین ماده آمده است که روزنامه نگاران آزاد یا پاره وقت که شغل اصلی و مستمر آنان روزنامه نگاری نیست باید به عضویت افتخاری خانه درآیند که در این صورت از امتیازات محدودی برخوردارند و حق رای هم ندارند و طبعا حق کاندیدا شدن هم ندارند اما در تبصره 2 ماده 21 آورده است که اعضای هیات مدیره بجز ردیفهای 3 و 4 ( نمایندگی خبرگزاری و نشریات سراسری ) و اساتید دانشگاهها، هیأتهای علمی و آموزشی (دبیران، آموزگاران آموزش و پروش استان و روزنامه نگاران رسانه های دولتی ) نمی توانند شغل رسمی دولتی یا نهادهای عمومی داشته باشند. یعنی در حوزه خبرنگاران و مدیران مسئول نامزد نباید شغل دولتی داشته باشد.

بدیهی است که طبق خود این اساسنامه کسی که شغل دولتی دارد به این دلیل که شغل اصلی و مستمر آنها روزنامه نگاری نیست اصولا نمی توانند به عنوان اعصای اصلی عضو شوند چه برسد به اینکه کاندیدا شوند  و نکته دوم اینکه چرا اعضای هیات علمی دانشگاهها و کارمندان آموزش و پرورش مستثنی شده اند؟

شخصی که عضو هیات علمی دانشگاه و یا دبیر آموزش و پرورش است مگر نه این است که تمام وقت در اختیار سازمان مربوط است ! پس شغل مستمر و اصلی رسانه ای اینجا چه توجیهی دارد! و چه تفاوتی با سایر شغل ها دارد؟

مورد بعد این است با توجه اینکه خبرگزاری ها هم حق دارند یک نماینده در هیات مدیره داشته باشند با توجه به شرایطی که در اساسنامه وجود دارد از میان خبرگزاری مطرح کشور فقط یک الی دو خبرگزاری عضو خانه مطبوعات می شوند و شرایط عضویت خبرنگاران آنها هم فراهم می شود .

خبرگزاری هایی هم هستند که با وجود عوامل و نیروهای فراوان اما با توجه به خط مشی و سیاست خاص خود اصولا به این حوزه ها ورود پیدا نمی کنند و خبرنگاران آنها هم محروم می شوند و در نهایت اگر هم بتوانند عضو شوند افتخاری خواهد بود .

موضوع دیگر که شاید بیشتر از همه جای نقد داشته باشد بحث الزام بیمه رسانه ای برای خبرنگاران باشد. خبرنگارانی که رکن هر رسانه ای هستند و در شرایط کنونی متاسفانه قریب به اتفاق آنها از بیمه برخوردار نیستند باید پشت در خانه مطبوعات بمانند و گاه افراد و نزدیکان مدیران مسئول که بیمه آنها پرداخت می شود از مزایای آن بهره مند شوند.

موضوع دیگری که شاید برای کلیه اصحاب رسانه جای پرسش دارد و بعد از حدود یک دهه هنوز به سرانجام نرسیده تحقق بند 5 ماده 2 اساسنامه بوده و آن تدوین بانک های اطلاعاتی روزنامه نگاران است که هرچند این موضوع تا حدی به دست اندرکاران و عوامل خانه مطبوعات مرتبط است اما متاسفانه شرایط و ضوابط مندرج در اساسنامه مانع استخراج چنین اطلاعات مهمی می شود و طی این سالها همواره از نقدهای جدی بوده است که هم به مجموعه ارشاد به عنوان متولی و هم به خانه مطبوعات وارد بوده است.

علاوه بر موارد فوق ابهامات دیگری وجود دارد مانند عضویت افرادی که لغو مجوز شده اند و یا نمایندگی روزنامه های سراسری که در استان نماینده ندارند، افرادی که از گردونه مطبوعات خارج شده اند و یا در استان زندگی نمی کنند و ... که باید با همت خانه مطبوعات و اداره ارشاد و نیز همکاری معاونت مطبوعاتی و اطلاع رسانی اصلاحات اساسی انجام شود تا خانه مطبوعات به عنوان یک نهاد مدنی موثر آنچنان که برازنده نام آن است تشکلی کارآمد ، مستقل و غیر دولتی باشد.