مصادیق اجرای عدالت در جامعه چیست؟
دبیر اجرایی بنیاد بین‌المللی غدیر استان قزوین گفت: «مبارزه با تبعیض»،«برپایی حق»،«بازگرداندن حقوق غصب شده» و «نظارت بر فعالیت‌های اقتصادی» از جمله مصادیق عدالت در جامعه به شمار می‌رود که حاکم اسلامی باید آن را در جامعه برپا کند.
به گزارش گلستان ۲۴؛ محسن حق‌شناس در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص مصادیق اجرای عدالت در جامعه اظهار کرد: حق و باطل ۲ مفهوم متضاد هستند و زمانی که یکی باشد دیگری وجود ندارد؛ جایی که باطل هست حق وجود ندارد پس «برپایی حق» یکی از مصادیق عدالت در جامعه است، امام علی(ع) در خطبه ۲۱۶ نهج‌البلاغه برپایی عدل را موجب عزتمندی و پایداری دین و دوام حکومت می‌دانند.«مساوات» از دیگر مصادیق عدالت در حوزه جامعه است، مردم باید در بهره‌مندی از امتیازات سیاسی، اقتصادی و علمی برابر باشند.
وی با طرح این پرسش که مردم چه زمان می‌توانند حقوق برابر در استفاده از این امکانات عمومی داشته باشند؟ ادامه داد: حضرت پاسخ آن را در نامه ۵۳ خطاب به مالک اشتر بیان کردند، برقراری مساوات زمانی پیش می‌آید که حاکمان خواهش‌های نفسانی خود را کنترل کنند و از اندیشه تبعیض و ظلم دست بردارند که این مقوله از موضوعات جدی مصادیق عدالت در زندگی مردم است.
دبیر اجرایی بنیاد بین‌المللی غدیر استان قزوین تشریح کرد: از مصادیق عدالت می‌توانیم به نامه ۲۷ نهج‌البلاغه اشاره کنیم، وقتی حضرت علی(ع) محمد بن ابی بکر را والی مصر کردند بر توجه یکسان به مردم تأکید کردند و سپس فرمودند «مراقب باش آنانی که اطرافت هستند خیلی مورد عنایت تو قرار نگیرند چون اگر فقط آنانی که اطراف حکومت هستند مورد عنایت قرار گیرند از توجه حاکم بر خود سوءاستفاده می‌کنند».
این مسئول گفت: در جامعه کنونی بخشی از فسادها در حلقه‌های اصلی مدیران است چون توجهات به آن‌ها بیشتر است وقتی توجه بیشتر می‌شود فرد خلافکار خود را از مواخذه قرار گرفتن مصون می‌داند. بنابراین اگر عده خاصی مورد توجه حاکم قرار گیرند بقیه مردم ناامید خواهند شد. عدم نگاه یکسان به مردم ۲ آسیب در پی دارد نخست سوءاستفاده قشر مورد توجه از موقعیت حکومت و دوم اینکه مردم از اجرای عدالت ناامید خواهند شد.
وی بیان کرد: «بازگرداندن حقوق غصب شده» یکی دیگر از مصادیق عدالت در حکومت است؛ یکی از اشتباهاتی که در جامعه وجود دارد این است که وقتی مدیری بر مسند می‌نشیند خطاب به افرادی که برای تظلم‌خواهی مراجعه کردند می‌گویند که این امر در دوران تصدی‌گری آنان اتفاق نیفتاده است، اما حکومت علوی می‌گوید حق همیشه حق است لذا وقتی حضرت بر سر کار آمدند گفتند اگر مالی را پیدا کنم حتی مهریه زنانتان شده باشد آن را از شما می‌گیرم و به صاحبش می‌دهم.
حق‌شناس خاطرنشان کرد: عبدالله ابن عباس از جانب حضرت علی (ع) فرمانروایی اهواز و فارس و کرمان را بر عهده داشت و او نیز زیاد ابن ابیه را به عنوان فرماندار بصره انتخاب کرده بود که حضرت علی(ع) در نامه ۲۰ خطاب به زیاد آورده است «به خدا سوگند می‌خورم، سوگندی راست که اگر به من خبر رسد که در غنایم مسلمانان به اندک یا بسیار خیانت کرده‌ای، چنان بر تو سخت گیرم که کم‌مایه مانی و بار هزینه عیال بر دوشت سنگینی کند و حقیر و خوار شوی. و السلام».
وی با تأکید بر اینکه حضرت علی(ع) در بیت‌المال و دادن حقوق مردم به شدت سخت‌گیری داشتند، اضافه کرد: امام علی (ع) خطاب به عبدالله بن زمعه از پیروان و یاران آن حضرت که از او، درخواست کمک می‌کند، می‌گویند « إنَّ هذا المال لیس لی و لا لک! و انَّما هو فیءٌ لِلمسلمین و جَلْبُ أسیافهم. فإنْ شَرَکْتَهم فی حربهم کانَ لکَ مثلُ حظهم و إلّا فَجَناهُ أیدیهم لا تکون لغیر أفْواهِهمْ؛ این اموال، نه مال من و نه از آن توست، بلکه غنیمتی گِرد آمده از مسلمانان است که با شمشیرهای خود به دست آورده‌اند. اگر تو، در جهاد، همراهشان بودی، سهمی چونان سهم آنان داشتی و گرنه، دسترنج آنان، خوراک دیگران نخواهد بود».
تحقق عدالت موجب امنیت روانی است
دبیر اجرایی بنیاد بین‌المللی غدیر استان قزوین بیان کرد: نکته این است وقتی که شما عدالت را در جامعه برپا و حقوق غصب شده مردم را استیفا می‌کنید امنیت روانی، رفاه و آسایش عمومی در جامعه حاکم می‌شود، مردم به کسب حقوق غصب شده از زیاده‌خواهان امیدوار می‌شوند و این اتفاقی است که با حضور آیت‌الله رئیسی در قوه قضائیه نیز شاهد آن هستیم.
وی اشاره کرد: حضرت علی(ع) درنامه ۴۱ با شدت سخن می‌گویند و از این نامه اینگونه برداشت می‌شود که برای اداره جامعه اسلامی، کارگزار خائن باید خیانت خود را جبران کند و حاکم در برابر کارگزارش مسئول و پاسخگو است، برای اینکه کارگزاران مراقب رفتار خود باشند باید خائنین مجازات شوند.
ارتباط «نظارت بر فعالیت‌های اقتصادی» و عدالت در جامعه
حق‌شناس با بیان اینکه «نظارت بر فعالیت‌های اقتصادی» یکی از مصادیق عدالت در جامعه است، توضیح داد: حضرت به کرات به بازاریان گفتند که به مشتریان آسان بگیرید، از خدا برکت بخواهید، ظلم نکنید، با مظلومان به انصاف برخورد کنید، ربا نگیرید، کم‌فروشی نکنید، حقوق مردم را کم ندهید. حضرت نظارت جدی در فعالیت اقتصادی داشتند و مصداق آن خطبه ۲۳۲ نهج‌البلاغه است در باب مبارزه با فساد اقتصادی است، حضرت در نامه ۵۳ به مالک اشتر می‌گویند که مالک در تجار و بازرگانان کسانی تنگ‌نظر، بد معامله و بخیل و به‌دنبال سود و احتکار هستند و این سودجویی گرانفروشان، زیانی بر مردم به خصوص برای اقشار ضعیف جامعه وارد می‌کند و تأکید دارند «زیانی است برای همگان و عیب است بر حاکمان، پس از احتکار جلوگیری کن».
وی گفت: یک حاکم بر اساس وظیفه باید با فساد اقتصادی برخورد کند. حقوق و قوانین عادلانه، اعتقاد به معنویت، وجود حکومت به‌عنوان ناظر از موضوعات جدی برقراری عدالت اقتصادی است که در نهج‌البلاغه فراوان به آن اشاره شده است. همچنین در نهج‌البلاغه بر عرضه و تقاضا، قیمت‌گذاری عادلانه، جلوگیری از احتکار و تنبیه مفسد اقتصادی فراوان اشاره شده است.
«مبارزه با تبعیض» از مصادیق عدالت
دبیر اجرایی بنیاد بین‌المللی غدیر استان قزوین اظهار کرد: «مبارزه با تبعیض» یکی دیگر از مصادیق وجود عدالت در جامعه است همه مردم در برابر قانون یکسان هستند، اما برای عده‌ای بستر استفاده از حقوق عمومی را فراهم می‌کنیم و برای عده‌ای دیگر فراهم نمی‌کنیم و این مصداق تبعیض است. اگر در جایی حق کسی را ندهیم ظلم کرده‌ایم.
وی با طرح این پرسش که چرا طلحه و زبیر از حضرت ناراحت شدند، افزود: آنان از حضرت بیشتر از حق خود نسبت به بیت‌المال می‌خواستند لذا حضرت در خطبه ۲۰۵ جواب آنان را می‌دهند و می‌گویند «آنچه شما در مورد پرداخت یکسان از بیت‌المال یادآوری کردید چیزی بود که من به رأی خود داوری نکردم رسول خدا چنین حکمی داده بود و من اجرا می‌کردم.»
عدالت بدون وجود مجری عادل ممکن نیست
حق‌شناس تصریح کرد: عدالت بدون وجود مجری عادل ممکن نیست لذا حضرت در نامه ۵۳ خطاب به مالک می‌فرمایند: «نزدیکان خودت که خوی برتری جویی دارند در معامله کمتر انصاف به خرج می‌دهند ریشه آنان را از بن برکن، به اطرافیانت از این جنس پُست نده، چون به محض اینکه کار را انجام دهی به‌خاطر خوی خاص خود جامعه را به فساد می‌کشانند.»
وی توضیح داد: واقعیت این است که برای اجرای عدالت در جامعه باید دنبال انتصاب افرادی باشیم که در زیست خود عادلانه زندگی می‌کنند. وقتی حاکم کارگزار خود را از روی عدل و عدالت انتخاب نکند، رانتی انتخاب می‌کند؛ در نهج‌البلاغه آمده است که کارگزار رانتی «سواری می‌گیرد و می‌دوشد»، آنانی که این ویژگی را دارند کارگزاران فتنه‌ای و رانتی هستند. اولین کاری که باید برای تحقق عدالت کنیم این است که باید مطالبات خود را در زمینه عدالت بدانیم و پیگری مطالبات را داشته باشیم و کارگزارانی را بگماریم که حق ما را تضییع نکنند.
دبیر اجرایی بنیاد بین‌المللی غدیر استان قزوین اضافه کرد: شاید به یک بیان دیگر می‌توان گفت که ما باید بیشتر با نهج‌البلاغه و گفتمان حضرت علی(ع) آشنا باشیم. حضرت جمله‌ای در نهج‌البلاغه دارند که: «چقدر روز با روز بشارت صبح فردا نزدیک است» بعضی از مفسران می‌گویند یعنی اگر شما حکومت حضرت ولی عصر(عج) را می‌خواهید باید نهج‌البلاغه را در جامعه عملیاتی کنید در این صورت حکومت عدل برپا می‌شود و زمینه‌ساز حضور و ظهور امام زمان(عج) خواهد بود.
وی اشاره کرد: وقتی ما از این ظرفیت‌ها فاصله می‌گیریم و اجازه می‌دهیم هر کس بر جان و مال ما حکومت کند و به‌واسطه اختیاراتی که دارد به بیت‌المال دست‌اندازی کند وضعیتی را شاهد خواهیم بود که گاهی با آن مواجه می‌شویم.
راه اجرای عدالت در جامعه، بازگشت به نهج‌البلاغه است
حق‌شناس گفت: نامه ۴۳ و خطبه ۴۴ نهج‌البلاغه خطاب به «مصقلة بن هبیره شیبانی» عامل حضرت علی(ع) در اردشیر خره یا فیروزآباد کنونی است؛ وی ظاهراً جزو مدیران موفق بوده و کارهای مردانه بسیار انجام می‌داده ولی بیت‌المال را برای خودش هزینه می‌کرده و در بیت‌المال تشخیص می‌داده است، به بیان دیگر از بیت‌المال به نزدیکان خود بیشتر از دیگران میداد، لذا حضرت می‌فرمایند: «همه در استفاده از بیت‌المال یکسان هستند چگونه اجازه دادی از بیت‌المال برای نزدیکانت بیشتر هزینه شود.»
وی اظهار کرد: در فضای اجتماعی و عمومی اعتباراتی وجود دارد که اگر درست هزینه شوند بسیاری از مشکلات را حل خواهد کرد ولی وقتی به سمت برخی‌ها تمایل پیدا می‌کند غیر از ایجاد تورم، رشد رانتی و فاصله طبقاتی کار دیگری نمی‌کند؛ چاره‌ای غیر از بازگشت به نهج‌البلاغه و کلام حضرت نداریم باید به دنبال عملیاتی کردن کلام حضرت علی(ع) در حکومت اسلامی باشیم.
دبیر اجرایی بنیاد بین‌المللی غدیر استان قزوین در پایان سخنانش یادآور شد: ما در طول امامت ائمه اطهار(ع) تنها در دوران حکومت حضرت علی(ع) و ۶ ماه در دوران امام حسن(ع) حکومت اسلامی داشتیم. نهج‌البلاغه تنها چیزی است از این حکومت باقی مانده و جامعه باید به استفاده بیشتر از نهج‌البلاغه بازگردد. اگر نهج‌البلاغه را در جامعه عملیاتی کنیم می‌توانیم به فراهم کردن زمینه برای حکومت حضرت ولی عصر(عج) امیدوار باشیم. در این راستا باید حاکمان شایسته بگماریم که متعهد، متخصص، مجرب، عالم و مخلص باشند و این خیلی مهم است که حاکم منصوب شده دنبال منافع خودش نباشد. امیدواریم روزی برسد که فضای گفتمان نهج‌البلاغه مطالبه عمومی جامعه شود آن وقت است که شمیم عدالت در جامعه احساس خواهد شد.
ارسال نظر