آسیب به خاک، رطوبت و محیط زیست، تبعات آتش‌زدن مزارع پس از برداشت

به گزارش گلستان ۲۴؛ به نقل از ایرنا، برخی کشاورزان گلستانی همه ساله با هدف از بین بردن علف های هرز باقیمانده و آماده سازی سریع زمین برای کشت دوم بقایای گیاهی بخصوص کاه و کلش اراضی خود را می سوزانند غافل از آنکه این عمل علاوه بر زشت کردن سیمای چشم انداز استان ، مضرات و سرمایه سوزی های بسیاری در حوزه آب و خاک و محیط زیست به همراه دارد .

خشکسالی امسال همراه با افزایش دمای هوا و به تبع آن بیشتر شدن میزان تبخیر آب حکایت از آن دارد که کشاورزان برای تامین آب سال سختی را پیش رو دارند و باید میزان آب مصرفی را به حداق رسانده و یا از رطوبت موجود در خاک استفاده کنند .

کارشناسان معتقدند که رطوبت و نموری، حدود یک چهارم بافت خاک مناطق شمالی کشور را تشکیل می دهد.

به زبان ساده تر وجود باقی مانده کاه و کلش باعث کاهش سطح تماس نورخورشید به خاک و مانایی بیشتر رطوبت خاک می شود در حالیکه در آتش زدن کاه و کلش علاه بر خسارت های متعدد زیست محیطی و تخریب خاک ، رطوبت موجود در خاک تا عمق نیم متری از بین رفته و با لخت شدن سطح خاک، تابش خورشید به زمین افزایش یافته و در صورت بارش‌های حداقلی ماندگاری آب در اثر تبخیر زیاد کاهش خواهد یافت.

محمدرضا ریاحی از کشاورزان گندم کار غرب گلستان به ایرنا گفت : از مضرات آتش زدن ساقه و بقایای گندم آگاهی دارم و چندین بار توسط کارشناسان کشاورزی به صورت حضوری و از طریق روزنامه و تلویزیون نیز در جریان قرار گرفتم اما چاره‌ای جز انجام این کار ندارم.

وی بیان کرد: با آتش زدن مزرعه در سریع‌ترین زمان ممکن و بدون هیچ هزینه‌ای زمین را برای شخم و شیار و کشت دوم آماده می‌کنیم و راهکار دیگری با حداقل هزینه در اختیار نداریم.

ریاحی گفت : بالا بودن قیمت ماشین آلات و پائین بودن قدرت خرید کشاورزان سبب شده حتی به رغم آگاهی از مضرات آتش زدن کاه و کلش و خطر سرایت آن به عرصه‌های طبیعی، این عمل را برای رسیدن به منافع حیاتی خود ادامه دهیم.

یک مهندس علوم خاک نیز به خبرنگار ایرنا گفت : کاه و کلش مزارع گندم و جو برای حفظ رطوبت خاک عنصری بسیار مهم و حیاتی محسوب می شود .

اکرم فندرسکی بیان کرد: رطوبت، یکی از شرایط واجب رشد گیاهان در خاک است که کاه و کلش به حفظ آن در خاک کمک کرده و تاثیر فراوانی در رشد محصول کشاورزی خواهد داشت.

وی مزیت دیگر کاه و کلش را جلوگیری از فرسایش خاک اعلام کرد و اظهار داشت: مواد آلی خاک اغلب در سطح زمین قرار دارند که گیاهان از آنها محافظت می کنند اما اگر آتش زده شوند با یک نسیم آرام این مواد آلی به هوا رفته و کیفیت خاک به خطر می افتد.

وی افزود : آتش زدن بقایای برنج، گندم ، جو و کلزا در مزارع علاوه بر فقیرتر شدن خاک از نظر مواد آلی موجب کاهش حاصلخیزی خاک، از بین رفتن حشرات مفید و شکارگر، فشردگی خاک در اثر کاهش درصد مواد آلی و رطوبت خاک، کاهش تبادلات گازی خاک و کاهش جمعیت انواع میکروارگانیسم‌های خاک می‌گردد.

این مهندس خاک بیان داشت: همه این موارد میزان باروری خاک مزرعه را طی چند سال بعدی بشدت کاهش داده و هزینه‌ای به مراتب بالاتر بدنبال خواهد داشت.

فندرسکی همچنین به نیاز ضروری تغذیه میکروباکتری های مخصوص خاک به مواد آلی موجود در کاه و کلش اشاره کرد و افزود: هیچ عنصر غذایی بدون ترشحات میکروباکتری های ویژه خاک که از مواد آلی بقایای گیاهی تغذیه می‌کنند، جذب محصولات کشاورزی نمی شود، بنابراین آتش زدن بقایای گیاهی منجر به کاهش محصولات بالاخص زمین های دیم می گردد.

یک استاد دانشگاه در حوزه محیط زیست نیز در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت : استفاده ۹۰ درصد آب‌های کشور برای کشاورزی منجر به خشک شدن تالاب‌ها شده است ضمن اینکه افزایش سطح زیر کشت زمین‌های کشاورزی تخریب زمین و خاک را به همراه دارد.

محمدرضا ملاعباسی اظهار داشت: در شرایطی که بیشترین منابع آبی کشور در بخش کشاورزی صرف می شود باید رسوم و باورهای غلط کشاورزان را که موجب افزایش هدر رفت آب می شود اصلاح کرد.

وی هشدار داد: در صورت استمرار رویه فعلی و عدم تناسب متدهای کشت و زرع با ظرفیت آبی کشاورزی، تا چند سال آینده بخش زیادی از اراضی کشور به سبب بی آبی بایر و غیرقابل کشت می‌شود.

ملاعباسی  افزود: در فرایند آتش زدن بقایای زراعی علاوه بر مشکل و آسیب‌های حرارت بالا؛ دود، گرد و غبار و گازهایی نظیر مونواکسیدکربن، دی اکسیدکربن و اکسید نیتروژن تولید می‌شود که آلوده کننده محیط زیست و هوا است.

وی ادامه داد: همچنین آسیب دیدن چرخه زندگی حشرات مفید و از بین رفتن میکروارگانیسم های زنده مانند باکتری‌ها و قارچ‌ها در خاک از عواقب سوزاندن بقایای گیاهی به شمار می رود.

ملاعباسی گفت: این اقدام کشاورزان برای از بین بردن کاه و کلش و آفات مزارع در حالی صورت می‌گیرد که با از بین بردن مواد مغذی سطح خاک در کشت‌های بعدی مجبور به استفاده از انواع کود برای افزایش بارآوری خاک می‌شوند که آثار زیانباری در زمینه محیط زیست دارد.

وی گفت : ترسیم روند حفاظتی از آب و خاک در بخش کشاورزی باید بر اساس معیارهای علمی پیش برود در غیر اینصورت بحران‌های زیادی در حوزه کشاورزی و محیط زیست گریبان ما را خواهد گرفت.

یک وکیل دادگستری نیز در خصوص مجازت های این رفتارکشاورزان گفت: بر اساس ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی ، ماده ۲۰ قانون هوای پاک، با استناد به مواد قانونی بند ۴ ماده ۲ قانون مدیریت پسماند و ماده ۳۰ آیین نامه اجرایی قانون مدیریت پسماند و همچنین ماده ۴۵ قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل‌ها و مراتع، آتش زدن بقایای مزارع و باغات داخل یا مجاور جنگل جرم و مستوجب مجازات است .

علی اصغر علیزاده گفت : چنانچه در اثر سهل انگاری، آتش سوزی به جنگل‌ها و مراتع سرایت کند متخلف برابر قانون به یک تا ۲ سال حبس تادیبی و پرداخت خسارت محکوم می شود. .

گلستان ۶۶۷ هزار هکتار زمین کشاورزی حاصل‌خیز دارد که هرساله بین 400 تا ۵۰۰ هزار هکتار از این زمین ها به زیر کشت پاییزه گندم جو کلزا  می رود  که برای کاهش رغبت کشاورزان به آتش زدن بقایای محصولات زراعی باید علاوه بر اعمال مجازات های قانونی ، بسته های حمایتی و تشویقی برای خرید  ادوات نوین زراعی پیش بینی کرد تا به مرور این رسم غلط از جامعه رخت بربندد.