راهکارهای عبور از خشکسالی شدید در استان گلستان؛ از انسداد چاه‌های آب غیرمجاز تا تغییر الگوی کشت
سومین خشکسالی شدید در نیم قرن اخیر گریبان استان گلستان را گرفته، بسیاری از چاه‌های آب خشک شده، تنش آبی شدیدی در شهرها و روستاها به وجود آمده، بخشی از محصولات کشاورزی نابود شده و تولیدات دامی نیز کاهش یافته است.
به گزارش گلستان ۲۴؛ به نقل از تسنیم از گرگان، استان گلستان در حال تجربه سومین خشکسالی شدید در نیم قرن اخیر است که تبعات فراوانی از جمله افت 20 سانتی متری سطح آب‌های زیرزمینی را به دنبال داشته است. در چنین شرایطی استحصال بی رویه از منابع آب زیرزمینی توسط چاه‌های مجاز و حفر چاه‌های غیرمجاز از دلایلی است که سبب شده منابع زیرزمینی به شدت کاهش یابد و تنش ناشی از کمبود آب گریبانگیر بسیاری از نقاط شهری و روستایی شود.
یکی از عوامل افزایش تعداد چاه‌های غیرمجاز، مشارکت نکردن همه ذی نفعان در مدیریت منابع آب زیرزمینی، رشد کُند توسعه در سایر بخش‌ها مثل صنعت، خدمات و گردشگری و سهم اندک اشتغال در این بخش‌ها و اعمال قوانین و سیاست‌های نامناسب در بخش کشاورزی است.
در این میان، نبود قوانین بازدارنده یا مجازات متناسب با جُرم، ارزان بودن بهره برداری از منابع از جمله آب زیرزمینی، تمرکز بر تامین اشتغال در بخش کشاورزی و همراهی نکردن یا بی توجهی سایر دستگاه‌ها برای کنترل و جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز و حتی تشویق و ایجاد انگیزه در متخلفان از طرف بخش مصرف کننده و اعمال سیاست‌های تشویقی نیز از مباحثی است که در افزایش تعداد چاه‌های غیرمجاز موثر بوده است.
باید همواره بر این موضوع کلیدی تاکید کرد که منابع آب زیرزمینی یکی از منـابع مهم کشور است و حفظ آن از وظایف وزارت نیرو است، ولی انجام این وظیفه عزم ملی در سطح حاکمیت را می‌طلبد.
از طرفی پراکنش منابع مذکور شامل چاه‌ها، چشمه‌ها و قنوات، خشکسالی و تغییرات اقلیمی، افزایش جمعیت، افزایش نیاز به آب و سیاست‌های ناکارآمد توسعه و اشتغال بدون انجام مطالعات آمایش سرزمین باعث سوق اشتغال به سمت استفاده از منابع آب زیرزمینی، افزایش فشار بر منابع مذکور و وضعیت نامتعادل کنونی در آبخوان‌های کشور شده است.
هر چند در سال‌های اخیر برخورد‌هایی درجهت جلوگیری از حفر چاه‌های غیر مجاز و انسداد آنها در شهرستان‌های استان شده، اما برای ازبین رفتن کامل این معضل باید دستگاه‌های مربوطه باحساسیت و قاطعیت وارد عمل شوند.
فعالیت 32 اکیپ گشت و بازرسی منابع آب زیرزمینی در گلستان
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای استان گلستان در همین رابطه، از فعالیت 32 اکیپ گشت و بازرسی منابع آب زیرزمینی و شناسایی 310 حلقه چاه غیرمجاز جدید در4 ماه ابتدای سال جاری خبر داد و گفت: حدود 15 هزار حلقه چاه فاقد پروانه و در اصطلاح غیرمجاز در استان داریم که بین 5 تا 20 متر عمق دارند و سطح زیرکشت آنها نیز از نیم هکتار تا 2 هکتار است که عمدتا کشاورزان خرده مالک را شامل می‌شود.
جواد تیموری اظهار داشت: جلوگیری از حفر حدود 90 حلقه چاه غیرمجاز، معرفی بیش از 260 حلقه چاه غیرمجاز به دادگاه جهت رسیدگی قضایی، پر و مسلوب المنفعه کردن 73 حلقه چاه غیرمجاز با حکم قضایی و جلوگیری از برداشت یک میلیون و صد و پنجاه هزار مترمکعب آب از سفره‌های آب زیرزمینی از این طریق از جمله اقدامات برای جلوگیری از آبخوان خواری در استان در سال جاری است که با همین بضاعت اندک انجام شده است.
افزایش درخواست‌های لایروبی و کف شکنی و جابه جایی چاه‌ها در گلستان به دلیل خشکسالی
تیموری همچنین از توقیف 3 دستگاه حفاری غیرمجاز و توقیف 11 دستگاه ادوات حفاری غیرمجاز نیز در 4 ماه ابتدای سال جاری خبر داد و افزود: در 4 ماه ابتدای سال از حفر 87 حلقه چاه غیرمجاز در استان گلستان توسط نیروهای گشت و بازرسی شرکت آب منطقه ای گلستان جلوگیری به عمل آمده است و در همین مدت همچنین 261 مورد چاه غیر مجاز نیز به مراجع قضایی برای صدور حکم معرفی شده‌اند.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای از لایروبی، کف شکنی و جابه جایی 221 حلقه چاه در 4 ماه ابتدای سال جاری در استان، به دلایل خشکسالی و کاهش سطح آب های زیرزمینی خبر داد و گفت: 39 حلقه چاه برای لایروبی، 43 حلقه برای کف شکنی، 139 حلقه نیز اقدام به جابه جایی انجام شد که نسبت به سال گذشته 44 درصد در مجموع افزایش داشته است.
کاهش 20 هزار هکتاری کشت شالی در گلستان
وی ادامه داد: استفاده بی رویه از منابع با ارزش زیرزمینی به مرور باعث کم شدن آب و نداشتن آب در برخی از چاه‌ها و در نهایت سبب خشکی چاه‌ها می‌شود که کشاورزان برای حل این موضوع اقدام به لایروبی، کف شکنی و جابه جایی چاه‌ها می‌کنند که در سال‌های خشکسالی این امر تشدید می‌شود.
تیموری اضافه کرد: امسال برای جلوگیری از خسارت خشکسالی، پیشنهاد حذف زراعت شالی به شیوه غرقابی با استفاده از آب چاه و کاهش 20 درصدی سطح زیرکشت (با استفاده از آبخوان‌ها) به سازمان جهاد کشاورزی و بهره برداران داده شده بود که کشت شالی نسبت به سال گذشته 20 هزار کاهش داشت و در سطح 60 هزار هکتار از اراضی استان کشت شد.
گلستان استانی کشاورزی است و طبق اعلام مدیران شرکت آب منطقه‌ای، 87 درصد آب این استان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. در شرایط حاضر که با خشکی کم‌سابقه در این استان روبه‌رو هستیم نیاز است که نسبت به مدیریت کشت محصولات کشاورزی بر اساس الگوی کشت استان اقدام شود و سطح زیر کشت محصولات کاهش یابد تا بتوانیم از خشکسالی سال جاری با خسارت‌های کمتری گذر کنیم.
ارسال نظر