کار ثبت جهانی دیوار تاریخی گرگان به کجا رسید؟

به گزارش گلستان ۲۴؛ به نقل از تسنیم از گرگان، دیوار " اسکندر"، "دیوار انوشیوان"، دیوار دفاعی گرگان یا " مار سرخ" فرقی نمی‌کند این اثر را چه بنامیم، هرچه که هست شاهکار مهندسان ایرانی در دوره ساسانی است که چند سالیست منتظر تبدیل شدن به یک اثر جهانی است.

دیواری آجری به طول 200 کیلومتر که بزرگترین دیوار دفاعی جهان در اواخر دوران باستان است و از قلب اروپا تا چین همتایی نداشت. برخی باستان شناسان قدمتش را بیش از دیوار چین می‌دانند اما شهرت و نحوه رسیدگی به این آثار تاریخی به هیچ وجه قابل مقایسه نیست.  پروفسور " تونی ویلکینسون" یکی از باستان شناسان خارجی در این باره می‌گوید " این دیوار آجری قبل از دیوار چین ساخته شده است. برخلاف فرض عمومی، همه دیوار چین در قرن سوم پیش از میلاد ساخته نشده بلکه بخش اصلی و زیاد آن در قرن 16 میلادی ساخته شده یعنی 1000 سال بعد از دیوار دفاعی گرگان".

کاوشگران براین باورند که دیوار دفاعی گرگان فقط یک سد دفاعی نبوده بلکه یک سامانه پیچیده آبرسانی هم داشته است. این دیوار از کوه‌های خراسان آغاز می‌شد، در شمال گرگانرود امتداد پیدا می‌کرد و به دریای خزر منتهی می‌شد.

بخش زیادی از آجرهای دیوار در گذشته به یغما رفته است اما هنوز هم می‌توان آجرهایی به رنگ قرمز را در طول این شاهکار مهندسی مشاهده کرد که به واسطه آن این دیوار به " مار سرخ" هم مشهور شده است. برای تولید آجر، صدها کوره آجرپزی در کنار دیوار قرار داشت و آنطور که کاوشگران می‌گویند در فواصل کوتاه چند ده متری، این کوره‌ها ایجاد شده بود.

کوره‌های آجرپزی هم در سال‌هایی که این اثر تاریخی ناشناخته بود، به علت کشاورزی گسترده در حاشیه گرگانرود از بین رفته اما بررسی خاکستر کوره‌های یافت شده نشان می‌دهد این دیوار در میانه‌های قرن پنجم و یا اوایل قرن ششم میلادی ساخته شده است.

این یعنی ساسانیان، این شاهکار عظیم را مانند بسیاری از معماری‌های بی نظیری مانند قلعه فلک الافلاک یا پل شاپوری با تکیه بر توان مهندسان ایرانی آن روز، برای آیندگان به یادگار گذاشته‌اند.

کاوش‌های تاریخی گواه این است که دیوار دفاعی گرگان به دستور شاهان ساسانی ساخته شده که آن زمان دو دشمن و رقیب را در کنار خود داشتند؛ یکی امپراطوری روم شرقی و دیگری اقوام بیابانگرد آسیای میانه موسوم به هون‌ها تا جلوی تجاوز و غارت دشمنان را بگیرد. برای اینکه در طول دیوار 38 پادگان نظامی برای استقرار سربازها و برج های دیده بانی نیز ایجاد شده بود.

سال‌هاست که موضوع ثبت جهانی این اثر مطرح شده اما به دلیل برخی مشکلات مانند ساخت و سازهایی که بر روی بخش‌هایی از دیوار انجام شده، عدم نقشه برداری کامل مسیر، عدم آزادسازی حریم دیوار و غیره گره‌هایی در کار ثبت این اثر تاریخی در میراث جهانی یونسکو ایجاد شده بود.

در یکی دو سال اخیر البته این موضوع با جدیت بیشتری در دستور کار قرار گرفت و مسئولان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان قول‌هایی برای تکمیل پرونده ثبت این اثر تاریخی داده‌اند.

هادی حق شناس، استاندار گلستان بر تسریع در تکمیل پرونده ثبت جهانی دیوار دفاعی گرگان تأکید کرده و قول داد با کمک منابع استانی و منابع ملی در راستای اتمام نقشه‌برداری و مستندسازی جهت تسریع در فرایند ثبت جهانی دیوار دفاعی گرگان تلاش خواهد کرد.

با اینکه وزیر میراث فرهنگی معتقد است ثبت جهانی دیوار دفاعی گرگان کار سختی نیست اما احمد تجری، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان گفته با توجه به تنوع و غنای آثار تاریخی در کشورمان و همچنین سهمیه ایران برای ثبت جهانی آثار ملموس که سالانه یک اثر است، کار بسیار سختی پیش‌رو قرار دارد.

تجری درباره آخرین وضعیت فراهم کردن مقدمات ثبت جهانی این اثر تاریخی اظهار داشت: برای اینکه هر اثری به ثبت جهانی برسد اولا باید فرآیندهای مربوط به آن طی و پرونده اثر به طور کامل تکمیل شود، ضمن اینکه باید اقداماتی اساسی و ضروری مانند نقشه برداری، آزادسازی بخشی از حریم اثر و غیره نیز انجام شود.

وی گفت: با توجه به تأکیدات و حمایت‌هایی که از ثبت جهانی دیوار دفاعی گرگان به عمل آمد، توانستیم کار نقشه برداری دیوار را انجام دادیم و اسناد و نقشه‌های اجرایی با مقیاس‌های مختلف را از دل نقشه برداری تهیه و مطالعات و کتابچه طرح را نیز تهیه و تدوین کردیم.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان بیان داشت: شرایط کرونایی و تعطیل شدن فعالیت‌های گردشگری سبب شد تا بتوانیم با فرصت و توجه بیشتری به برخی موضوعات مهم و زیرساختی در حوزه گردشگری استان بپزداریم که یکی از آنها تکمیل پرونده دیوار دفاعی گرگان برای ثبت در فهرست آثار جهانی است.

وی با بیان اینکه تکمیل پرونده دیوار دفاعی گرگان برای ثبت جهانی از سال‌های گذشته تا کنون مطرح بوده است، گفت: با همتی که در استان شکل گرفت و با تشکیل چند کمیته کاری، مسیر تکمیل پرونده را کامل کردیم تا بتوانیم آن را به عنوان یک اثر شاخص و فاخر در عرصه جهانی معرفی کرده و به ثبت برسانیم.

تجری خاطرنشان کرد: تا پایان تابستان امسال پرونده نهایی دیوار دفاعی برای سازمان جهانی یونسکو ارسال می‌شود تا در انتظار برای ثبت قرار بگیرد.