زهکش‌ها؛ نجات بخش زمین‌های شور کشور
رونق کشاورزی به بیش از یکصد هزار هکتار از اراضی شور گلستان که طی ۵ سال گذشته با زهکشی جان تازه‌ای گرفته اند، بازگشته است.
به گزارش گلستان ۲۴؛ به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان از گرگان، گلستان در نوار شمالی کشور و در دامنه جنوبی البرز قرار گرفته است، اگر کمی از دامنه البرز و از جلگه و دشت‌های حاصلخیز آن در جنوب گلستان دور شویم در شمال استان به منطقه نیمه بیابانی می‌رسیم که شوری خاک، حاصلخیزی آن را کاهش داده است.
در شمال و غرب استان منطقه‌ای با شیب کم همراه با خاک ریزدانه و زهکش‌های طبیعی که همان رودخانه‌ها هستند باعث شده اتفاقاتی نظیر ماندابی شدن اراضی رخ دهد.
یعنی زمانی که سیلاب رخ می‌دهد مدت زیادی آب در این مناطق باقی بماند و دفع نشود، چون آب باقی می‌ماند تبخیر زیاد میشود و برخی اراضی شور و نمکی میشود و قدرت زمین را برای پرورش گیاه کاهش می‌دهد، از این رو برای بازگشت رونق کشاورزی به این زمین‌ها باید آن‌ها را از وجود آب‌های شور خلاص کرد.
به خارج کردن آب و نمک‌های قابل حل از سطح و زیر سطح مزرعه برای تسهیل رشد گیاه زهکشی می‌گویند و چند سالی است که به گفته مسئولان طرح زهکشی اراضی گلستان بزرگترین طرح زهکشی در کشور به وسعت ۲۸۰ هزار هکتار در حال انجام است.
زهکشی؛ راهی اورژانسی برای از بین بردن شوری خاک
رامین رحمانی مدرس دانشگاه در این باره گفت: شوری جزئی از ترکیبات ذاتی این خاک‌ها هست و هرگز به طور کامل از بین نخواهد رفت بلکه زهکشی می‌تواند اثرات شوری را که برای گیاهان سم تلقی میشود کاهش دهد و قابلیت زراعی را بالا ببرد.
رحمانی ادامه داد: در تکمیل این روش میشود از روش‌های بیولوژیکی مانند کاشت گیاهان شور رُست یعنی گیاهانی که در شرایط آب و خاک شور به رویش ادامه دهند به عنوان مکمل استفاده کرد.
او افزود: تحقیقات هم این نکته را ثابت کرده است که موثر‌ترین و سریعترین روش، روشی است که با تخلیه آب همراه است یعنی هم آب و هم نمک را از زمین خارج می‌کند و اگر این زهکش‌ها نباشد هر سال به شوری سطحی و درون خاک اضافه خواهد شد.
رحمانی در رابطه با مزایای اجرای این طرح گفت: آب‌های سطحی وقتی تبخیر میشود آب می‌رود و نمک باقی می‌ماند و تجمع نمک در طولانی مدت می‌تواند زمین را از حالت قابل کشت بودن خارج کند، این اولین خاصیتی است که زهکشی مانع از آن میشود.
او افزود: آب در دل خاک جمع میشود و وقتی این اتفاق می‌افتد اکسیژنی باقی نمی‌ماند و زمانی که گیاه می‌خواهد از طریق ریشه از خاک تنفس کند اکسیژنی وجود ندارد، اما با زهکشی تنفس ریشه برقرار میشود.
رحمانی ادامه داد: سومین نکته مثبت این است که همراه آبی که به صورت "زه آب" خارج میشود نمک هم آرام آرام خارج میشود و غلظت شوری که مانع جذب بسیاری از عناصر غذایی که برای رشد گیاه مورد استفاده قرار می‌گیرد آن هم از طریق زهکش خارج میشود.
ایمانی دبیر خانه کشاورز گفت: یکی از مشکلاتی که در گلستان وجود دارد این است که بیشتر اراضی دو بار در طول سال زیر کشت محصولات می‌رود و فرصت مناسبی برای اجرای زهکشی در اراضی بالا دست ما وجود ندارد که این امر می‌طلبد با برنامه ریزی درست و خوب بتوانیم با فرصت‌هایی که به وجود می‌آید سریعا اقدام کنیم که تولید و کشاورز ضرر نبینند.
ایمانی ادامه داد: اگر این زمین‌ها یک سال برای اجرای زهکشی بایر بیفتد از لحاظ اقتصادی به کشاورز ضرر میرساند پس می طلبد در برنامه ریزی سرعت عمل بالا داشته باشیم که اراضی معطل زهکشی نباشد و اقتصاد کشاورز دچار چالش نشود.
در سال ۸۵ به آب منطقه‌ای گلستان ماموریتی داده شد تا در زمینه اراضی شور با ماندابی مطالعه داشته باشد و راهکاری برای کاهش شوری خاک پیدا کند.
به گفته حسینی مدیرعامل آب منطقه‌ای گلستان در آن زمان ۴۵۰ هزار هکتار از اراضی وارد مطالعه فاز یک شد و نهایتا به این جمع بندی رسیدیم که ۲۸۰ هزار هکتار از این اراضی نیاز به کار کوتاه مدت زهکشی دارند، اما زهکشی در ۴۲ هزار هکتار از اولویت بیشتری برخوردار است.
حسینی توضیح داد: در ابتدای کار مقرر شد شرکت آب منطقه‌ای و سازمان جهاد کشاورزی به لحاظ موضوعی کار را تقسیم کنند یعنی زهکش‌های اصلی و درجه یک را شرکت آب منطقه‌ای کار کند و زهکش‌های درجه دو و سه را در جهاد کشاورزی به آن پرداخته شود.
او ادامه داد: از سال ۸۷ کار زهکشی شروع شد، اما به این نتیجه رسیدیم تداخل کار ایجاد شده است و تصمیم گرفتیم مناطق تقسیم بندی شود به همین دلیل یک منطقه ۱۲۰ هزار هکتاری در اختیار وزارت نیرو و یک منطقه ۱۶۰ هزار هکتاری در اختیار جهاد کشاورزی قرار گرفت.
حسینی گفت: تقسیم ۱۲۰ هزار هکتار و ۱۶۰ هزار هکتار بر اساس اولویت رواناب و در بخش‌هایی اصلاح خاک مد نظر بود.
او ادامه داد: برای ما ۴۲ هزار هکتار در اولویت بود که در حد فاصل منطقه‌ای در شمال گرگان رود و در جنوب قره سو قرار داشت، از این ۴۲ هزار هکتار زهکشی حدود ۱۰ هزار هکتار تکمیل است و ۲۶ هزار هکتار در دست اجراست و در ۶ هزار هکتار به دلیل مسائل اعتباری هنوز ورود نکرده ایم.
او افزود: ۷۸ هزار هکتار از اراضی باقی مانده در حد فاصل منطقه جنوب گرگان رود و غرب آق قلا نیازمند اعتبار زیادی است و در حال انجام مناقصه هستیم.
حسینی گفت: اگر اعتبار به اندازه کافی باشد کار زهکشی ۱۲۰ هزار هکتار طی ۴ سال به انجام می‌رسد.
کیاءالحسینی مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی گلستان هم در رابطه با اجرای طرح زهکشی گفت: از ۱۶۰ هزار هکتاری که در اختیار ما قرار گرفته است و برنامه ریزی شده که زهکشی شود تا به امروز ۱۰۶ هزار هکتار به انجام رسیده است و و ۳۴ هزار و ۲۰۰ هکتار هم در دست اجراست.
او ادامه داد: در حال حاضر پیمانکار مستقر است و برای ۴ هزار و ۵۰۰ متر در حال مناقصه هستیم، برای ۲۲ هزار هکتار هم کار مطالعه انجام شده است که طی روز‌های آینده که بحث تامین اعتبار انجام شود اجرای عملیات زهکشی را انجام خواهیم داد.
کیاءالحسینی گفت: روش عملیات زهکشی هم به صورت زهکش رو باز و زهکش زیر زمینی است.
او توضیح داد: در دهه فجر ۹۹ سال گذشته، ۷۸ هزار هکتار از زهکشی استان را به بهره برداری رساندیم و تعهد دادیم ۵۰ هزار هکتار دیگر در صورت تامین اعتبار وارد فاز اجرا شود.
کیاالحسینی گفت: در خرداد ماه امسال ۲۰ هزار هکتار از این ۵۰ هزار هکتار را به بهره برداری رساندیم و در هفته دولت سال جاری حدود ۶ هزار هکتار دیگر به بهره برداری رسید.
او افزود: عملیات اجرای کار در بحث زهکشی در کوتاه‌ترین زمان قابلیت اجرا را دارد و ما رکود دار زمان اجرای زهکشی در سطح کشور هستیم.
مشکلات سر راه زهکشی گلستان چیست؟
کیاءالحسینی گفت: یکی از بحث‌ها به مشارکت کشاورزان در آزاد سازی بستر کشاورزان بر می‌گردد چراکه کشاورز باید رضایت داشته باشد، در بحث آزادسازی بستر در سازمان جهاد کشاورزی مواد قانونی نداریم که کشاورزی استان را تملیک کنیم و کشاورز باید در این کار با ما مشارکت کند.
او ادامه داد: برای همکاری کشاورزان در امر زهکشی گروه‌های اجتماعی را در سطح منطقه فعال کردیم و از مراکز خدماتی که کار اجتماعی انجام می‌دهند درخواست کردیم رضایت کشاورز را برای انجام کار اخذ کنند.
کیاءالحسینی گفت: از ۳۴ هزار هکتاری که الان در حال انجام آن هستیم در ۱۰ هزار هکتار آن در بخش ابنیه مشکل داریم و پل‌ها کامل اجرا نشده است و مردم در این زمینه مشکلات دارند.
او افزود: یکی از مشکلاتی که در جنوب استان داشتیم بحث کشت دوم کشاورزان است که مربوط به کشت شالی بوده و کار را با محدودیت ایجاد کرده است.
حسینی مدیرعامل آب منطقه‌ای اختصاص نیافتن بودجه را عامل کندی اجرای طرح زهکشی نام برد و گفت: اگر در ۴ مرحله ۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار دهند ظرف مدت ۴ سال این طرح به اتمام می‌رسد، اما اگر تخصیص اعتبار قطره چکانی انجام شود سال به سال به هزینه‌های زهکشی اضافه میشود.
ایری نماینده مردم غرب گلستان و سخنگوی کمیسیون عمران مجلس در رابطه با اجرای طرح زهکشی در استان و مشکلات اعتباری آن گفت: ۲ دستکاه اجرایی در این طرح درگیر هستند و منابع تامین اعتبار چند گانه‌ای دارد.
او افزود: در دیدار با معاون رئیس جمهور اعتبارات خوبی دریافت شد و در یک مرحله مبلغ ۳۰۰ میلیون تومان تخصیص کامل پیدا کرد.
ایری ادامه داد: با توجه به مسائلی که مردم به ما منتقل کرده اند و مشکلاتی را برای کشاورزان ایجاد کرده است باید اتمام این طرح از طریق پیمانکار و ... پیگیری شود.
او گفت: برای زهکشی‌های روباز و زیرزمینی اعتباری بالغ بر ۶۰۰ میلیارد تومان در سطح ۵۰ هزارهکتار کار تامین اعتبار شده است.
ایری ادامه داد: متاسفانه به لحاظ زمانی از فرصت مناسبی که در تابستان داشتیم استفاده نکردیم و هر چه به زمستان نزدیک می‌شویم زهکشی تعطیل میشود، این موضوع جدا از بحث تامین اعتبار می‌طلبد در بحث اجرای کار هم نظارت داشته باشیم و از هدر رفت زمان جلوگیری کنیم.
به گفته کشاورزانی که زمین هایشان را زهکشی کرده اند عملکرد برداشت محصول در زمین‌هایی که روزگاری شور بودند و بهره وری پایینی داشتند حالا چندین برابر شده است و این موضوع می‌طلبد برای افزایش تولیدات استان موضوع زهکشی در اولویت مسئولان استانی قرار گیرد.
ارسال نظر