نقش آمریکایی‌ها در چالش فرونشست زمین/ تکمیل پازل ( ۴ترومن) توسط مدیران بی تدبیر کشاورزی

به گزارش گلستان ۲۴؛ به نقل از گلستان ما، وجود ۳۵ هزار حلقه چاه غیرمجاز در استان گلستان و برداشت بی رویه از آن باعث شده که سطح آب‌های زیرزمینی بیش از پنج متر کاهش پیدا کند.

این مسئله علاوه بر مشکلات در تامین آب مورد نیاز بخش‌های مصارف خانگی، کشاورزی و صنعت باعث بحران فرونشست در استان گلستان شده است.

پیش از این استاندار سابق گلستان، هادی حق شناس به موضوع فرونشست از بندرگز تا گالیکش هشدار جدی داده بود و بیان کرده که دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان طرح مطالعاتی آن را آماده کرده تا بتوانیم برنامه‌های اجرایی پیشگیرانه و یا مقابله‌ای را برای آن انجام دهد.

اعتقاد حق شناس این بود که برای کاهش این مخاطره باید از تجربه برخی دستگاه‌ها در استفاده از آب‌های سطحی برای نیازهای عمومی به جای آب شرب استفاده شود و باید طرح‌های جایگزین استفاده از آب شرب در اختیار دیگر دستگاه های اجرایی قرار بگیرد تا بتوانیم مدیریت صحیح در استفاده بهینه از آب داشته باشیم.

سایه خطر بحران فرونشست در ۲۹ استان کشور
البته این مسئله مختص به استان گلستان نیست و رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی در پی کاهش ۴۱ درصدی میزان بارندگی در کشور به این مسئله تاکید کرد که باید در این شرایط به مسئله پایداری سرزمین توجه کنیم و بی‌مهابا از آب‌های زیر زمینی استفاده نشود چرا که مشکل فرونشست زمین در کشور بسیار جدی است.

همچنین رئیس سازمان نقشه برداری کشور نیز اعلام کرده که ۲۹ استان با مسئله فرونشست درگیر هستند و در خطر این پدیده قرار دارند و این مسئله بیانگر آن است که مسئولان استان باید تصمیمات قاطع در این زمینه وضع کنند چرا که اگر این شرایط تداوم یابد تخریب بزرگ زیست محیطی در پی خواهد داشت.

یکی از مسائلی که پیش از این در خصوص کاهش سطح های آب های زیر زمینی وجود داشت چاه های ارتزین یا آبفشان ها بود که رد و پای آمریکایی ها در احداث این چاه ها در قبل از انقلاب اسلامی دیده می شود.

ایجاد صدها چاه آرتزین در گرگان دشت توسط آمریکایی‌ها
غلامرضا خارکوهی، تاریخ نگار برجسته استان گلستان با اشاره به جنایات آمریکا پیش از انقلاب اسلامی در ایران در این باره می گوید: رفتارهای خسارت بار آمریکایی ها دامن گیر منطقه است و آمریکایی ها در پیش از انقلاب اقدامات کشاورزی خود را تحت پوشش اصل ( ۴ ترومن) انجام می دادند که یکی از این کارها احداث صدها چاه آرتزین در منطقه بود که در ۳۶۵ روز آب از آن فوران می کرد.

خارکوهی با اشاره به ظاهرگرایی آمریکایی ها در اقدامات کشاورزی عنوان کرد: پشت این کارهای زیبا این بود که چاه های آرتزین شش ماه سال برای کشاورزی روشن بود در بقیه روزهای سال آب را به هدر می داد و حتی یک شیر فلکه نداشت که فشار آب را قطع کند که باعث می شد تا به مرور زمان سفره آب های زیر زمینی گرگان ته نشین شود.

تاریخ نگار گرگانی با بیان اینکه در آن روزها نیازی به چاه های آرتزین نبود، بیان کرد: آب های سطحی، رودخانه ها وجود داشتند و کانال های آب و چشمه آب به خوبی کشاورزی منطقه را تامین می کردند.

اما با این وجود بسیاری از این چاه های آبفشان پس از انقلاب نیز به فعالیت خود ادامه داد و شاید نتیجه بی توجهی به این مسئله امروز ما را با بحران کاهش ذخایر آبی های زیر زمینی رو به رو کرده است و به نظر می رسد پاشنه آشیل این ماجرا مربوط به بخش کشاورزی است.

۹۵ درصد مصارف آب‌های گلستان از ذخایر زیرزمینی تامین می‌شود
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان گلستان نیز در بار برداشت غیرمجاز از ذخایر زیرزمینی تاکید کرد: ۹۵ درصد مصارف گلستان از آب های زیر زمینی تامین می شود که ۸۷ درصد آن مربوط به بخش کشاورزی است.

حسینی به ساماندهی چاه های زیر زمینی تاکید کرد و گفت: در سال زراعی گذشته برآورد می شود که کشاورزان گلستانی ۲۴۰ میلیون متر مکعب معادل حجم آب ۱۴ سد استان گلستان از ذخایره زیرزمینی استفاده کردند که این میزان آب جایگزین نشده است و براین اساس سطح آب های زیر زمینی ۶ متر آفت داشته است.

براساس تحقیقات سازمان نقشه برداری کشور استان گلستان که ۹۵ درصد آب های زیر زمینی را مصرف می کند سالانه ۲۲.۶ سانتی متر فرونشست زمین دارد و این مسئله باعث می شود که ذخایره آب های زیر زمینی به تدریج از بین برود و دیگر جایگزین نداشته باشد.

علاوه بر آن فرونشست باعث آسیب به سازه ها و مخاطرات در شهرهای استان نیز خواهد شد، تقریبا تنها راه مهار فرونشست جلوگیری از برداشت بی رویه آب های زیر زمینی است و در این راستا علاوه بر انسداد چاه های غیرمجاز باید به موضوع تغییرالگوی کشت نیز توجه شود.

عدم موفقیت لازم جهاد کشاورزی در معرفی الگوی کشت
متاسفانه با وجود این شرایط هنوز در بسیاری از بخش ها از آب های زیر زمینی برای کشت شالی استفاده می کنند و به نظر می رسد که جهاد کشاورزی در معرفی الگوی مناسب برای جایگزینی کشت شالی آنگونه که باید موفق عمل نکرده است و مردم نیز از طرح هایی مثل خشکه کاری برنج آنگونه که باید استقبال نکردند.

حتی پژوهش های علمی نیز در دانشگاه ها بحران فرونشست را تایید کرده است برای مثال در حومه شهر کلاله واقع در استان گلستان، به عنوان نمونه جهت پژوهش در مورد میزان فرونشست احتمالی و بررسی بحرانی شدن وضعیت سازههای آن در صورت افت سطح آبهای زیرزمینی مورد ارزیابی قرار گرفته که دراین پژوهش ابتدا میزان تنشهای قبل و بعد از افت سطح آب زیرزمینی محاسبه شد و سپس با استفاده از نتایج بدست آمده از آزمایش تحکیم ضریب فشردگی حجمی ( mv ) و میزان فرونشست در اثر تغییرات تنش موثر ناشی از افت سطح آب زیرزمینی و همچنین درصد برگشتپذیری فرونشست محاسبه شد و مشاهده شد که میزان فرونشست بدست آمده میتواند برای سازهها بحرانی باشد(بابائی نژاد، یداله و رضایی، حامد و یازرلو، رسول و اسلانی کتولی، فرشته،۱۳۹۴،محاسبه میزان فرونشست در اثر افت آبهای زیرزمینی و تاثیر آن بر پایداری سازههای دشت کلاله،کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی) و این مسئله نشان می دهد که فرونشست می تواند آینده شهرهای استان نیز به مخاطره بیندازد.

حذف چاه های غیرمجاز محیط زیست و حیات استان گلستان را حفظ می کند
بهزاد هرمزی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان گلستان نیز می گوید: با توجه به مخاطرات به وجود آمده از برداشت های بی رویه از ذخایره زیرزمینی و همچنین مشکلات تامین آب پروژه های بلند مدت مثل شیرین سازی آب دریا را ما به عنوان یک پروژه کوتاه مدت دنبال می کنیم.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان گلستان ادامه داد: اگر خشکسالی که امسال اتفاق افتاد سال آینده نیز رقم بخورد با وجود حفره چاه های جدید همچنان با چالش تامین آب رو به رو خواهیم بود.

هرمزی متذکر شد: در کوتاه مدت باید برخورد جدی با موضوع برداشت چاه های غیرمجاز صورت بگیرد و حذف چاه های غیرمجاز محیط زیست و حیات استان گلستان را حفظ می کند چرا که اگر این مسئله رسیدگی نشود زمین در حال فرونشست است و این آب ها و ذخایره زیر زمینی از بین می رود.

گفتنی است که از آنجایی که چاه های آب کشاورزی با معاش مردم سر و کار دارد مدیریت و حذف چاه های غیرمجاز بسیار سخت است و باید مسئولان تدابیر ویژه یا در این بخش بیندیشند.

به نظر می رسد که جهاد کشاورزی مخاطرات به وجود آمده از فرونشست را در استان گلستان باور ندارد برای اینکه شاهد آن هستیم که در سال های اخیر محصول پرآب بری مانند چغندر وارد الگوی کشت استان گلستان می شود.

گرچه مسئولان جهاد کشاورزی عنوان می کنند که  چغندر کشت پاییزه است و مصرف آبی ندارد ولی این استان  با خشکسالی رو به رو است حتما برای این محصول کشاورز از آب های زیر زمینی استفاده می شود و نکته دوم نیز این است که فصل برداشت آب های زیر زمینی برای چغندر قند فصل پاییز است که به عنوان فصل احیاء ذخایر آب های زیر زمینی به شمار می رود و این مسئله بحران افت آب های زیر زمینی را تشدید می کند.

حتی کشاورزان گلستانی می توانند این کشت را در بهار نیز انجام دهد و هیچ ضابطه و قانونی برای ممانعت از این کار در استان گلستان وجود ندارد.
این بی قانونی ها در دیگر محصولات کشاورزی نیز دیده می شود و باعث شده که میزان کشت شالی در استان گلستان بیش از مقدار نسق های باشد که از آب های سطحی استفاده می کنند.

این در حالی است که بر روی تمام پرونده های چاه های کشاورزی این مسئله درج شده که برداشت آب به جز در خصوص مسئله شالیکاری ولی به نظر می رسد که بی قانونی در برداشت آب های زیر زمینی کار را برای نظارت ماموران آب منطقه ای نیز سخت کرده است.

به نظر می رسد که پازل های  ۴ ترومن این روزها به دلیل بی کفایتی مدیران بخش کشاورزی در سطح کشور در حال تکمیل شدن است به طوری که ۲۹ استان کشور در خطر فرونشست قرار دارند.

اصل چهارم از مهم‌ترین اصول سیاست خارجی این کشور برای وابسته کردن سیستم اقتصادی کشور‌ها طی سال‌های پس از جنگ دوم جهانی است (هری ترومن در انتخابات ۱۹۴۸ برای دومین بار به ریاست جمهوری آمریکا برگزیده شد.

وی در نطق افتتاحیه دور دوم ریاست‌جمهوری خود را در ابتدای سال ۱۹۴۹  چهار اصل سیاست خارجی ایالات متحده را مطرح کرد؛ ولی اصل چهارم آن بیش از باقی اصول شهرت یافت و عامل مهمی در گسترش سیاست خارجی و همچنین برنامه کمک‌های خارجی آمریکا شد.)