استفاده بی‎رویه سموم در بخش کشاورزی، تهدیدی برای سلامت و امنیت غذایی کشور

به گزارش گلستان24، گلستان یکی از قطب‎های کشاورزی کشور محسوب می‎شود و در رأس فعالیت‎های اقتصادی استان قرار دارد، حدود 70 درصد درآمد استان به طور ستقیم و غیرمستقیم به بخش کشاورزی وابسته است و 9 درصد ارزش افزوده استان در این بخش ایجاد می‎شود از این‌رو توجه به بخش کشاورزی و شناسایی مشکلات و تلاش برای رفع آن می‎تواند امنیت غذایی که در واقع یکی از اهداف مهم در تمام دولت‌ها محسوب می‎شود را محقق کند.

با این وجود کشاورزی استان هنوز با مشکلات عدیده‎ای دست و پنجه نرم می‎کند و در این میان یکی از دلایل مشکلات به وجود آمده بی‌اطلاعی و یا ناآگاهی کشاورزان در مراحل کاشت تا برداشت است.

کشاورزان ما هنوز بر اساس روش‎های سنتی خود اقدام به کشت محصول می‌کنند و بدون اطلاع از ضررهایی که این روش‎ها می‎تواند در آینده سلامت افراد را به خطر اندازد اصرار به ادامه و تکرار آن دارند.

استفاده بی‎رویه از سموم در مزارع البته موضوعی نیست که تنها محدود به گلستان شود بلکه این موضوع در اکثر استان‎ها وجود دارد و مسؤولان مختلف نسبت به این مسئله ابراز نگرانی می‎کنند اما از آنجایی که کشاورزی بخش مهم اقتصادی در استان محسوب می‎شود استفاده بی‎رویه و نامناسب از سموم می‎تواند خطرات جدی برای خاک، سلامت افراد و امنیت غذایی کشور به همراه داشته باشد.

استفاده از سموم تنها برای برداشت زودتر محصول

با این حال برخی از مسؤولان جهاد کشاورزی معتقدند که استفاده از سموم در استان محدود شده است اما گفت‌و‌گو خبرنگار فارس با عده‎ای از کشاورزان استان بیانگر این بود که هنوز تعداد زیادی از کشاورزان هستند که در اراضی کوچک خود اقدام به سمپاشی بی‎رویه و غیراصولی می‎کنند تنها برای اینکه زودتر محصولی را برداشت و محصول دیگر را در زمین خود جایگزین کنند تا صرفه اقتصادی برای آنها داشته باشد.

در همین رابطه یک کشاورز گلستانی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس از گرگان اظهار کرد: در زمین‎هایی که در مجاورت زمین ما قرار دارد بسیار مشاهده می‎کنیم که در مدت زمان محدودی فرآیند کاشت تا برداشت محصول با استفاده از کودهای زیاد و سموم انجام می‎شود.

این کشاورز گلستانی ادامه داد: این امر بیشتر در محصولات جالیزی دیده می‎شود که فاصله کاشت تا برداشت در مدت زمان محدودی است  و اغلب این محصولات تنها با استفاه بی‎رویه از سموم و کود به مرحله رشد می‎رسد.

وی بیان کرد: این رفتار از لحاظ اخلاقی اصلأ درست نیست و بارها در گفت‌وگو با این تعداد کشاورز از آنها درخواست کرده‎ایم که برای سلامت آیندگان از سموم بی‎رویه استفاده نکنند اما پاسخ این تعداد این بوده است که برای ما مقرون به صرفه نیست برای محصولاتی که بازار فروش خوبی ندارند چند ماه در زمین آن را نگهداریم بنابراین با مصرف بیشتر سم و کود مرحله برداشت آن زودتر اتفاق می‎افتد و می‎توان چند محصول دیگر را به بازار فروش رساند.

کاهش مصرف سموم در بخش کشاورزی گلستان

در حالیکه برخی از کشاورزان از مصرف بی‎رویه سم در اراضی خود سخن می‎گویند اما دبیرخانه کشاورز استان در گفت و گو با خبرنگار فارس اظهار کرد: بیشتر سمومی که در حال حاضر در بازار وجود دارد وارداتی هستند و در کشور فرموله می‎شود و دوره تأثیرگذاری سم بسیار محدود است.

علیقلی ایمانی با بیان اینکه استفاده از سموم در سال‌های اخیر در استان کاهش یافته است، افزود: تا سال 1383 به سموم یارانه تعلق می‎گرفت کاهش قیمت سم و فراوانی آن در بازار موجب افزایش مصرف کشاورزان می‎شد در واقع کشاورز برای برداشت زودتر محصول بیشتر از سموم در مزارع خود استفاده می‎کرد اما بعد از حذف یارانه در این بخش شاهد افزایش قیمت سم و در نتیجه کاهش مصرف کشاورزان بودیم با این وجود در بعضی از فصول به دلیل حاکم بودن شرایط آب و هوایی مساعد آفات خود به خود از بین می‎روند و این عامل نیز موجب کاهش مصرف سم می‎شود.

وی اضافه کرد: استفاده از سموم همواه در بخش کشاورزی وجود دارد چرا که حداقل 37 درصد عوامل خسارت‎زای این بخش را آفات زنده هم‎چون قارچ‎ها، علف‎های هرز و حشرات تشکیل می‎دهند و برای مقابله با این عوامل چاره‎ای جز استفاده از سموم شیمیایی باقی نمی‎ماند.

دبیر خانه کشاورز استان گلستان با بیان اینکه در گذشته استفاده از سموم کلره بین کشاورزان بسیار متداول بود، خاطرنشان کرد: کشاورز بدون آگاهی از اینکه این سم تأثیرات منفی خود را بعد از گذشت چند دهه نشان خواهد داد از این سموم مصرف می‎کرد اما امروزه برای حفظ محیط زیست و سلامت محصول از سموم فسفره که جزو سموم کم‎خطر هستند استفاده می‎شود و از آنجایی که از بین رفتن آفات با این سموم کمی کندتر است بعضأ شنیده می‎شود کشاورزان از این سموم به عنوان سموم بی‎کیفیت نام می‎برند.

ایمانی در پاسخ به سؤال خبرنگار فارس که سازمان‌های متولی برای نظارت بر میزان مصرفی سموم کشاورزان چه برنامه‎هایی در دست اجرا دارند، گفت: در گذشته شبکه مراقبت تحت نظارت جهاد کشاورزی در کشور وجود داشت از مزارع بازدید می‎کردند که این مزارع نیاز به سمپاشی دارد یا خیر؟ و میزان دوز مصرفی یا نوع سم طی یک نسخه به کشاورز ارائه می‎شد اما اکنون این سیستم در کشور وجود ندارد و ارائه سم در انحصار بخش خصوصی است کشاورز اطلاعات کافی از مصرف سم و تأثیرگذاری آن ندارد و از سویی به دلیل نظارت کم بر سم‎فروشی‎ها، فروشندگان سموم به خصوص فروشندگان غیرمجاز به دلایل ضعف مالی کشاورز توصیه‎هایی را به کشاورز می‎کنند بی‌‎اطلاع از اینکه مصرف بی‎رویه سم موجب مقاومت گیاه نسبت به آن خواهد شد.

مبارزه بیولوژیک راهی برای کاهش مصرف سم در کشاورزی

در سال‌های اخیر برای کاهش مصرف سموم و کودهای شیمیایی، مسؤولان استفاده از کودهای آلی و مبارزه بیولوژیک را به کشاورزان توصیه می‎کنند این امر علاوه بر تضمین سلامت افراد کیفیت محصولات را افزایش و هزینه‎های تولید را کاهش می‎دهد.

مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی استان گلستان مبارزه بیولوژیک را استفاده از یک عامل یا حشره مفید بر علیه حشره مضر که منجر به ناتوانی آفات می‎شود بیان کرد و گفت: این امر یکی از راه‌های کاهش مصرف سم در بخش کشاورزی است.

اسماعیل متکی افزود: اگرچه مبارزه بیولوژیک تقریبأ دو دهه می‎شود که در گلستان آغاز به کار کرده است اما متأسفانه هنوز کشاورزان زیادی چندان اطلاعی از این روش و مزایای آن ندارند.

وی خاطرنشان کرد: 60 درصد اعتبارات مبازره بیولوژیک به صورت یارانه پرداخت می‎شود و امسال در 21 هکتار از اراضی گوجه فرنگی، ذرت، پنبه، شالی و سویا مبارزه بیولوژیک انجام شده است.

وی با تأکید بر اجرای شیوه‎هایی هم‎چون رعایت الگوی کشت، آیش اراضی و اجرای طرح شبکه‎های مراقبتی افزود: با رعایت تناوب الگوی کشت و آیش زمین برخی آفات و بیماری‎های گیاهی از بین می‎روند در واقع با این شیوه‎ها بخش قابل توجهی از سموم شیمیایی کاهش می‎یابد.

مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی استان گلستان با بیان اینکه استفاده بیش از اندازه سموم شیمیایی موجب آلودگی آب‌های زیرزمینی خواهد شد، بیان کرد: این امر موجب عدم تعادل چرخه زیستی می‎شود چرا که بعضی از حشرات مفید برای زمین با سم‎پاشی از بین خواهد رفت و به دنبال آن پرندگان که که از حشرت تغذیه می‎کنند نابود می‎شوند.

بر اساس این گزارش، مهمترین عامل برای رشد و پرورش گیاه خاک است، در سال‌های اخیر به دلیل مشکلات مختلف در بخش کشاورزی این بخش فرسنگ‎ها از اقتصادی بودن فاصله گرفته است و کشاورز برای گذراندن معشیت خود گاه بدون اطلاع ضربه‎های جبران ناپذیری را بر خاک که در واقع مهمترین بستر برای رشد گیاه تلقی می‎شود وارد کرده است. استمرار تولیدات کشاورزی و استفاده غیراصولی از سموم موجب فقر خاک و در نهایت کاهش کیفیت محصولات و به خطر افتادن سلامت افراد جامعه شده است، در این شرایط فرهنگ‌سازی در خصوص مقدار و نوع مصرف سموم و تشویق کشاورزان به استفاده از مبارزه بیولوژیک می‎تواند تا حدود زیادی بخشی از مشکلات در این بخش را رفع کند.

منبع: فارس