آداب و رسوم خاص گلستانی ها / رِمَضونیکَه مراسم دیرینه سیستانی‌ها در ماه مبارک

به گزارش گلستان۲۴؛ رمضان ماه قرآن، مناجات و میهمانی خداست، در این ماه پر فیض اقوام مختلف با آداب و رسوم خاص خود وارد این میهمانی بزرگ می‌شوند، گلستان به نام رنگین‌کمان اقوام شهره است در این میان سیستانی‌ها یکی از اقوام اصیل که سال‌های متمادی و در کنار دیگر اقوام مختلف ساکن گلستان هستند.
اگر چه مواردی همچون خانه تکانی، غباررویی مساجد، ختم گروهی قرآن و برگزاری مراسم افطاری در میان سیستانی‌ها مشابه دیگر اقوام ساکن در گلستان است اما یکی از آداب و رسوم خاص سیستانی‌ها که از قدمت طولانی برخوردار است «رمضونیکه» یا همان رمضان‌خوانی است در این رابطه «عصمت پودینه» کارشناس ارشد ادبیات بیشتر توضیح می‌دهد.
«رمضونیکه»، مراسمی است که بر طبق آن، در شب‌های وسط ماه رمضان تا شب شهادت حضرت علی علیه السلام افراد (بیشتر جوان‌ها) گروه تشکیل می‌دهند و جلوی خانه اهل محل می‌روند و اشعاری را خوانده و در پایان، طلب انعام می‌کنند.
خلاصه ی مراسم این چنین است:
ابتدا جلوی خانه‌ای،گروه می‌ایستند و خواننده گروه، یا سر استادک مطالب و اشعاری را می‌خواند و گروه هم پاسخ می‌دهد، در پایان خواننده خطاب به صاحب خانه فریاد می‌زند: «یا سؤال یا جواب یا یک کوزه‌ی آب»
و در جواب، صاحبخانه انعامی برایشان می‌فرستد یا احیانا از پشت بام کوزه‌ی آبی برسر آنها می‌پاشد.
معروف‌ترین اشعار «رمضونیکه» به شرح زیر است:
رمضو بیومه سرچنک شلی
بزه آورده نو میشه لاغری
روزه می‌گیره لاغر می‌شوی
روزه می‌خواره کافر می‌شوی
بی‌بی یا ورخیز وخته سحره
نونه مالیده و شیر و شکره
بی‌بی یا ورخیز تا سحرخوری
نون مالیده با شکرخوری
ای سرا ازکنه رو وبّاده
پسره داره که نو دوماده
و ...
در فاصله هر تک بیت،گروه جواب می‌دهد:
رمضو الله‌الله رمضو / رمضو الله خوش نومه خدا
هرگاه گروه از صاحبخانه برنجد،دوباره به درخانه او برمی‌گردد و اشعار هجوی می‌خواند و فرار می‌کند.
وقتی مردان سالمند به «رمضونیکه» خوانی می‌روند، هیچگاه برسر آنان آب نمی‌ریزند و آنها هم هرگز اشعار هجو و هزل درهجو صاحبخانه نمی‌خوانند.
در واقع می‌توان گفت «رمضونیکه» یا رمضان‌خوانی نوید فرا رسیدن ماه مبارک رمضان را از زبان دسته‌جات و گروه‌های شش تا 10 نفره‌ای می‌شنویم که در ساعات اولیه شب‌های این ماه بر در منازل شهر و روستا به اجرای شعر می‌پردازند و به طور دسته جمعی با همخوانی و همنوایی و با آهنگ خاصی آن را میخوانند. به جهت آن که شعر مذکور در وصف ماه رمضان است و از شب‌های اولیه ماه تا شب قبل از ضربت خوردن امیرالمومنین علی(ع) به وسیله دسته‌جات تشکیل شده خوانده می‌شود به نام رمضان‌خوانی و در گویش محلی به اسم «رِمَضونیکَه» از آن یاد می‌شود.
در هر گروه یک نفر به عنوان مهره اصلی و مرشد وجود دارد که ضمن سرپرستی و کنترل افراد خویش کارگردانی و خوانندگی شعر را به عهده می‌گیرد (سراستادک)
همراهان و یا اعضای دسته وظیفه دارند مطلع و یا واگفت این شعر را به طور هم آهنگ پاسخ گویند.
وقتی آنان به در منزلی رسیدند به دستور و یا پیشنهاد سر دسته یا سر استادک، اول صلوات فرستاده و پس از آن شروع به خواندن می‌کنند و آنقدر ادامه می‌دهند تا صاحبخانه چیزی به عنوان خوش خبری به آنان بدهد، هنگامی که مأیوس شوند سردسته و یا کارگردان چند بیتی به عنوان تذکر می‌خواند و یاران وی همانگونه به خواندن مطلع و یا واگفت ادامه می‌دهند چون امیدشان قطع شود از خواندن بازمانند و سردسته با صدای بلند درخواست کند که یا سوال یا جواب، یا کوزه پر آب، از اینجا به بعد بسته به همت صاحبخانه است که به گروه رمضان‌خوانی چیزی از قبیل نقدینه یا شیرینی‌جات بدهد و یا آن که سطل و کاسه آبی بر سر و رویشان ریزد تا بگریزند و به در خانه دیگری به خواندن بایستند.
در آن روزگار که مردم را دل و دماغی بود و هیچ کس از خویشتن قهر نمی‌کرد مردان بزرگسال و جوانان نیز گروه‌های رمضان‌خوانی تشکیل می‌دادند اما امروزه این گروه‌ها در دسته‌جات بسیار اندک فقط به وسیله کودکان و نوجوانان به ادای این سنت می‌پردازند.
این نکته را باید اضافه کرد که آنطور خواندن رمضونی‌که رواج دارد، نه از شب‌های اول ماه رمضان بلکه از شب‌های نهم و یا دهم آن آغاز می‌شود و تا شب قبل از ضربت نیز ادامه می‌یابد.
گفتنی است خوراکی‌هایی که سیستانی‌ها بیشتر در ماه مبارک رمضان استفاده می‌کنند «دوغ برک» است که یکی از غذاهای محلی این قوم محسوب می‌شود همچنین املت‌سوزی یکی دیگر از غذاهای سنتی سیستانی‌هاست که از گیاه‌سوزی تهیه می‌شود و در صورتی که این گیاه در دسترس نباشد می‌توان از اسفناج استفاده کرد
ضروری به نظر می‌رسد مسؤولان امر برای بهره‌برداری هر چه زودتر از کمربندی جدید گرگان اعتبارات لازم را تخصیص دهند.

/فارس