مناطق سیل زده مستعد قوی برای وقوع زلزله اند

مهدی زارع در گفتگو با خبرنگار حوزه محیط زیست گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، در خصوص احتمال وقوع زلزله در مناطق سیل‌زده گفت: در حدود ۵۰ سال پیش پژوهش‌هایی در این حوزه انجام شد و نتایج این بررسی‌ها نشان داد که مخاطرات طبیعی ممکن است بر روی هم اثر بگذارند.

وی افزود: از جمله آنکه بارش‌های شدید تا چه میزان بر روی وقوع زلزله تأثیر می‌گذارند. جواب این پژوهش این است که در پی بارندگی‌های شدید و سیل‌آسا، زلزله‌های کوچک و کم‌ریشتر گزارش می‌شود و کشورهایی مانند سوئیس، فرانسه و آلمان کارهای منظم بر روی وقوع این زلزله‌ها انجام داده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که در زمان بارندگی‌های شدید، زلزله‌های کوچک هم‌زمان با آن رخ می‌دهد که این زلزله‌ها قابل احساس نیست.

استاد پژوهشگاه زلزله خاطرنشان کرد: موضوع مهم اما وقوع زلزله‌های شدید است و زلزله‌های کوچک در ارزیابی‌ها اهمیت چندانی ندارد. برخی از زلزله‌شناسان بر این باورند که وقتی بارندگی‌های شدید و سیلاب‌های حجیم رخ می‌دهد، احتمال وقوع زلزله افزایش پیدا می‌کند. به این نحو که به‌طور مثال در سیلاب گلستان یا بارندگی لرستان ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت به اندازه سه برابر متوسط بارش باران سالانه حجم آب افزایش داشته است.

زارع تصریح کرد: در استان گلستان در عرض ۲۴ ساعت ۱۱۰ میلیمتر باران از این منطقه گزارش شد و در هفته اول فروردین ماه این آمار به بالای ۳۰۰ میلیمتر رسید.

عضو وابسته فرهنگستان علوم با اشاره به اینکه در یک بازه زمانی کوتاه بارشی به اندازه یک سال در یک جا باریده است، ادامه داد: اگر این مناطق بر روی گسل‌هایی قرار داشته باشند که در معرض گسیختگی باشند و آماده گسیخته شدن شده باشند، احتمال وقوع زلزله بالا می‌رود اما زمان آن مشخص نیست و به فاکتورهای مؤثر وقوع زلزله بستگی دارد.

استاد پژوهشگاه زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم در ادامه با ذکر مثالی گفت: در سال ۱۹۹۹ در چیبی تایوان زلزله‌ای با قدرت ۷,۴ ریشتر رخ داد که این زلزله پس از دو سال و نیم از بارش سنگینی اتفاق افتاد که در این منطقه رخ داده بود. در تایوان در سال ۲۰۰۹ نیز ۶ ماه بعد از بارش سنگین، زلزله شدیدی به وقوع پیوست. چند مورد از این زمین‌لرزه‌ها در فلوریدای آمریکا نیز وجود داشته که مدتی پس از ریزش باران رخ داد.

وی با تشریح آنکه برخی نیز با این نظریه موافق نیستند، ادامه داد: این گروه از زمین‌شناسان معتقدند از آنجا که کانون زلزله در عمق درونی زمین است و بارش‌ها اعماق سطحی زمین را تحت تأثیر قرار می‌دهد، به همین دلیل بارندگی‌ها نمی‌تواند تأثیری در جابه‌جایی گسل‌ها داشته باشد مگر آنکه در لایه‌هایی از زمین شکستگی وجود داشته باشد و یا آنکه باران بر سطوح آهکی ریخته باشد.

زارع خاطرنشان کرد: پس بنابراین دو فرضیه مطرح می‌شود. گروه اول معتقدند که اگر بنا باشد که سیل بر روی زلزله تأثیرگذار باشد باید شرایط ویژه‌ای بر روی آن حاکم باشد. یعنی هم گسل‌ها در مرحله گسیخته شدن باشند و هم شرایطی برای نفوذ آب در آن مناطق فراهم باشد. اما گروه مخالف می‌گویند که از آنجا که باران بر روی سطح می‌بارد و نمی‌تواند به اعماق یک هزار متری زمین نفوذ کند نمی‌توان از بروز سیل، وقوع زلزله را نیز نتیجه‌گیری کرد.

استاد پژوهشگاه زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم با اشاره به اینکه باید هر دو فرضیه را مد نظر قرار داد، افزود: گروهی از دانشمندان بر وقوع زلزله و تأثیر سیل بر آن اعتقاد دارند، به همین دلیل نباید این موضوع را بی‌اهمیت دانست.

وی اضافه کرد: گسل‌هایی که در پهنه بارش‌های سنگین فروردین و اردیبهشت قرار دارند، گسل‌های زلزله‌خیز هستند مانند گسل گرگان در دشت گرگان و گسل دورود که در بین بروجرد و دورود کشیده شده است. در خوزستان هم که حجم بارندگی‌ها بالا بود نیز گسل‌های زلزله‌خیز وجود دارد مانند گسل منطقه شوشتر.

زارع ادامه داد: نکته قابل تحمل این است که در مناطق سیل‌زده باید دقت و وسواس بیشتری به خرج رود چون درصد وقوع زلزله در این مناطق بیشتر است و می‌توانند کاندیداهای مؤثرتری برای وقوع زلزله باشند.

استاد پژوهشگاه زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم با اشاره به اینکه در جنوب البرز و شمال تهران و بر روی پهنه گسل مشاع، بارندگی‌های زیادی داشتیم، این منطقه نیز جزء مناطق پرریسک به‌حساب می‌آید.