فساد لاشه‌های گونه‌های زیادی از خزندگان و جوندگان که در دام سیل افتادند، باعث آلودی آب شده است
همزمان با جاری شدن سیل، یکی از مواردی که دغدغه ذهنی متولیان مدیریت بحران می شود، «کیفیت آب» است، البته در بحث کیفیت آب، معمولا به موضوع آب آشامیدنی مناطق سیل‌زده پرداخته می‌شود ولی آنچه در این نوشتار به آن می‌پردازیم، کیفیت کل آبی است که در مناطق سیل‌زده جاری می‌شود و یا از منطقه خارج شده و یا در آن باقی می‌ماند.
به گزارش گلستان۲۴؛ تقسیم‌بندی اختصاصات کیفیت آب عبارتند از: اختصاصات ظاهری (بو، طعم، کدورت و رنگ)، اختصاصات فیزیکی (اسیدیته، قابلیت هدایت الکتریکی، خاصیت خورندگی و مواد معلق) و اختصاصات شیمیایی (سختی، مواد معدنی، مواد آلی، عناصر کمیاب و موادرادیواکتیو)
به طور کلی کیفیت آب ناشی از سیل در سه بازه زمانی قابل بررسی است. «ابتدای وقوع سیل»، «مدت زمان وقوع سیل» و «پس از فروکش کردن سیل و یا طولانی شدن زمان سیل یا آبگرفتگی» و در هر کدام از این مراحل با موارد خاصی مواجه هستیم.
در کیفیت آب ناشی از سیل، مولفه‌های متعددی نقش دارند.
به عنوان نمونه، در سیل ناشی از ذوب برف، آب، گل آلود، سبک و دارای تعدادزیادی باکتری است و در سیل دوره خشکسالی، آب غنی از مواد معدنی است.
به عنوان مثال دیگر، جنس و کاربری اراضی، کیفیت آب سیل را تغییر می‌دهند. خاک‌های رسی ایجاد گل و لای می‌کنند، خاک‌های آلی یا مرداب‌ها ایجاد رنگ می‌کنند.
اراضی زراعی، گل و لای، کودهای شیمیایی، علف‌کش‌ها و حشره‌کش‌ها را وارد آب می‌کنند و مواد معدنی از سازندهای زمین‌شناسی به آب وارد می‌شوند، زمین‌های جنگلی و مردابی موادآلی تولید می‌کنند و اراضی زراعی شیبدار و سایر خاک‌های بدون پوشش رسوب ایجاد می‌کنند.
فصل جاری شدن سیل نیز در کیفیت آب ناشی از سیل تاثیر دارد. من باب مثال، سیل‌های پاییزه گیاهان مرده را حمل می‌کند (رنگ، مزه، عصاره‌های آلی، میکروب‌ها). در فصل خشک نسبت نمک‌های محلول در آب افزایش می‌یابد، زواید صنایع فصلی مثل رب یا کنسروسازی و ارگانیسم‌های آبزی فصلی کیفیت آب ناشی از سیل را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
حتی در سیل‌های کوتاه‌مدت، تغییرات دوره‌ای شب و روز نیز در کیفیت آب ناشی از سیل تاثیرگذار است زیرا تولید اکسیژن توسط «پلانکتون‌ها» در طول شب وروز متفاوت است، جریان فاضلاب در ساعات مختلف تفاوت دارد و زوائد صنعتی در شیفت‌های تولید و شستشو و استراحت نیز متغیر است.
تلفات حیوانات اعم از وحشی و اهلی و فساد لاشه‌های آنان نیز در صورت عدم کشف و دفع بهداشتی در کیفیت آب تاثیرگذار است، سیل به مزارع پرورش ماهی گرمابی و سردابی نیز خسارت وارد می‌کند و بخش از ماهی‌ها را با خود منتقل می‌کند.
* فساد لاشه‌های گونه‌های زیادی از خزندگان و جوندگان که در دام سیل افتادند، باعث آلودی آب شده است
پارک ملی گلستان در شرق استان که بخش زیادی از بارش‌ها را در آن شاهد هستیم تعداد 302 گونه پستاندار، 149 گونه پرنده، 24 گونه خزنده، 9 گونه دوزیست، 18 گونه خفاش و ... را در حدود 900 کیلومتر مربع گستره خود جای داده است که لاشه برخی از آنها به همراه سیل به مناطق پایین‌دست حمل می‌شود.
در سیل انتهای سال 1397 و ابتدای سال 1398 در استان، اراضی پهناوری به مدت بیش از یک ماه در آب غرق شد و گونه‌های زیادی از خزندگان مانند مارها و جوندگان مانند موش و خرگوش و سایر جانوران به دام افتاده و غرق شدند و فساد لاشه‌های آنها باعث آلودی آب شده است.
در همین سیل، 2 میلیون تخم‌مرغ، 886 هزار قطعه مرغ، 3700 راس دام سبک و 126 راس دام سنگین و شتر تلف شد و البته لاشه تمامی این حیوانات با نظارت دامپزشکی در نقاط مناسب معدوم شد و محل نگهداری دام‌ها ضدعفونی شد که در صورت عدم انجام این کار، فساد لاشه‌ها مشکلات غیرقابل جبرانی به بار می‌آورد.
یکی از عوامل تغییر کیفیت آب در مناطق سیل‌زده، بالا آمدن فاضلاب‌ها است، به دلیل تخریب زیرساخت‌های آب سالم و آلودگی منابع آب زیرزمینی، احتمال انتقال و شیوع بیماری‌های عفونی و دهانی افزایش می‌یابد، تماس مدفوع انسان و حیوانات با آب باعث آلوده شدن آب می‌شود و ممکن است بیماری‌های سختی را ایجاد کنند.
کیفیت آبی که در سیل وجود دارد بسیار متفاوت از انواع آب‌هایی است که همه ما به طور روزمره با آن سر و کار داریم.
بیماری‌هایی مانند حصبه، وبا و هپاتیت A که منشا آبی دارند از بیماری‌های پس از سیل محسوب می‌شوند، همچنین بعد از وقوع سیل، احتمال بروز بیماری‌های انگلی و باکتریایی همچون مالاریا، تب دنگی، تب زرد و تب نیل غربی نیز وجود دارد.
* با گرم شدن هوا شیوع بیماری‌هایی مانند «سالک» که از طریق هجوم و تکثیر حشرات منتقل می‌شود، مورد انتظار است
سیلاب حاوی مقادیر زیادی باکتری، ویروس، فاضلاب و ... است که اگر با دهان، چشم‌ها و پوست انسان تماس یابد، موجب بروز عفونت می‌شود و تماس آن با پوست زخمی یا بریده، موجب عفونت‌های پوستی می‌شود.
نتیجه بلعیدن ناخودآگاه آب ناشی از سیل، خوردن باکتری، ویروس یا انگلی است که می‌تواند سبب بروز بیماری گوارشی شود و در حالت خوش‌بینانه باعث اسهال و استفراغ شوند.
«کریپتوسپ وریدیوم»، «جیاردیا»، «ای‌کولی» و «سالمونلا» از جمله میکروب‌هایی هستند که معمولا در آب سیل وجود دارد و دستگاه گوارش را هدف قرار می‌دهند، بیماری گوارشی «لپتوسپیروز» که از طریق ادرار موش پخش می‌شود، می‌تواند کشنده باشد.
بیماری «لژیونر» که نوعی عفونت تنفسی است و سبب سرفه، تنگی نفس، تب و لرز و در صورت بی‌توجهی، حتی موجب مرگ می‌شود، از طریق نوشیدن یا حتی تنفس آب آلوده، منتقل می‌شود و افرادی در پاکسازی سیل حضور دارند و کشاورزانی که نسبت به شخم و کشت و کار پس از فروکش کردن سیل اقدام می‌کنند، در صورت عدم تمهیدات لازم، ممکن است در معرض ابتلا به آن قرار گیرند.
آب‌های ساکن باقیمانده بعد از سیل، پشه‌ها را جذب می‌کند و مکانی برای رشد و تکثیر آنها و موجب بیماری‌هایی همچون مالاریا می‌شود. با گرم شدن هوا شیوع بیماری‌هایی مانند «سالک» که از طریق هجوم و تکثیر حشرات منتقل می‌شود، مورد انتظار است .
در زمان وقوع سیل لازم است از تماس دهان، بینی و چشم‌ها با آب جلوگیری شود، تخلیه مناطق سیل‌زده و مناطقی که در معرض سیل قرار دارند به منظور جلوگیری از بسیاری تبعات خطرناک که یکی از آنها بروز احتمالی بیماری‌هاست، تا رفع خطر ضروری به نظر می‌رسد.
وقوع سیل، نگرانی‌ها نسبت به وضعیت سلامت مردم در مناطق سیل‌زده و مناطق مجاور را موجب شده و خطر شیوع برخی از بیماری‌ها پس از سیل چند برابر می‌شود و در این بین، رعایت نکات بهداشتی از سوی مردم ضروری است.
به‌طور مثال برای شرب از آب بسته‌بندی استفاده کنند و برای سایر مصارف آب را جوشانده و بعد مصرف کنند، یا اگر زخم یا بریدگی و خراشی روی بدنشان ایجاد شده یا احساس تب و لرز داشته یا دیگر نشانه‌های عفونت را دیدند از پزشکان مستقر در مناطق سیل‌زده کمک بگیرند، امدادرسانی‌ها و اقدامات پیشگیرانه از سوی سازمان‌های مسؤول نیز لازم است.
* خوشبختانه در سیل اخیر گلستان گزارشی از بیماری‌های عفونی و مسری روده‌ای در مناطق سیل‌زده در استان گزارش نشد
در سیل، فاضلاب خانگی و صنعتی مناطق بالادست به همراه سیل به مناطق پایین‌دست می‌آید و هرچند رواناب‌های آلوده بتدریج تخلیه می‌شود، اما گل و لای و رسوبات آن که دارای آلودگی است به جای مانده و موجب مشکل می‌شود.
نظافت جوی‌های آب، نظافت پیرامون استقرار چادرها، تخلیه نخاله‌های ساختمانی و گل و لای، آهک‌پاشی، سم‌پاشی، آموزش چگونگی مقابله با حشرات و اصول اولیه بهداشتی به مردم و توزیع اقلام مورد نیاز برای مبارزه با هجوم حشرات، از موارد لازم برای کاهش احتمال بروز بیماری‌های ناشی از سیل است.
خوشبختانه در سیل اخیر استان گلستان گزارشی از بیماری‌های عفونی و مسری روده‌ای در مناطق سیل‌زده در استان گزارش نشد. با این حال لازم است که مردم همواره نکات ایمنی را رعایت کنند و توصیه‌ها را به‌شدت جدی بگیرند و با رعایت نکات بهداشتی خطر ابتلا به بیماری‌های ناشی از سیل را به حداقل برسانند.
/فارس
ارسال نظر