جزئیات طرح "هر خانه یک پایگاه سلامت"

به گزارش گلستان ۲۴؛ دکتر شهرام رفیعی‌فر در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن ارائه تعریفی از خودمراقبتی، گفت: تمام اقداماتی که افراد انجام می‌دهند تا بتوانند از سلامت خود برای جلوگیری از بروز ناخوشی مراقبت کنند، در حیطه خودمراقبتی تعریف می‌شود. علم آگاهی نسبت به زمان مراجعه به پزشک، اقدامات اورژانسی پیش از مراجعه به پزشک، مراقبت از خود در زمان بیماری‌های مزمن غیرواگیر و... که فرد به شکل اکتسابی کسب می‌کنند تا به اقدامات پیشگیرانه و مراقبتی مبادرت ورزد، خودمراقبتی می‌گوییم.

وی تمام اقداماتی که فرد انجام می‌دهد تا تندرست بماند و همزمان سلامت جسمی، روانی و اجتماعی‌اش حفظ شده و دچار حادثه نشود را از اقدامات خودمراقبتی خواند و اظهار کرد: طبق برآوردهای صورت گرفته مشاهده کردیم ۶۵ تا ۸۵ درصد تمام مراقبت‌ها از جنس خودمراقبتی است. پس از آنکه توانستیم با سیر بیماری‌های غیرواگیر مبارزه کنیم، درمان‌ها به مراقبت تبدیل شده‌اند؛ چراکه جنس بیماری‌ها تغییر کرده و دیگر مانند گذشته بیماری‌های واگیر در صدر لیست بیماری‌ها قرار ندارد و برای بیماری‌های غیرواگیر نیز همواره پیشگیری بهتر از درمان است؛ به همین دلیل پیشگیری از بروز بیماری نیز در دسته رفتارهای خودمراقبتی قرار می‌گیرد.

سرپرست دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت با اشاره به بیماری فشارخون به عنوان یکی از بیماری‌های غیرواگیر که می‌توان با اصلاح سبک زندگی از بروز آن پیشگیری کرد، گفت: با داشتن تغذیه سالم، کاهش مصرف نمک، مدیریت وزن، مدیریت استرس،  افزایش فعالیت و تحرک می‌توان جلوی آن را گرفت. در صورت بروز بیماری فرد ملزم می‌شود تا پایان عمر با خود مراقبتی بیماری‌ را کنترل کرد تا عوارض ثانویه آن مانند سکته قلبی و مغزی برای فرد به وجود نیاید.  

وی با تاکید بر نقش افزایش سواد سلامت در دستیابی به موفقیت در خودمراقبتی، تصریح کرد: سواد سلامت، قدرت جذب،  درک،  نقد و تحلیل اطلاعات است برای اینکه انسان‌ها به سلامت خود اهمیت دهند؛ چراکه ما معتقدیم سلامت هدیه‌ای نیست که توسط پرسنل بهداشتی به مردم داده می‌شود؛ بلکه سلامت محصول انتخاب‌های مردم است و خودشان خالق سلامت هستند. فردی که آگاهانه سراغ مصرف دخانیات و الکل نمی‌رود یا آگاهانه میزان نمک مصرفی خود را کاهش می‌دهد در حال خلق سلامت برای خود و اطرافیانش است. بروز هرگونه محرومیت مانند فقر نیز می‌تواند در انتخاب افراد برای دستیابی به اهداف سلامت نقش داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه دولت گزینه‌های سلامت را عادلانه برای همه مردم فراهم می‌کند، خاطرنشان کرد: باید قدرت تشخیص، تمایز و سواد سلامت کافی را هم در اختیار مردم بگذاریم تا انتخاب کنند و در زندگی روزمره سلامت را برای خود برگزینند. پیش از این معتقد بودیم اگر به اندازه کافی پزشک، پیراپزشک، دندانپزشک، ماما، بیمارستان، تجهیزات و... داشته باشیم، سلامت در جامعه افزایش می‌یابد؛ در حالی که اکنون گفته می‌شود تمام این موارد ۱۵ تا ۳۵ درصد سلامت جامعه را تامین می‌کند و اکنون درک شده که باید بر آگاهی‌رسانی به مردم و افزایش سواد سلامت آنها تاکید بیشتری داشته باشیم تا ضمن خلق سلامت، نیازشان به مراجعه به پزشک و مصرف دارو کاهش یابد.

رفیعی‌فر در خصوص برنامه‌های وزارت بهداشت برای اجرای برنامه‌های خود مراقبتی در سطح کشور، گفت: با کمک آموزش و پرورش، صدا و سیما و مطبوعات تلاش کردیم برای اینکه با استفاده از راهنماهای خودمراقبتی و تربیت سفیر سلامت دانش‌آموز، دانشجو و سفیر سلامت در خانواده‌ها، سواد سلامت را افزایش دهیم. علاوه بر آن که تربیت سفیر سلامت دانش‌آموز از اقدامات بسیار خوبی است که انجام شده، تعریف کتاب سلامت و بهداشت برای پایه دوازدهم متوسطه از اقدامات خوبی است که با همکاری آموزش و پرورش صورت گرفته است؛ ‌ البته برای سایر مقاطع تحصیلی نیز کتاب‌هایی با زمینه سلامت و بهداشت در دست تالیف داریم و آموزش خود را در سایر پایه‌ها به زودی آغاز خواهیم کرد. سفیران سلامت دانشجویی تربیت شده نیز به همسالان خود آموزش‌هایی در جهت رفتارهای پرخطر نظیر تغذیه نامناسب، عدم تحرک، مصرف سیگار و الکل، ‌ مصرف مواد مخدر، حوادث و رفتارهای پرخطر جنسی بدهند.

وی با بیان اینکه سفیران سلامت در خانوار نیز مسئولت حفظ سلامت خود و اعضای خانواده‌شان را دارند، اضافه کرد: در همین راستا در آینده نزدیک با برنامه هرخانه یک پایگاه سلامت به تحقق هرچه بهتر این هدف کمک خواهیم کرد. وزارت بهداشت در نظر دارد تا پایان سال در سه دانشگاه علوم‌پزشکی در شهرهای سمنان، کاشان و قزوین این طرح را به شکل پایلوت آغاز کرده و سپس در سراسر کشور اجرا خواهد شد. نکته قابل توجه آن است که برنامه‌های خودمراقبتی ما بر اساس سطح سواد مردم طراحی شده است و در هر گروه ارائه می‌شود. در این بین کار اطلاع رسانی به افراد کم سواد و بی‌سواد به عهده رابطین سلامت است.

سرپرست دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت ادامه داد: رابطین سلامت نیروهای مردمی هستند که در برنامه هر خانه یک پایگاه سلامت از ظرفیت آنها استفاده می‌شود. طبق پیش‌بینی‌های صورت گرفته به ازای هر ۴۰ خانواری که سفیر سلامت خانواده در آنها تربیت می‌شود، یک رابط سلامت خانواده داریم که ارتباط بین این سفیران را با خانه‌های بهداشت برقرار می‌کند. همچنین در خانواده‌هایی که فرد واجد شرایط به عنوان سفیر سلامت ندارند، توسط رابط سلامت تحت پوشش آموزش‌ها قرار می‌گیرند.

وی با تاکید بر اینکه طرح هرخانه یک پایگاه سلامت بر آموزش خانواده‌ها تکیه دارد، اظهار کرد: با آموزش درست، قدرت انتخاب و تحلیل به مردم می‌دهیم و می‌توانند یاد بگیرند چگونه بیمار نشوند تا نیازی به مراجعه به پزشک و دریافت دارو نیز نداشته باشند.

رفیعی‌فر ادامه داد: به طور مثال ۱۰ درصد افراد بالای ۱۸ سال در جامعه سیگاری هستند، ۴۸.۶ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال به اندازه کافی میوه و سبزی مصرف نمی‌کنند، ۹۰.۳ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال نیز تحرک مناسب ندارند. مشاهده این موارد نشان می‌دهد تا چه میزان جمعیت جوان کشور در معرض خطر بیماری‌های غیرواگیر قرار دارد و این امر اهمیت خودمراقبتی را نشان می‌دهد.