مروری بر منویات مقام معظم رهبری در حوزه کتاب

به گزارش گلستان ۲۴؛ در میان رهبران دنیا شاید رهبری نباشد که اینگونه به کتابخوانی علاقمند باشد. به گونه ای که هر ساله در نمایشگاه کتاب حضور دارد و از نزدیک کتاب های تازه منتشر شده را می بیند و با ناشران صحبت می کند علاوه بر آن کتاب های تازه منتشر شده را می خواند و بر برخی از آنها تقریظ می نویسد. همچنین فضای فرهنگ کتابخوانی را در کشور دائما رصد می کند و همیشه توصیه های راهبردی را مطرح می کند.

این نوع رفتار و مدیریت فرهنگی از سوی رهبر یک جامعه باعث می شود که رشد علمی افزایش پیدا کند و نخبگان علمی آن جامعه در جایگاه درستی قرار بگیرند و فرهنگ مطالعه در کشور نهادینه شود.

در این نوشتار سعی داریم به طور خلاصه فرمایشات معظم له در خصوص فرهنگ کتابخوانی در طول سال های گذشته را مرور کنیم.

فرمایشات ایشان در خصوص کتاب را می توان در سه محور دسته بندی کرد و بر روی آن سخنان فکر و برنامه ریزی کرد، آن سه محور عبارتند از: 1- موضوع فرهنگ کتابخوانی، 2- تولید و تیراژ کتاب، 3- محتوای کتاب

یکی از مهمترین موضوعاتی که دغدغه ایشان در سالهای متمادی است بحث کتابخوانی و فرهنگ کتابخوانی است که در مناسبت های مختلف و نشست های مرتبط به آن تذکر داده اند و از کمرنگ بودن آن در جامعه رنج برده اند.

ایشان در پیامی در مورخ 4/10/72 به مناسبت هفته کتاب فرمودند: «با تلخی باید اعتراف کنیم که رواج کتاب و روحیه کتابخوانی در میان ملت عزیز ما که خود یکی از مشعل داران فرهنگ کتاب و معرفت در طول تاریخ پس از ظهور اسلام بوده است، بسی کمتر از آن چیزی است که از چنین ملتی انتظار می رود.»

و یا در بازدید از نمایشگاه کتاب تهران در 26/2/74 تاسف و گله مندی خود را از نبود فرهنگ مطالعه در کشور اینگونه ابراز می کند: «متاسفانه در جامعه ما، آن مقدار که شان این جامعه اقتصاء می کند، رواج ندارد. جامعه ما اساسا جامعه ای پخته و بالغ شده است؛ یک جامعه ابتدایی و بدوی نیست. مردم ما باید بیش از این با کتاب آشنا باشند.»

ایشان ضمن اینکه ابراز ناخرسندی نسبت به کمرنگ بودن به فرهنگ کتابخوانی در کشور دارند، این فرهنگ را یک وظیفه دینی و واجب می شمرند و نسبت به اهتمام گسترش این فرهنگ تاکید دارند.

ایشان در پیامی به مناسبت هفته کتاب در مورخ 4/10/72 می فرمایند: «امروز کتابخوانی و علم آموزی نه تنها یک وظیفه ملی، که یک واجب دینی است. از همه بیشتر، جوانان و نوجوانان، باید احساس وظیفه کنند.»

بحث کمی مطالعه در کشور آنقدر برای رهبر انقلاب دغدغه آفرین است که پیگیری این مسئله را نه تنها یک اداره خاص فرهنگی و یا وزارتخانه خاص می داند بلکه توجه به آن را وظیفه تمام دستگاه های مسئول می شمارند.

ایشان در مورخ 29/4/90 در دیدار با مسئولان کتابخانه ها و کتابداران می فرماید: «در جامعه باید سنت کتابخوانی رواج پیدا کند. کتابخوانی باید در جامعه ترویج شود و این کار بر عهده همه دستگاه هایی است که در این زمینه مسئولند.»

نکته مهم دیگری که در لابه لای سخنان ایشان نسبت به فرهنگ کتابخوانی وجود دارد این است که ایشان ضرورت فرهنگ سازی در زمینه کتاب را مخاطبان کودکان و نوجوانان و خانواده ها می دانند و در مورخ 19/2/69 در بازدید از نمایشگاه کتاب می فرمایند: «کتابخوانی را باید جزو عادات خودمان قرار دهیم. به فرزندانمان هم از کودکی عادت بدهیم کتاب بخوانند، مثلا وقتی می خواهند بخوابند کتاب بخوانند.»

و یا در مورخ 26/2/74 در بازدید از نمایشگاه کتاب می فرمایند: «توقع من این است باید پدرها و مادرها، بچه ها را از اول با کتاب محشور و مانوس کنند. حتی بچه های کوچک باید با کتاب انس پیدا کنند.»

و به طور کلی ایشان به تمام آحاد مردم توصیه می کند کتاب را در سبد کالاهای مصرفی خود قرار دهند و توجه جدی به آن داشته باشند. معظم له در مورخ 29/4/90 در دیدار با مسئولان کتابخانه و کتابداران فرمودند: «تیراژهای هزار و دو هزار و سه هزار و این ها شایسته کشور هفتاد و پنج میلیونی ما با این همه جوان، با این همه انگیزه نیست؛ باید تیراژها خیلی بالاتر باشد. حالا در بعضی از موارد خوشبختانه انسان می بیند دفعات چاپ کتاب ها خیلی بالاست؛ لیکن در عین حال در مجموع که نگاه می کنیم، نه، راضی کننده نیست، قانع کننده نیست؛ باید یک حرکتی آغاز شود.»

و یا در بخشی از پیامشان به مناسبت هفته کتاب در مورخ 4/10/72 فرمودند: «ما در کشورمان، در جامعه خودمان، از واقعیتی که در این زمینه وجود دارد راضی نیستیم، بله، درست است؛ امروز حجم کتاب هایی که تولید می شود با گذشته خیلی تفاوت کرده است؛ گاهی چند برابر کتاب منتشر می شود یا تیراژ کتاب ها بالا می رود؛ لیکن این کافی نیست؛ این ها برای کشور ما خیلی کم است.»

و همچنین در مصاحبه ای در بازدید از نمایشگاه کتاب در مورخ 5/3/77 فرمودند: «بایستی تولید کتابمان به مراتب از آن مقداری که هست، بیشتر باشد؛ هم به معنای تولید کتاب که تالیف و ترجمه و این طور چیزهاست- هم به معنای احیای آثار کهن و قدیمی.»

بخش سومی که در حوزه کتاب دغدغه مقام معظم رهبری است مسئله محتوای کتاب است که باید مورد توجه مسئولین مربوطه قرار گیرد. ایشان محتوای کتاب های منتشر شده را خیلی با اهمیت می دانند و عرضه محتوای بد را جنایت می شمردند. ایشان در مورخ 4/10/72 به مناسبت هفته کتاب فرمودند: «غذای فکر و روح، باید سالم و مقوی عرضه شود و آن کسی که جز این عمل کند، خطا یا جنایتی بزرگتر از عرضه کننده مواد غذایی نا سالم یا بی مایه، مرتکب شده است.»

ایشان در خصوص نظارت بر محتوای کتاب در نمایشگاه کتاب مورخ 5/3/77 می فرمایند: «ما نمی خواهیم به مردم بگوییم شما حتما این کتاب را بخوانید، آن کتاب را نخوانید؛ نه. انواع سلایق، انواع فکرها، انواع ذهن ها، انواع استعدادها، باید در مقابل خودشان میدان بازی داشته باشند»

اما در محتوای برخی کتاب ها که برای همه افراد جامعه آسیب است تذکر می دهند و در مورخ 5/3/77 می فرمایند: «اگر دیدیم که فرضا در جامعه ما کتابی هست که هنرش فقط این است که احساسات جنسی را در جوانان تحریک کند، این مضر است. این را نمی شود به عنوان اینکه یک فرآورده فرهنگی است، آزاد بگذاریم تا هر که خواست، تولید و عرضه کند؛ نه این بحث خواست نیست؛ مثل مواد مخدر است.»

ایشان معتقدند که نباید جلوی انتشار برخی از کتاب ها که با سلایق مختلف است و با ذائقه برخی سازگار نیست را گرفت اما معتقد است که برخی از کتاب ها از لحاظ محتوای آنقدر ضرر دارد که ضررشان و اضح و بدیهی است و باید جلوی انتشار آنها را گرفت. ایشان در مصاحبه در بازدید از نمایشگاه کتاب مورخ 21/2/72 می فرماید: «من اعتقاد ندارم که باید هر کتاب و نوشته ای را که با سلیقه خاصی نمی سازد و مضر به نظر می رسد، جلوش را بگیریم. لکن کتب و نوشته هایی هست که مضر بودنشان برای مردم، واضح است؛ یعنی ترویج فحشا و فساد و از این قبیل است که برای مردم زیان آور است، نباید اجازه بدهند چنین کتب و نوشته هایی منتشر شود. اما بیشتر باید تلاش کرد که کتاب های خوب، چاپ و منتشر شود.»

به امید روزهایی که در جامعه ما فرهنگ کتاب و کتابخوانی نهادینه شود و خانواده ها نسبت به این مقوله مهم فرهنگی بیشتر توجه کنند و منویات مقام معظم رهبری در حوزه کتاب عملی شود.

/شبستان