نامه‌های سنایی به خیام/ سیری در تاریخ با پدر ادبیات عرفانی
«مکاتیب سنایی» مجموعه‌ای شامل ۱۷ نامه از سنایی است که به بزرگان و اندیشمندانی چون عمر خیام نوشته شده است. این نامه‌ها از منظر زدودن غبار اوهام جهالت از پیرامون شخصیت‌های زمانه حکیم حائز اهمیت است.
به گزارش گلستان ۲۴ به نقل از تسنیم، چاپ دوم «مکاتیب سنایی» با تصحیح و کوشش پروفسور نذیر احمد، از پژوهشگران صاحب‌نام هندوستانی، از سوی بنیاد موقوفات افشار در دسترس علاقه‌مندان به ادبیات کلاسیک و عرفانی قرار گرفت.
این اثر که برای نخستین‌بار در دهه 80 منتشر شده، مجموعه‌ای است متشکل از 17 نامه از سنایی غزنوی که حکیم آنها را برای افراد و شخصیت‌های مختلف عصر خویش نگاشته است. متن هر یک از نامه‌ها با آیات، احادیث و اشعار همراه شده است.
در میان مخاطبان نامه‌های سنایی نام بزرگانی چون حکیم عمر خیام و بهرامشاه غزنوی نیز به چشم می‌خورد. این نامه‌ها که حاوی آیات، احادیث، اقوال، ضرب‌المثل‌ها و اشعار عربی و فارسی است، علاوه بر ظرایف ادبی از فواید تاریخی نیز برخوردار است.
حکیم سنایی در طراز اول گویندگان فارسی محسوب می‌شود. او نخستین شاعری است که افکار تصوف و عرفان را با ذوق شعری آمیخته و در قالب نظم درآورده است. مکاتیب یا نامه‌های سنایی که اگر چه از نظر کمیت در برابر آثار منظوم این شاعر، بسیار اندک است، اما از نظر کیفیت، شیوه بیان، سبک نگارش، تبیین و روشن کردن حقایق تاریخی، نمایان کردن شخصیت بزرگان و دانشمندان معاصر سنایی و زدودن غبار اوهام جهالت از پیرامون شخصیت نوابغی چون حکیم عمر خیام نیشابوری، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
نثر این کتاب بینابین و در واقع نمونه‌ای است از نثر منشآت و ترسلات در این دوره که از نثر مرسل فنی‌تر است؛ هرچند مکاتیب سنایی تمام مختصات نثر فنی را کم‌وبیش داراست اما از مقایسه اجمالی آن با دیگر آثار منثور این دوره درمی‌یابیم که مختصات نثر مصنوع در آثار قبل از آن مانند چهار مقاله نظامی عروضی کمرنگتر و در آثار بعد از آن مانند منشآت خاقانی پررنگتر است؛ یعنی ضمن اینکه سیر تکاملی نثر را از ساده به مصنوع نشان می‌دهد، بیانگر این است که سنایی در کاربرد مختصات نثر فنی جانب اعتدال را فرو نگذاشته است.
تنها پنج نسخه از مکاتیب از گذر تاریخ به دست ما رسیده است که نذیر احمد براساس همین نسخ، مکاتیب را تصحیح و عرضه کرده است. مصحح در مقدمه کتاب از چگونگی دست‌یابی به نسخه‌ها و شیوه تصحیح خود سخن گفته است و گاه در زیرنویس متن نیز نسخه بدل‌ها را آورده است. کتاب دارای حواشی و تعلیقات در دو بخش است؛ بخش نخست درباره کسانی است که حکیم به آنها نامه نوشته و بخش دوم نیز مطالب نامه‌ها توضیح داده شده است. در انتهای اثر نیز تصویری از نسخه‌های خطی ارائه شده است.
برخی از پژوهشگران معتقدند که ساختار نامه‌ها گاه با هم متفاوت است. از سوی دیگر، مکاتیب در زمان حیات سنایی به عنوان یک اثر ادبی گردآوری نشده و پس از حیات او این اتفاق افتاده است. با توجه به این موارد برخی از پژوهشگران معتقدند که ممکن است برخی از نامه‌هایی که تحت عنوان مکاتیب سنایی یاد می‌شود، به قلم این شاعر نباشد و در صحت انتساب آن دچار تردید هستند.
بنیاد موقوفات افشار چاپ دوم این اثر را به تازگی در 418 صفحه و به قیمت 75 هزار تومان منتشر کرده است.
ارسال نظر