محیط زیست در خواب غفلت به سر می‌برد/ جفا به تنوع زیستی کشور

به گزارش گلستان ۲۴ ؛ تنوع زیستی مفهومی است که امروزه در سه سطح ژن، گونه و اکوسیستم مطرح می‌شود و تاکنون حدود دو میلیون گونه موجود زنده روی کره زمین شناسایی و نامگذاری شده‌اند. دانشمندان هم حدس می‌زنند این رقم تا حدود ۱۰ میلیون قابل افزایش باشد.

سازمان ملل در سال ۱۹۹۲ کنفرانسی را درباره حمایت از محیط زیست برگزار کرد که یکی از دستاوردهای آن انعقاد پیمان تنوع زیستی است که ایران هم این معاهده را در سال ۱۳۷۵ تصویب کرد و به آن پیوست.

سال گذشته رضا مقدسی، قائم مقام سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور بدون اشاره به وضعیت تنوع زیستی کشور با تاکید بر این‌که وضع جهانی تنوع زیستی حال خوبی ندارد، اظهار کرد که ۱۲ درصد گونه های پرندگان، ۲۵ درصد گونه های پستانداران و ۳۰ درصد گونه خزندگان در معرض انقراض هستند و هرساله پنج میلیون هکتار از جنگل های گرمسیری از بین می روند.

با مشاور معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست که عضو هیات علمی دانشگاه منابع طبیعی گرگان است، در خصوص وضعیت تنوع زیستی کشور و استان گلستان به گفتگو نشستیم و حمیدرضا رضایی به خبرنگار مهر گفت: کشور ما از نظر تنوع زیستی به خاطر موقعیت جغرافیایی، تغییرات پستی و بلندی و همچنین آب و هوا یکی از مناطق منحصربفرد در دنیاست و تنوع نسبتا زیادی داریم.

وی از گلستان به عنوان داغ‌ترین نقطه تنوع زیستی کشور نام برد و گفت: به جرات می توان گفت استان گلستان به علاوه بخشی از شرق مازندران که خلیج گرگان را هم در برمی گیرد و بخشی از استان سمنان و خراسان یکی از مناطق داغ تنوع زیستی کشور است و بالاترین تنوع زیستی را دارد.

تنوع زیستی گلستان بالاست به شرط این که حفظش کنیم

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان افزود: در همین فصل سال می توانید در یک روز و در مساحت بسیار کوچک در مناطق دشتی شمال غرب گلستان ۱۰۰ گونه پرنده را ببینید و این امر نشان می دهد وضعیت تنوع زیستی گلستان بسیار بالاست به شرط این که حفظش کنیم.

وی ادامه داد: از نظر من در ۳۰ سال گذشته به تنوع زیستی کشور جفای زیادی شده و استان گلستان بیشتر از همه تحت تاثیر قرار گرفته چراکه با این کم شدن سطح آب و مشکلاتی که با تغییر کاربری هایی که با سرعت در حال انجام است داریم بسیاری از زیستگاه ها را از دست می دهیم.

وضعیت مرال از کله بز هم بدتر است و تعداد آن در پارک ملی گلستان کمتر از ۱۰۰ راس است و دیگر هیچ اثری از مرال به صورت گسترده در پارک ملی گلستان نمی توانیم ببینیمرضایی اضافه کرد: یکی از مهم ترین مناطق استان پارک ملی گلستان است که واقعا می توان گفت در خاورمیانه منحصر بفرد بوده و هم اکنون وضعیت مطلوبی ندارد.

وی بیان کرد: در ۳۰ تا ۴۰ سال گذشته بسیاری از حیات وحش پارک ملی گلستان به سمت انقراض رفتند و جمعیت بسیاری از گونه ها به شدت کم شده و شرایط آن ها بحرانی است.

وی با بیان این که مَرال و کل و بُز وضعیت بحرانی دارند، گفت: نمی گویم وضعیت قوچ، میش و آهو عالی است اما قابل قبول است اما جمعیت کل و بز از بیش از سه هزار راس قبل انقلاب به حدود ۳۰۰ راس رسیده و در خیلی از زیستگاه ها دیگر کل و بز وجود ندارد.

وی تصریح کرد: وضعیت مرال از کل و بز هم بدتر است و تعداد آن در پارک ملی گلستان کمتر از ۱۰۰ راس است و دیگر هیچ اثر و علائمی از مرال که در دهه ۶۰ به صورت گسترده در پارک ملی گلستان می دیدیم، نمی توانیم ببینیم.

از نظر ژنتیکی دچار بحران می شویم

وی بیان کرد: آمار نشان می دهد هم اکنون وضعیت نسبت به سال ۵۸ و ۵۹ بدتر شده و اگر به داد محیط زیست نرسیم به نقطه غیرقابل برگشت می رسیم.

وی متذکر شد: اگر جمعیت گونه ها از این حد پایین تر برود از نظر ژنتیکی دچار بحران می شویم؛ وقتی یکی از گونه های جانوری مانند پلنگ در زنجیره زیستی استان وضعیتش بحرانی می شود بسیاری از گونه های دیگر هم به نقطه بحرانی می رسند و ماهم یکی از آن گونه ها هستیم.

رضایی ادامه داد: اگر خودخواهانه  و به عنوان اشرف مخلوقات هم به موضوع نگاه کنیم بازهم برای بقاء خودمان نیاز داریم حیات را حفظ کنیم.

وی تاکید کرد: منظور از حیات مجموعه موجودات زنده کوچک و بزرگ روی کره زمین است که اگر هرکدام از آن ها حذف شوند در حقیقت ما یک گام به انقراض نزدیک تر می شویم و اگر تمام تکنولوژی و بیوتکنولوژی دنیا را جمع کنیم تا گیاهی بسازیم که میوه، ساقه و همه اجزای آن بتواند نیازهای بشر را تامین کند ما بیشتر از سه سال نمی توانیم روی کره زمین دوام بیاوریم.

وی یادآور شد: بر اساس ارزیابی توانی که در دهه ۵۰ توسط فرانسوی ها در ایران انجام شد استان های گیلان و مازندران که گلستان فعلی جزو استان مازندران بود به عنوان مناطقی در نظر گرفته شدند که از نظر تنوع زیستی دارای ارزش ویژه ای هستند بنابراین ما مجاز نبوده و نیستیم بسیاری از کاربری های را در این مناطق احداث و ایجاد کنیم.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان با تاکید بر این که با توسعه مخالف نیستیم اما با کاربری های ناسازگار با توسعه مخالفیم، گفت: به عنوان مثال کارخانه سیمانی که در شرق گلستان افتتاح شد چه لزومی داشت؟ چقدر در گلستان به سیمان نیاز داشتیم که نمی توانستیم از خراسان و سمنان تامین کنیم در شرایطی که الان مجبوریم برای تامین مواد اولیه این کارخانه بسیاری از مناطق جنگلی مان را نابود کنیم.

جنگل های استان را نابود می کنیم تا سیمان تولید کنیم

وی اضافه کرد: گرد و غبار و تبعات زیست محیطی این کارخانه جای خود اما هم اکنون هم در قسمت شمالی و هم جنوبی آن بهره برداری سنگ و خاک انجام می شود آن هم از جنگل؛ جنگل را نابود می کنیم تا سیمان تولید کنیم.

وی با اشاره به این که با تغییرکاربری و یا سدسازی های انجام شده در گلستان باعث شد تالاب های بین المللی استان خشک شود، گفت: با احداث سد اینچه در مرز ایران و ترکمنستان آب را به جای هدایت کردن سمت تالاب های بین المللی آلاگل، آلماگل و آجی گل آب را در پشت سد ذخیره کردیم و با این کار بسیاری از موجودات زنده که به طور طبیعی در این تالاب ها زندگی می کردند نابود کرده ایم.

به فکر نجات محیط زیست نیستند

رضایی از معرفی گونه های جدید در استان به عنوان یکی از معضلات نام برد و افزود: معرفی انواع ماهی های کپور در تالاب ها و کشت پالونیا که به طور گسترده در کشور و گلستان توصیه می شود مسائلی هستند که محیط زیست ما را تحت الشعاع قرار می دهد اما متاسفانه محیط زیست کشور و گلستان در خواب غفلت است و اصلا به فکر نجات محیط زیست نیستند.

یکی از معضلات ما این است که بعد از پیروزی انقلاب همیشه افراد غیرمتخصص ریاست سازمان حفاظت محیط زیست را بر عهده داشته اند و درنتیجه این مدیران تصمیاتی می گیرند که اشتباه استوی خشک شدن ۸۰ درصد تالاب های کشور، ریزگرد و گرد و غبار را نتیجه رفتار اشتباه ما در مورد محیط زیست دانست و متذکر شد: اگر الان به داد محیط زیست نرسیم آینده نمی توانیم آن را جبران کنیم، می شویم کشوری مثل اتیوپی؛ آنگاه اگر همه پول نفت را هم به بازسازی زیستگاه ها اختصاص دهیم بازهم کفایت نمی کند.

وی اضافه کرد: گمیشان یکی از زیستگاه های مهم برای زمستان گذری و جوجه آوری پرندگان است و به راحتی برای پرورش میگو آن جا تغییر کاربری انجام می دهیم و زیستگاه را تخریب می کنیم.

رضایی با بیان این که در گذشته مدیریت تنوع زیستی ما در کشور از نظر سنتی عالی بود اما حالا نیست، به دلیل آن هم اشاره کرد و گفت: یکی از معضلات ما این است که بعد از پیروزی انقلاب همیشه افراد غیرمتخصص ریاست سازمان حفاظت محیط زیست را بر عهده داشته اند و در ۴۰ سال گذشته هر دولتی آمد کسی را انتخاب کرد که هیچ تخصصی در محیط زیست نداشت و در نتیجه این مدیران تصمیاتی می گیرند که اشتباه است.

این مشاور سازمان محیط زیست به چاره کار هم اشاره و بیان کرد: یک ارزیابی و توان سنجی در گلستان (آمایش سرزمین) توسط محیط زیست و استانداری انجام شده که باید اجرایی شود.

وی مشکل اساسی را در تصمیم گیری هایی که مطابق با ضوابط محیط زیست نیست، دانست و گفت: اولین گام انجام ارزیابی و اجرای قوانین است این که تصمیم گیری ها سلیقه ای نباشد و قانونمند جلو رویم.

وی با اشاره به این که قانون کم نداریم اما مشکل ما در اجراست، تاکید کرد: باید از همین حالا جلوی تخریب تنوع زیستی را بگیریم و مردم را آموزش دهیم تا بتوانیم ۲۰ سال بعد بگوییم محیط زیست خوبی داریم.

رضایی خاطرنشان کرد: اگر همین طور پیش برویم پیش بینی می کنم ۲۰ سال آینده به شرایط فعلی اتیوپی نزدیک می شویم و دیگر به راحتی نمی توانیم بازگردیم.