نگارستان ایران در ماه پر خیر رمضان / ارادت مردم گلستان و آداب و رسوم آنها در ماه مهمانی خدا

به گزارش گلستان ۲۴ ؛ استان گلستان نیز با داشتن تاریخ کهن پنج هزار ساله و سکونت اقوام مختلفی، چون فارس، ترک، سیستانی، بلوچ، ترکمن و ... از تنوع قومی و فرهنگی خاصی برخوردار است و همین امر موجب تنوع در آداب و رسوم این منطقه شده است.

مردم گلستان مانند دیگر نقاط کشور دارای آداب و رسوم خاص در ماه مبارک رمضان هستند که یاری و کمک به دیگران، دادن نذری، برگزاری جلسات انس با قرآن و تلاوت آیات وحی و نیز برپایی آیین‌های ویژه شب‌های قدر از مهم‌ترین آداب این ماه است.

ما هم برای آشنایی بیشتر با این آداب و رسوم همراه شدیم با آقای معطوفی تاریخنگار و در این خصوص با وی گفتگو کردیم.

اسدالله معطوفی تاریخ نگار گلستانی گفت: اصلی‌ترین سنت مردم منطقه کتول در این ماه درست کردن «رمضان نون» بوده است که در پخت آن از هفت نوع گیاه استفاده می‌کردند و بر این اعتقاد بوده اند که خاصیت دارویی دارد.

 

وی افزود: این سنت دیگر رایج نیست و تنها برخی خانواده‌ها برای حفظ اصالت کتولی خود آن را می‌پزند.

 

معطوفی اضافه کرد: یکی از رسوم جالب کتولی‌ها این است که اگر فردی در این ماه به ۵۰ سالگی برسد افطاری می‌دهد.

اسدالله معطوفی تاریخ نگار در ادامه گفتگوی خود گفت: در استرآباد برای اعلام وقت افطار و سحر توپ شلیک می‌کردند و در اصطلاح به آن توپ رد دادن می‌گفتند.

وی افزود: گلوله‌ها مشقی بوده اند و تنها برای ایجاد صدا استفاده می‌شدند و کار رسانه‌های امروز را انجام می‌دادند.

معطوفی اضافه کرد: از جمله غذا‌های اصلی این قوم در این ماه آبگوشت، نان ماهیتابه‌ای و به خصوص نان جزغاله‌ای بوده است.

 

وی در ادامه گفت: از دیگر رسوم این قوم مراسم جگرخواری بوده که در آن مردم بعد از افطار به جگر خوری‌ها در میدان گاه‌ها و محلات می‌رفتند.

معطوفی گفت: در ایام ماه رمضان جوانان بعد از افطار تا پاسی از شب مشغول به گرگ بازی یا (بازی تپه) می‌شدند.

اسدالله معطوفی تاریخ نگار در مورد آداب مردم ترکمن در ایام ماه مبارک رمضان این طور توضیح داد: رمضان در میان ترکمن‌های ایران، آنقدر متنوع و رنگین است که با فرا رسیدنش، فصل تازه‌ای را در زندگی مردم این منطقه باز می‌کند.

وی افزود: ترکمن‌ها در گذشته آداب و رسوم خاصی برای ورود به ماه مبارک رمضان و تا پایان آن داشتند که می‌توان به مراسم کر، الله یلی، سلالیک و یارمضان اشاره کرد.

معطوفی اضافه کرد: مراسم «کر» سه روز پیش از ماه رمضان آغاز می‌شد و زنان و دختران جوان به نظافت آلاچیق‌ها و نظافت منازل می‌پردازند و می‌خواهند هم زمان با ورود این ماه مبارک، همه آلایش‌ها و آلودگی‌ها را از خانه و محل زندگی خود پاک کنند.

 

 

وی در ادامه گفت: مراسم «الله یولی» که چند روز پیش از شروع ماه مبارک رمضان آغاز می‌شود با قربانی و نذری دادن به آشنایان همراه است.

 

معطوفی افزود: در این مراسم که اغلب مردانه است، افراد در خانه فرد نذری دهنده جمع می‌شوند و غذا می‌خورند و برای زنان نیز که در خانه‌های خود هستند، نذری فرستاده می‌شود.

وی گفت: این مراسم در حقیقت نوعی بخشش در راه خداست؛ و عبارت «الله یولی» به معنای «در راه خدا» است.

معطوفی در ادامه گفت: از دیگر سنت‌های جالب مردم ترکمن در این ماه می‌توان به آشتی کنان قبل از فرارسیدن ماه رمضان اشاره کرد چراکه ترکمن‌ها بر این باورند که بدون آشتی با برادران دینی روزه فرد مورد قبول درگاه الهی واقع نمی‌شود.

وی افزود: در مراسم آشتی کنان یکی از ریش سفیدان که «باش اولی» نامیده می‌شود، آن دو نفر را که نسبت به هم کدورتی دارند، بدون اطلاع از یکدیگر دعوت می‌کند و مراسم آشتی کنان را راه می‌اندازد.

معطوفی اضافه کرد: مراسم «یارمضان» در شب‌های ۱۴ و ۱۵ ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود و در آن یک طلبه یا غزلخوان خوش صدا در روستا به راه می‌افتاد و اشعاری را می‌خواند که مضمون آن این بود که‌ای روزه داران ماه رمضان به نیمه رسید، مقاومت کنید تا نصف دیگر را روزه بگیرید و پس از هر مصرع جمعیتی که پشت سر این طلبه به راه می‌افتادند «الاو» یا «الله» می‌گفتند که به صورت منادایی بود.

وی گفت: مراسم یارمضان تا پاسی از شب ادامه داشت و مردم، وسایل و خوراکی‌ها و نذری‌های زیادی را به جمعیتی که در کوچه‌های روستا به راه افتاده بودند می‌دادند که پس از پایان مراسم بین نیازمندان تقسیم می‌کردند.

معطوفی افزود: یکی دیگر از مراسم ترکمن‌ها در این ماه مبارک این است که از شب بیستم تا سی ام ماه مبارک رمضان مراسم اعتکاف دارند و ۳۰ جز قرآن در ۶ شب در گروه‌های ۳ تا ۵ نفره در مساجد ختم می‌شود.

وی در خصوص غذا‌های این قوم در این ماه گفت: در زمان افطار، آبگوشت، آش رشته، آش برنج و اناردانه و آش ماست بر سر سفره ترکمن‌ها جایگاهی ویژه داشت.

 

 

معطوفی اضافه کرد: یکی از جالب‌ترین رسوم ترکمن ها، تهیه جهیزیه دختران در شب‌های ماه مبارک بوده که در آن دختران جوان و دم بخت ترکمنی تا سحر بیدار می‌مانند و به دوخت و دوز جهیزیه مشغول می‌شوند و هر دختر باید چهل عدد پیراهن بلند ترکمنی و چهل عدد نقش بالاق یا شلوار هفت تکه ترکمنی به عنوان جهیزیه به خانه شوهر ببرد و همه این‌ها را باید با دست‌های خود دوخته باشد.

وی گفت: بسیاری از این مراسم‌ها در گذشته‌های نه چندان دور در مناطق ترکمن نشین استان رواج داشته، اما کم کم رنگ باخته و متأسفانه بخشی از آن به دست فراموشی سپرده شده است.

این تاریخ نگار گلستانی افزود: از جمله آداب قوم سیستانی قبل از شروع ماه رمضان زیباسازی، غبارروبی مساجد، اهدای فرش به مکان‌های مذهبی، کمک به نیازمندان و دادن خیرات است و بیشتر مردم سعی می‌کنند با جامه‌های نو و تمیز به استقبال این ماه بروند تا ظاهر و باطن را پاک نگه دارند.

وی افزود: برخی از سیستانی‌ها در روز‌های پایانی ماه شعبان نان محلی و کلوچه محلی خرمایی را برای یک ماه مصرف خود آماده می‌کنند که در ماه مبارک تنها به راز و نیاز با معبود خویش مشغول باشند.

 

معطوفی اضافه کرد: سحر خوانی از دیگر سنت‌های مهم و ماندگار قوم سیستانی است که جلوه‌ای زیبا به ماه مهمانی خدا داده است.

وی در ادامه گفت: در آیین سحرخوانی بزرگان یک ساعت قبل از اذان صبح بر بالای بلندترین منطقه روستا می‌روند و با ضربه زدن به دهلی خاص و با خواندن اشعار دینی و عرفانی مردم را از خواب بیدار می‌کنند.

 

معطوفی افزود: پس از آنکه مردم بیدار شدند با ذکر سروده‌ای خاص به استقبال اذان صبح می‌روند تا این‌که موقع اذان صبح آن را با صدایی بلند به مردم اعلام می‌کنند.

وی گفت: بر اساس برخی از روایت‌های موجود، آیین سحرخوانی و رمضان‌خوانی بیش از یک هزار سال پیش یعنی از اوایل اسلام، نزد ساکنان سیستان مرسوم بوده است.

معطوفی اضافه کرد: سنت دیگر مراسم رمضان‌خوانی است که در ایام نیمه ماه خدا برگزار می‌شود و در زمان‌های گذشته تعدادی از جوانان برای کمک به نیازمندان این سنت حسنه را اجرا و در‌آمد حاصل از آن را بین مستمندان تقسیم می‌کردند.

وی افزود: در ایام ماه مبارک رمضان غذا‌های آب دار منطقه از جمله حلیم محلی (غلور)، آبگوشت محلی و کشک زرد سیستانی در موقع افطار به اوج خود می‌رسد.

 

معطوفی گفت: در قدیم زمانی که ماه رمضان در ایام گرم سال قرار می‌گرفت مردم از غذا‌های سرد همچون آب دوغ خیار و کشک برای جلوگیری از گرمازدگی و از آلوی خشک، برگ زرد‌آلو و دوا‌های محلی مربایی برای جلوگیری از افت قند استفاده می‌کردند.

وی افزود: در روز‌های پایانی این ماه هم مردم مراسم ویژه‌ای را برای استقبال از عید بزرگ فطر دارند و سه روز به جشن و شادمانی این روز بزرگ دینی مشغول می‌شوند.

قزاق‌های ساکن استان گلستان نیز آداب و رسومی نزدیک به ترکمن‌ها دارند.

کردکویی‌ها نیز پانزدهمین روز ماه رمضان را با جشن همراه می‌کنند و در این جشن که مراسم سنتی رمضان الله معروف است افراد نذر‌های خود مانند آرد، نان و حلوا را برای تقسیم بین فقرا به این مراسم می‌آورند.

 

 

گلستانی‌ها باور دارند قبل سپیده صبح عید فطر، زکات فطره را به دست مستمندان برسانند.