بهره‌برداری منابع آبی گلستان به خط قرمز رسید/استان آلوده‌ای هستیم

به گزارش گلستان ۲۴ ؛‌ پانزدهم خردادماه برابر با پنجم ژوئن از سوی سازمان ملل به عنوان روز جهانی محیط زیست انتخاب شد تا گام‌هایی را برای افزایش آگاهی مردم در حفظ محیط زیست و تحریک سیاستمداران به گرفتن تصمیماتی برای مقابله با تخریب محیط زیست و گونه‌های زیستی جانوری برداریم.

سال ۱۹۷۲ سازمان ملل متحد برای نخستین بار در شهر استکهلم سوئد کنفرانسی را با موضوع انسان و محیط زیست برگزار کرد.

همزمان با این کنفرانس مجمع عمومی سازمان ملل، قطعنامه‌ای را تصویب کرد که منجر به تشکیل UNEP (برنامه محیط زیست سازمان ملل) شد و حالا ۴۶ سال است که UN (سازمان ملل متحد) در سراسر جهان مراسم ویژه‌ای را به مناسبت این روز برگزار می‌کند.

ماموریت UNEP این است که سیاستگذاری‌های دولت‌ها و مشارکت ملت‌ها در مراقبت از محیط زیست را با ایده‌پردازی، اطلاع رسانی و توانمندسازی مردم برای بهبود کیفیت زندگی خود و بدون به خطر انداختن نسل‌های آینده، تشویق و ترغیب کند.

این روز (روز جهانی محیط زیست) در ایران آغاز یک هفته به همین عنوان است. به بهانه این روز وضعیت کلی محیط زیست گلستان را از یک دکترای محیط‌زیست جویا شدیم و مزدک دربیکی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: معضل آب موضوع بسیار مهمی است و چند سالی است که گلستان در تنش آبی قرار دارد.

وی با یادآوری این‌که هم اکنون سایر استان‌های کشور هم با معضل آب مواجه هستند، گفت: این موضوع (معضل آب) در استان گلستان تشدید شده چراکه وضعیت منابع آبی فقط در قسمت جنوب و جنوب غرب استان نسبتاً مناسب است.

آورد رودخانه‌های استان به شدت کاهش یافت

این دکترای محیط زیست افزود: بر اساس مستنداتی که آب منطقه‌ای گلستان منتشر کرده، در قسمت‌ شمال استان به خط قرمز بهره‌برداری از منابع آبی رسیده‌ایم و این وضعیت بحرانی هم منابع آب‌های سطحی و هم سفره‌های زیرزمینی ما را تحت تأثیر قرار داده است.

شاید بر روی کاغذ برنامه‌ای داشته باشیم اما به طور عملی هیچ برنامه مدیریتی نداریم و شهرها و روستاهای ما بی‌ضابطه بزرگ می‌شوند و منابع اطرافشان را می‌بلعندوی بااشاره به این‌که آورد رودخانه‌های استان به شدت کم شده است، ادامه داد: در رودخانه اترک در حوضه آبریز اترک که یکی از مهم‌ترین حوضه‌های آبریز ایران است هم، با معضل آورد آب مواجه هستیم.

دربیکی به دلایل این موضوع اشاره و بیان کرد: سدسازی در بالادست رودخانه (در خراسان شمالی) و سوء مدیریت باعث شده در پایین دست اترک در گلستان هیچ آبی وجود نداشته باشد.

وی با بیان این‌که دبی آب چشمه‌های استان هم به شدت کاهش یافته است، تصریح کرد: در بعضی از نقاط استان چشمه‌ها کاملاً خشک شده‌اند و چشمه‌های بعضی از نقاط هم برای کشاورزی و شرب قابل استفاده نیستند.

عضو کمیسیون مناطق حفاظت‌شده اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN) به وضعیت تالاب‌های استان هم اشاره کرد و گفت: چهار تالاب بین‌المللی استان هم به دلیل وابستگی به آب‌های سطحی با مشکل آب مواجه هستند و وضعیت مناسبی ندارند.

مشخص نیست آلودگی‌های صنعتی استان را چگونه مدیریت می‌کنیم

وی با بیان این‌که آلودگی‌های صنعتی استان را تهدید می‌کند، افزود: در گلستان به کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی فقط مجوز احداث داده‌ایم و در بحث مدیریت آلودگی‌ها مشخص نیست چگونه عمل می‌کنیم و نظارت بر آن‌ها چگونه انجام می‌شود.

وی از چند واحد تولیدی (شرکت کانسار خزر، سیمان پیوند و گل سم) به عنوان واحدهای آلاینده در استان نام برد و ادامه داد: در گلستان به واحدهای مرغداری بسیاری مجوز داده شده که کمترین آزار و اذیت آن‌ها، وضعیت بو است که هنوز دستگاه متولی نتوانسته مشکل بو این واحدها را مدیریت کند.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به این‌که به طور کلی وضعیت آلودگی گلستان زیاد است، اضافه کرد: مطابق تحقیقات جدید در سه استان شمالی ایران، گلستان بیشترین مصرف کود و سم در کشاورزی را داراست و بیشترین میزان آلودگی در این حوزه مختص گلستان است در شرایطی که هیچ نظارتی بر میزان و مصرف سم‌های وارداتی نداریم.

به گفته وی شاید آلودگی‌های صنعتی گلستان نسبت به آلودگی کشاورزی (کود و سم) کمتر باشد اما در مجموع گلستان، استان آلوده‌ای ‌ای‌ای است.

دربیکی با بیان این‌که شهرهای گلستان بی‌ضابطه و بی‌رویه در حال بزرگ شدن هستند، اظهار کرد: شاید بر روی کاغذ برنامه‌ای داشته باشیم اما به طور عملی هیچ برنامه مدیریتی در این حوزه نداریم و شهرها و روستاهای ما بی‌ضابطه بزرگ می‌شوند و منابع اطرافشان را می‌بلعند.

وی با اشاره به این‌که شاهد تغییرات جمعیتی در شهرها و روستاهای استان هستیم، بیان کرد: بسیاری از روستاهای مرزی استان به دلیل شرایط محیطی و وضعیت آب و همچنین ضعف در کشاورزی در حال خالی شدن هستند.

وی ادامه داد: حیات وحش گلستان هم که طبق معمول هر ساله با تعرض و شکار غیرمجاز درگیر است و دست‌اندازی‌ به زیستگاه‌ها، جمعیت بسیاری از گونه‌ها را تحت تأثیر قرار داده است.

دربیکی یادآور شد: به دلیل افزایش جمعیت و یکسری روندهای مهاجرتی از استان‌های جنوبی و شرقی کشور به گلستان شاهد فشار مضاعف به منابع، افزایش تعارض و زیاد شدن دست‌اندازی‌ها و تخریب‌ها به منابع طبیعی و اراضی ملی استان هستیم.

وی با بیان این‌که در سال‌های اخیر در مناطق حفاظت شده مانند پارک ملی گلستان، جهان نما و ذخیرگاه‌های جنگلی شاهد تخریب، آتش سوزی، دست‌اندازی و ... هستیم، اضافه کرد: این موضوعات در حالی اتفاق می‌افتد که با کمبود امکانات و نیروهای حفاظتی و همچنین امکانات نظارتی و کنترلی در استان مواجه هستیم.

افزایش تعرض به منابع ملی به بهانه توسعه در گلستان

این دکترای محیط زیست با بیان این‌که تعرض و دست‌اندازی‌ها به منابع ملی گلستان را می‌توان از چند زاویه مورد بررسی قرار داد، گفت: هم اکنون شاهد تعرض سکونتگاه‌های انسانی به اراضی ملی و دست‌اندازی به مناطق حفاظت شده و منابع ملی که مدیریت می‌شوند (پارک ملی، ذخیرگاه‌ها و پارک‌های جنگلی) هستیم، که نمونه‌هایی از آن را در در روستای زیارت، جهان نما، چهارباغ و علی‌آباد می‌توان مشاهده کرد.

با ۱۲ پاسگاه هنوز نتوانسته‌ایم حفاظت فیزیکی پارک ملی گلستان را تضمین کنیم و همچنان جای نگرانی وجود دارد و شاهد وقوع تخلف صید و شکار در آن هستیموی به نوع دیگر تعرض به منابع ملی هم اشاره و بیان کرد: نوع دیگر تعرض‌ها به بهانه توسعه کشاورزی، اقتصادی و گردشگری در اراضی ملی استان اتفاق می‌افتد و به بهانه توسعه تغییر کاربری انجام می‌شود.

دربیکی تصریح کرد: این تغییر تنها در همان محدوده صورت نمی‌گیرد و بعد از گرفتن مجوز، برنامه‌های دیگری هم اجرا می‌شود که نمونه‌هایی از آن را می‌توان در طرح توسعه پرورش میگو و موافقت محیط زیست برای واگذاری چند هزار هکتار از جنوب تالاب بین‌المللی گمیشان، مشاهده کرد.

دربیکی هرچند ارزیابی نهایی از وضعیت کلی محیط زیست گلستان ارائه نکرد اما اشاره به موضوعاتی که همچنان محیط زیست گلستان را تهدید می‌کند، نشان می‌دهد حال روز منابع آبی، مناطق حفاظت شده، تالاب‌ها و ... در استان خوب نیست موضوعی که مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان نه تنها آن را تایید نمی‌کند بلکه اعتقاد دارد وضعیت استان در بعضی از حوزه‌های مرتبط با محیط زیست به مراتب از استان‌های همجوار (گیلان، مازندران، خراسان شمالی و سمنان) بهتر است.

امیر عبدوس با اشاره به این‌که خوب و بد، نسبی است، به خبرنگار مهر اظهار کرد: شاید بهتر باشد وضعیت محیط زیست گلستان را با استان‌های مشابه خودش همچون گیلان، مازندران، سمنان و خراسان شمالی بسنجیم.

تالاب گمیشان احیاء شد

مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان با بیان این‎‌که امسال وضعیت بارندگی گلستان نسبت به سایر استان‌ها بهتر بود، گفت: در کنار بارندگی‌های مناسب، لایروبی به موقع کانال‌های آبرسان در اسفندماه و هدایت سیلاب‌ها، هر سه تالاب آلاگل، آجی گل و آلماگل که در آستانه خشکی مطلق قرار گرفته بودند، آبگیری شدند.

وی افزود: تالاب بین‌المللی گمیشان سال‌ها خشک شده بود به رغم این‌که آب دریای خزر بالا نیامده با اجرای پروژه‌ای جلوی فرار آب را گرفتیم و آب زهکشی که جهادکشاورزی اجرا کرده را به تالاب هدایت کردیم و خوشبختانه تالاب گمیشان احیاء شد.

عبدوس بااشاره به این‌که هم اکنون همه تالاب‌های داخلی کشور خشک شده‌اند اما تالاب‌های سه گانه گلستان (آلاگل، آجی گل و آلماگل) آب دارند، ادامه داد: زمستان سال گذشته ۱۳۵ هزار پرنده را در تالاب آلاگل سرشماری کردیم و با این شرایط می‌توانیم بگوییم وضع تالاب‌های گلستان خوب است.

وی اضافه کرد: وضعیت گلستان در آلودگی‌های صنعتی هم نسبت به دو استان شمالی دیگر بهتر است و هم اکنون هیچ فاضلاب صنعتی در گلستان به رودخانه‌ها تخلیه نمی‌شود.

وی بر خلاف دربیکی که از کارخانه سیمان گالیکش به عنوان واحد آلاینده در استان نام می‌برد، معتقد بود با تعطیلی این کارخانه در تابستان، مهر و آبان سال گذشته، این واحد تولیدی مسئله آلودگی هوا را حل کرده است و هم‌اکنون این واحد صنعتی آلاینده‌ نیست.

مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان اوضاع مناطق تحت پوشش محیط زیست گلستان را هم نسبت به سایر استان‌ها بهتر دانست و تصریح کرد: هنوز پارک ملی گلستان و منطقه حفاظت شده جهان نما از نظر جمعیت حیات وحش و بکر بودن زیستگاه و همچنین تنوع زیستی در کشور حرف اول را می‌زند و حتی زیستگاه‌های آزاد ما مانند علی آباد بیشترین جمعیت مَرال کشور را داراست.

وی تعرض به زیستگاه‌های گلستان را نسبت به سایر استان‌ها کمتر دانست و گفت: این‌که بگوییم حال محیط زیست گلستان خوب است؛ اینگونه نیست چراکه تغییر اقلیم بر محیط زیست استان تاثیر گذاشته است.

عبدوس با یادآوری این‌که در تابستان ۹۶ باران نبارید و بسیاری از درخت‌های پارک جنگلی ناهارخوران و پارک ملی گلستان خشک شده است، بیان کرد: ما تاثیرات تغییر اقلیم جهانی را نمی‌توانیم کنترل کنیم اما در کنترل و تشدید نکردن این تغییرات در گلستان تا حدودی موفق بوده‌ایم.

وی با اشاره به این‌که تعداد پاسگاه‌های پارک ملی گلستان از نظر وسعت به نسبت مناطق حفاظت شده البرز مرکزی در مازندران و توران در سمنان مطلوب‌تر است، ادامه داد: هم اکنون پارک ملی گلستان ۱۲ پاسگاه دارد که سه تا از آن‌ها به دلیل کمبود محیط‌بان تعطیل است.

عبدوس تعداد پاسگاه‌های موجود در مناطق تحت مدیریت محیط زیست گلستان را به نسبت سایر استان‌ها بهتر ارزیابی و اظهار کرد: با این تعداد پاسگاه هنوز نتوانسته‌ایم حفاظت فیزیکی پارک ملی گلستان را تضمین کنیم و همچنان جای نگرانی وجود دارد و شاهد وقوع تخلف صید و شکار در آن هستیم.

عبدوس در حالی سایر استان ها را به جای شرایط استاندارد، معیار بررسی وضعیت محیط زیست گلستان قرار می دهد که کارشناسان حوزه محیط زیست، وضعیت تنوع زیستی، حیات وحش، گونه‌های جانوری، تالاب‌ها، تغییر کاربری‌ها و ... در استان را در مقایسه با سال‌های نه چندان دور (یکی دو دهه گذشته) نگران کننده اعلام می‌کنند.

انتهای پیام/