هدر روی آب گلستان در سایه کمبود تجهیزات آبیاری

«گلستان با بحرانی روبه‌روست که یکی دو ماه آینده صدای آن بلند می‌شود. در حال حاضر برای آب کشاورزی و شرب با بحران مواجه هستیم.» «آب شرب برخی از مناطق شهر گرگان بهداشتی نیست و از سویی دیگر بخشی از آب مورد نیاز از شهر‌های دیگر تأمین می‌شود که باید شرایط را مدیریت کنیم.» «کشاورز گلستانی پولی نمی‌خواهد همین که حق‌آبه سد وشمگیر را بدهند تا مردم حاشیه مرز مجبور به کوچ نشوند، کفایت می‌کند.»

این‌ها جملاتی است که بار‌ها و بار‌ها از زبان مسئولان استانی گلستان شنیده‌ایم. جملاتی که فقط به سیاه نمایی وضعیت موجود پرداخته و در انتها به بودجه و اعتبار و سهم خواهی منتهی می‌شوند. اما آنچه بیش از پیش در این صحبت‌ها جای خالی خود را نمایان می‌سازد، طرح و ایده و نظری برای مدیریت آب و بهبود شرایط است.

متأسفانه مسئولان امر به جای اینکه به ارایه راهکاری برای استفاده بهینه از آب بپردازند فقط می‌گویند آب مورد نیاز را از کجا‌ها تأمین کنیم...

بن‌بست در آبیاری نوین با افزایش هزینه‌ها

چند روز پیش بود که نماینده گرگان و آق قلا در مجلس شورای اسلامی با تأکید براینکه باید سهم حق‌آبه سد وشمگیر رهاسازی شود، گفت: این سد برای این ساخته شده که ۲۰ هزار هکتار زمین پایاب سد آبیاری شده و کشت پنبه رونق بگیرد. الان هم ۲ هزار هکتار زمین آماده کشت برای پنبه است، اما آب کافی وجود ندارد. این در حالی است که در سد‌های گلستان و بوستان ۲۳ میلیون مترمکعب آب ذخیره شده که گفته می‌شود نیمی از آن را نیاز دارند.

نبی هزارجریبی با بیان اینکه در صورت تداوم شرایط فعلی در آینده گلستان به خوزستانی دیگر تبدیل می‌شود، ادامه داد: «اقلیم استان ما کویری است و باید برای مقابله با ریزگرد‌ها از هم‌اکنون کاری کرد.» اما مدیر آب و خاک سازمان جهادکشاورزی گلستان معتقد است موقعیت جغرافیایی و اقلیمی و بارندگی‌های مناسبی که در این استان وجود دارد باعث شده چنین تصور شود که فراوانی آب داریم، به همین دلیل تاکنون موضوع استفاده بهینه از منابع آبی برای کشاورزان گلستانی به عنوان یک ضرورت اساسی احساس نشده است.  کمال غریبی با اشاره به تعداد محدود کارخانجات تولید کننده لوازم و تجهیزات آبیاری تحت فشار در استان که باعث افزایش هزینه تأمین لوازم و طولانی شدن زمان سفارش تا تحویل لوازم شده است، می‌گوید: «یکی از اصلی‌ترین مسائلی که بیش از همه روند اجرا و توسعه مکانیزاسیون آبیاری در بخش کشاورزی را با چالش جدی مواجه کرده، تعداد محدود کارخانجات تولید کننده لوازم و تجهیزات آبیاری تحت فشار در استان است.»

وی می‌افزاید: «وابستگی تأمین بخش اعظمی از لوازم مورد نیاز در پروژه‌های اجرایی سیستم‌های آبیاری تحت فشار از خارج از استان، در سال‌های اخیر با توجه به حجم بالای تقاضا تبعات منفی را در پی‌داشته که از جمله آن می‌توان به افزایش هزینه تأمین لوازم و طولانی شدن زمان سفارش تا تحویل اشاره کرد.» براساس گزارش‌ها تا پایان سال ۱۳۹۶، سطح ۳۴۲۳ هکتار از اراضی استان گلستان به ماشین‌های آبیاری مکانیزه مجهز شد.

در همین راستا تا پایان سال گذشته ۵۵ هزار و ۷۷۷ هکتار از اراضی استان به سیستم آبیاری نوین مجهز شد که همین امر موجب شد تا گلستان از رتبه ۲۹ کشوری به رتبه پنجم ارتقا یابد.  در مورد حمایت‌ها هم باید گفت: میزان سقف اعتبارات بلاعوض اعطایی در نظر گرفته شده برای طرح‌های آبیاری بارانی به ازای هر هکتار ۶۵ میلیون ریال، طرح‌های آبیاری قطره‌ای و موضعی به ازای هر هکتار ۱۰۰ میلیون ریال، طرح‌های آبیاری مکانیزه با ماشین‌های آبیاری به ازای هر هکتار ۸۵ میلیون ریال و طرح‌های کم فشار و انتقال آب با لوله به ازای هر هکتار ۴۵ میلیون ریال است.

در همین رابطه مدیر آب و خاک سازمان جهادکشاورزی گلستان با اشاره به راهکار‌های دیگر در جهت تشویق کشاورزان برای استفاده از سیستم نوین آبیاری می‌گوید: «تجهیز چاه‌های کشاورزی با کنتور حجمی و پایش مستمر کمی حجم آب استحصالی در اراضی کشاورزی، یک راهکار عملیاتی مؤثر محسوب شده و در نتیجه کشاورزان استان را بیش از پیش تشویق می‌کند با اجرای سیستم‌های آبیاری تحت فشار اقدامات پیشگیرانه را در زمینه بهره‌برداری مدیریت شده از منابع آبی در دستور کار قرار دهند.» وی با بیان اینکه تأمین تجهیزات فوق جزو وظایف وزارت نیرو است، تأکید می‌کند: «عدم نصب تجهیزات کنترلی آب‌های برداشتی از منابع آبی، روند توسعه مکانیزاسیون عملیات آبیاری در اراضی کشاورزی استان را با چالش مواجه کرده است.»

به هرحال در سال‌های اخیر با برگزاری دوره‌های آموزشی در سطح استان گلستان، مزایای استفاده از ماشین‌های مکانیزه نظیر سنترپیوت، لینیر، سنترلینیر و قرقره‌ای با بوم مه پاش با راندمان بالا در اراضی بزرگ به کشاورزان اعلام شده است. اما تا روزی که این سیستم‌ها با قیمت مناسب و حمایت‌های ویژه عرضه نشوند نمی‌توان به تجهیز اراضی و بهره‌مندی زمین‌های کشاورزی از روش آبیاری نوین دل خوش کرد.