ردپای بیابان در گلستان

به گزارش گلستان ۲۴ ؛ به گفته مسئولان منابع طبیعی و آبخیزداری استان هم اینک حدود 300هزار هکتار از اراضی زراعی و منابع طبیعی بویژه در شمال استان به دلیل کمی بارش سالانه، از بین رفتن پوشش گیاهی، نداشتن مدیریت درمصرف درست آب بویژه در بخش کشاورزی، فقر مراتع، قطع بی رویه درختان و از همه مهمتر مجاورت با صحرای 'قره قوم' کشور همسایه در معرض این خطر قرار دارد.

بروز پدیده بیابانی شدن بخشی از اراضی گلستان را مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان در آبان ماه سال 94 در مصاحبه ای با خبرگزاری جمهوری اسلامی رسانه ای کرد و از معرفی بخشی از این خطه شمالی ایران توسط سازمان جنگل ها و مراتع کشور به عنوان منطقه در معرض بیابانی شدن خبر داد.

ابوطالب قزلسفلو با ابراز نگرانی از خطر بیابانی شدن عرصه های منابع طبیعی استان ،افزود: اراضی در معرض بیابانی شدن بیشتر در شمال و شرق گلستان و در حوزه شهرستان های گنبدکاووس، مراوه تپه، گُمیشان، آق قلا و آزادشهر قرار دارد و در مجموع سطح آن در قالب اراضی شیبدار، بیابانی و در معرض بیابانی شدن حدود460 هزار هکتار تضمین زده می شود.

در این پیوند رئیس اداره مرتع و بیابان زدایی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت: پیشروی بیابان ها، فروسایی و فرسایش زمین در نواحی خشک، نیمه خشک و مناطق نیمه مرطوب را در پی دارد و از عوامل دخیل در پیدایش آن هم در مرحله اول فعالیت‌های انسانی و تغییرات آب و هوا است.

تاج قلی فرهنگ دوست با بیان اینکه اکوسیستم‌های نواحی خشک در معرض استفاده بیش از حد و بهره برداری نامناسب از زمین بوده و بیابان زایی را در پی دارد، افزود: فقر، نبودن ثبات سیاسی، جنگل زدایی و تخریب جنگل ها، چرای بیش از حد دام‌ و روش‌های نامناسب و نادرست آبیاری همگی می‌تواند به کاهش میزان حاصلخیزی زمین منجر شود.

به گفته وی؛ همچنین سیلاب، تخریب منابع طبیعی، شور شدن خاک و آب و توسعه بی رویه شهری و صنعتی باعث شدت گرفتن بیابان زایی می‌شود.

وی بیان داشت: طبق پژوهش‌های انجام شده در آسیای مرکزی عوامل انسانی از فاکتور‌های غالب و عمده در بیابان زایی بوده، به طوریکه 87 درصد دلایل را به خود اختصاص می‌دهد و تنها 13 درصد آن مربوط به عوامل طبیعی است.

به گفته وی؛ در استان گلستان شوره زار‌های بسیاری از گُمیشان تا مراوه تپه وجود دارد که بهره برداری سنتی از مراتع، جمعیت انسانی و دامی متکی بر مرتع و رعایت نکردن اصول زراعت موجب توسعه آن شده است.

وی اضافه کرد: از بین رفتن پوشش گیاهی، ضرر زدن به اقتصاد افراد بومی، کاهش محصولات دامی، کاهش تولید علوفه مرتعی، فقر اقتصادی مردم مرزنشین، مهاجرت و کوچ افراد بومی از جمله تاثیرات منفی پدیده بیابان است.

فرهنگ دوست گفت: انجام مطالعات مدیریت مناطق بیابانی ازاقدامات صورت گرفته در سال 96 است که در دل این مطالعه چند طرح اجرایی از جمله ساخت سازه‌های هلالی آبگیر در سطح 750 هکتار در گنبدکاووس، مراوه تپه و آق قلا انجام شده است.

به گفته وی؛ انجام این سازه‌ها با قطر 3 متر و با عمق 30 تا 40 متر باعث جلوگیری از حرکت روان آب در سطح زمین و در نتیجه تغذیه سفره‌های آب‌های زیرزمینی و تامین رطوبت مورد نیاز گیاه می‌شود.

وی؛ بوته کاری در سطح 2 هزار و 100 هکتار در شهرستان‌های گنبدکاووس، مراوه تپه و آق قلا و تولید گونه‌های مرتعی و بیابانی به تعداد یک میلیون و 200 هزار اصله شامل انواع آتریپلکس‌ها، قره داغ، قیچ و النگاتوم را از دیگر اقدامات بیان کرد.

فرهنگ دوست افزود: مدیریت چرای دام در 470 هزار هکتار مراتع قشلاقی در حوزه گنبدکاووس، مراوه تپه، آق قلا، کلاله و گمیشان از دیگر اقدام ها بوده است.

وی به اجرای طرح ترسیب کربن در دو شهرستان آزادشهر و گالیکش در راستای مقابله با بیابان زایی در گلستان اشاره کرد و گفت: در این پیوند سال قبل در 125هکتار از اراضی نهالکاری، در 17 هکتار گل محمدی، در 120 هکتار جنگل کاری و در 300 هکتار علوفه (یونجه) کشت شد.

به گفته وی؛ آموزش مقابله با بیابان زایی به ظرفیت 10 هزار نفر ساعت با حضور افراد بومی این مناطق برگزار و هم اکنون پنج هزار و 600 هکتار از مراتع استان تحت حفاظت کامل قرار دارد.

معاون فنی و آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی وآبخیزداری گلستان نیز گفت: از برنامه‌های امسال مطالعه 120 هزار هکتار از مناطق بیابانی، دو برابر کردن ساخت سازه‌های هلالی آبگیر، بوته کاری در سطح 2 هزار و 500 هکتار، تولید 2 میلیون اصله نهال و ایجاد 10 بند خاکی بوده که موجب می‌شود تا آب مورد نیاز بوته‌های کشت شده و اهالی تامین شود.

عبدالرحیم لطفی افزود: اجرایی شدن برنامه‌های مقابله با بیابان زایی در استان توسط این اداره نیازمند اختصاص اعتبار است.

وی گفت: مقابله با بیابان زایی در گلستان با مشارکت همه امکانپذیر بوده و با ممانعت از بهره برداری بی رویه مرتع، رعایت ظرفیت مرتع، رعایت اصول زراعت در مناطق خشک، تبدیل دیم زار‌های کم بازده به بوته زار، ممانعت از قطع درختان، همکاری با منابع طبیعی در بحث تهیه و اجرای طرح‌های مرتعداری، مانع از بروز یک فاجعه بزرگ در حوزه محیط زیست و منابع طبیعی این خطه شد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان نیز در نشست اخیر هم اندیشی مسئولان و کارشناسان دستگاه های مرتبط استان در خصوص اثرات بیابان زایی و مقابله با آن، گفت: اگر10 سال قبل برای مقابله با بیابان زایی در استان از سوی دستگاه های مرتبط اقدام و راهکارهای ضروری اجرایی می شد در شرایط کنونی مقابله با این پدیده خیلی سخت نبود.

ابوطالب قزلسفلو افزود: طبق رصد سازمان جنگل ها و مراتع در روزهایی از سال گرد و غبار ناشی از گسترش بیابان در شمال استان و نیز از صحرای قره قوم کشور همسایه نه تنها در مناطقی از گلستان که حتی تا بهشهر استان مازندران را تحت تاثیر قرار می دهد.

وی گفت: اراضی مناطق شمالی استان که زیر 250میلیمتر بارش سالانه دارند، مستعد زراعت دیم نبوده در حالی که زیر کشت می رود و این اقدام تنها زمینه ساز گسترش بیابان و بروز پدیده گرد و غبار است.

قزلسفلو بر تعامل بیشتر برای واگذاری مراتع به بخش خصوصی به منظور احیا و پرورش دام به عنوان راهکاری در استفاده بهینه از مراتع شمال استان و ایجاد درآمد برای ساکنان آن و مقابله با پدیده خزنده بیابان زایی تاکید کرد و افزود: این گونه اقدامات نیازمند همکاری دستگاه های مختلف است تا نتیجه بخش شود.

مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه ای گلستان هم به افت سفره های سطحی و زیرزمینی در استان و نقش آن در گسترش بیابان اشاره کرد و گفت: دو میلیارد و 485 میلیون متر مکعب آب در استان در شرایط نرمال تجدید پذیر است ، اما اینک 84 درصد این منابع استفاده می شود و فرصتی برای تجدید آن باقی نمی ماند.

علی نظری افزود: طی 10 سال اخیر به خاطر تغییر اقلیم در استان 14 میلیون مترمکعب آب سفره های زیرزمینی کاهش یافته است.

به گفته وی؛ در این استان 36هزار حلقه چاه وجود دارد که 16 هزار حلقه آن غیرمجاز بوده و فعالیت آنها هر روز از سطح سفره های آب زیرزمینی می کاهد.

وی؛ شناحت پدیده بیابان زایی و آسیب های کم آبی، پهنه بندی مناطق آسیب دیده، کشت محصولات کم آب طلب، اجرای طرح های آبخیزداری، تغییر الگوی کشت، تعیین تکلیف چاه های غیرمجاز و فرهنگ سازی مصرف بهینه آب را از جمله راهکارهای مقابله با بیابان زایی در استان برشمرد.

با وجود همه تلاش ها ضرورت دارد اقدامات و برنامه های استان در راستای مقابله با بیابان زایی جدی تر از گذشته انجام گیرد تا سرسبزی استان به بیابان ختم نگردد.

حوزه منابع طبیعی استان گلستان یک میلیون و 397 هزار هکتار اراضی ملی بوده که شامل 452 هزار هکتار جنگل، 862 هزار هکتار مرتع، 26 هزار هکتار اراضی ساحلی و 62 هزار هکتار موات و نیز اراضی بیابانی و یا در معرض بیابان است.

در استان گلستان یک میلیون و 869 هزار نفر زندگی می کنند که در33 نقطه شهری و حدود یکهزار و 100 روستا سکونت دارند و بیشتر از طریق کشاورزی و دامپروری امرار معاش می کنند.

بیابان زایی به معنای تخریب زمین در اثر دو پدیده اقلیمی و انسانی بوده و سازمان ملل متحد در سال‌های دور اعلام کرده بود آب و هوای خشک، نیمه خشک و نیمه مرطوب در پدیده بیابان زایی تأثیر دارد؛ اما امروز تمام مناطق اعم از نیمه مرطوب، نیمه خشک و خشک تحت تأثیر پدیده بیابان زایی است.

انتهای پیام /