نتایج علمی وقوع سیل اخیر و پیشنهادات علمی کلان و سازنده/متن

به گزارش گلستان 24 : متن بیانیه منتشر شده از سوی اندیشکده بسیج اساتید به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم

در خود و دیگران نهال امید به آینده را پرورش دهید،ترس و نومیدی را از خود و دیگران برانید.این نخستین و ریشه ای ترین جهاد شماست. ((  امام خامنه ای ، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ،22بهمن 1397  ))

مردم شریف و همیشه در صحنه ایران اسلامی

اکنون که در آغازین ماه های ورود به دومین مرحله خودسازی و جامعه پردازی و تمدن سازی نوین اسلامی ؛یک بار دیگر خداوند متعال ضمن نزول برکات آسمانی خود - که شامل حال بسیاری از هم وطنان عزیز در سراسر کشور شد – تاثیر مثبت غیرقابل انکار بر حوزه های مختلف از جمله در تامین منابع آبی مورد نیاز ، تقویت سفره های زیرزمینی ، پیشگیری از وقوع بحران های زیست محیطی و پدیده ریزگردها ، احیاء تالاب ها بجای گذاشت . شما ملت تاریخ ساز و تمدن ساز را در آغاز  ورود  به فرآیند بزرگ و جهانی چهل سال دوم  در «معرض این امتحانات دشوار» قرار داد تا براساس حقایق مندرج در همین بیانیه ،تصاویر و صحنه هایی کاملا شفاف و  غرور آفرین از «بسیج شوندگی مردم برای خدمت فوق العاده» و بالاخص برکات و ارزش های معنوی و رعایت فضیلت های ذیل را پیش روی همگان در داخل و خارج قرارداد:

1- برکات انقلاب اسلامی  از جمله  اینکه : « مردم در مسابقه ی خدمت رسانی در حوادث طبیعی و کمبودهای اجتماعی مشتاقانه شرکت می کنند»  (( بیانیه گام دوم )) که در این حوادث اخیر به گونه ای که همگان جلوه های زیبایی از یک نهضت عظیم خدمت رسانی از سوی نیروهای جهادی مردمی را شاهد بودند.

2- در جریان همین نهضت عظیم خدمت رسانی در استان های سیل زده بنا بر توصیه راهبردی امام خامنه ای به «معنویت و اخلاق» ارزش¬های معنوی ای همچون : « اخلاص ، ایثار ، توکل ، ایمان در خود و در جامعه» صحنه هایی بسیار زیبا از : « رعایت فضلیت هایی چون خیرخواهی ، گذشت ، کمک به نیازمند ، راستگویی ، شجاعت ، تواضع ، اعتماد به نفس و دیگر خلقیات نیکو » در فراز و فرود این ابتلا در این مقطع حساس تاریخی و تاریخ ساز کشور ثبت و بعنوان میراث معنوی اسلامی- ایرانی به جهانیان عرضه داشتید.

سازمان بسیج اساتید استان گلستان ؛ با تاکید بر برکات و ثمرات معنوی صدرالاشاره و بر همین مبنای اخیر در جلسه ویژه بررسی اقدامات و امدادرسانی ها به استان های سیل زده  کشور و تاکیدا با عنایت به توصیه راهبردی و زیربنایی امام خامنه ای در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی در خصوص «علم و پژوهش» و لبیک به دعوت معظم له در به پاخاستن و ناکام ساختن دشمن بدخواه و کینه توز که از جهاد علمی در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی از سوی دانشگاهیان بشدت بیمناک هستند ؛ نتایج علمی وقوع سیل اخیر با تحلیل های اولیه بطور خاص در استان گلستان و پیشنهادات کلان و سازنده در این ارتباط را به محضر شما ولی نعمتان ، سازمان ها و متولیان امور تقدیم می نماییم؛

دلایل وقوع سیل

1- دلایل طبیعی

1- حجم بالای بارندگی ( حادثه طبیعی)

1-1- اطلاعات جمع آوری شده از ایستگاه های هواشناسی استان از تاریخ 28 اسفند 97 (روز اصلی بارش شدید) لغایت 2 فروردین 98 نشان می دهد که به طور متوسط در سطح استان و حوزه اصلی سیل یعنی گرگان¬رود حدود 250 میلیمتر (در برخی ایستگاه حدود 350 میلیمتر) بارش اتفاق افتاده است. با توجه به میزان بارش های ابتدای سال زراعی تا قبل از وقوع سیل بالای 400 میلی متر (معادل یک سال بارش استان) در استان بارش اتفاق افتاده است که با بارش های اخیر به حدود  600 میلی متر رسیده است که نسبت به میانگین درازمدت 50 ساله تا این تاریخ حدود 90 درصد بیشتر می باشد.

1-2- نفوذ پذیری پایین خاک (نزدیک به اشباع) به دلیل بارش های قبلی بسیار بالا (بارش بهمن و اسفند منتهی به بارش های منجر به وقوع سیل) (متوسط حدود 412 ملیمتر تا وقوع سیل در استان).

1-3- اثرات تغییرات و کاهش پوشش جنگلی به¬عنوان یک عامل تاثیرگذار درازمدت بر وقوع سیل مشخص می باشد و در سیل اخیر یکی از عوامل موثر به دلیل حجم بارندگی مورد توجه بوده است.

ضمنا این نکته مهم می¬باشد که به¬عنوان یک قاعده اصلی؛ حفظ، توسعه و احیاء پوشش گیاهی به ویژه پوشش جنگلی (در سرشاخه های حوزه آبریز) نقش به¬سزایی در جذب و نفوذ بارش ها به سطح زیرین خاک و جلوگیری از تولید رواناب بسیار با اهمیت و مهم می¬باشد که با توجه به تخریب پوشش گیاهی و جنگلی در استان می بایست برنامه های قابل توجهی را برای جلوگیری از تخریب جنگل ها و توسعه این پوشش ها و برگشت اراضی تغییریافته از دیگر کاربری ها به کاربری جنگل و پوشش درختی منطبق با طبیعت توسط مدیران و مسئولین ارایه و اجرا گردد.

2- دلایل انسانی

تجاوز به حریم و بستر رودخانه ها در قالب تبدیل به ارضای کشاورزی، ساخت و سازهای تولیدی و مسکونی توسط مردم مجاور رودخانه ها یکی از عواملی تشدید سیل به سبب تنگ نمودن مسیر انتقال رواناب ها و افزایش خسارت های ناشی از سیل یکی از دلایل مهم انشانی می باشد. همچنین از بین بردن پوشش گیاهی و تجاوز به اراضی منابع طبیعی از جمله دلایل وقوع سیل بعنوان یک قاعد کلی مطرح می باشد.

3- دلایل مدیریتی

3-1- عدم توجه به پیش بینی های دقیق زمانی- مکانی بارش ها توسط مدیران بحران و اجرایی دخیل در سیل از جمله آب منطقه ای، هواشناسی، استانداری ها و فرمانداری

3-2- عدم احاطه کامل مدیریت بحران استان، مدیران اجرایی استان و آب منطقه ای به فراگیر بودن سیلاب آب گرفتگی

و عدم اطلاع رسانی دقیق و به موقع به مردم به واسطه عدم محاسبه دقیق زمانی- مکانی حجم بارش و حجم سیلاب و دبی رودخانه ها

 3-3- نگهداری آب در پشت سدها با حداکثر ظرفیت و پر بودن سدهای "بوستان" ،" گلستان " و "وشمگیر"، و عدم تخلیه به موقع حجم ذخیره آب سد به دلیل غفلت و یا محاسبه اشتباه و پیش بینی در باره آینده بارش ها یکی از عوامل ضعف و قصور مدیریتی در وقوع سیل اخیر می باشد. تصاویر ماهواره ای قبل از وقوع سیل اخیر (25 اسفند) نشان دهنده تکمیل ظرفیت سدهاست. اصولا در مدیریت نگهداری سدها قاعده این است که برای پیشگیری از خطرات احتمالی حدود 30درصد از ظرفیت سدها آبگیری نمی گردد و عموما با توجه به تحولات هواشناسی و هشدارها، تخلیه مخازن نیز صورت می گیرد. که در این حادثه، متاسفانه اقدام پیشگیرانه تخلیه و رعایت نکات مدیریت بحران صورت نگرفت (خطای مدیریتی سازمان آب منطقه ای). ادر کنار این ها غیر فعال بودن و خرابی دریچه سد وشمگیر نیز از توانایی مدیران بر تخلیه آب کاسته است. گرچه در بهترین حالت تنها 15 درصد (116 میلیون متر مکعب ظرفیت 3 سد در صورت خالی بودن) از حجم رواناب اخیر (حدود 800 میلیون مترمکعب) را می توانست در خود نگه دارد ولی با توجه به زمان می توانست  بخش قابل توجهی از رواناب را ذخیره و به تدریج رهاسازی نماید. وضعیت سدهای واقع شده در حوزه گرگانرود (حوزه آبریز محمل سیل اخیر) نشان می دهد که کل ظرفیت مفید سدهای در حال بهره برداری واقع شده در حدود 120 میلیون مترمکعب (سد بوستان حدود 35 میلیون متر مکعب، سد گلستان 50 میلیون متر مکعب وسد وشمگیر 40 میلیون متر مکعب) ظرفیت دارند. این سد ها طبق گزارش و مصاحبه مدیران آب منطقه ای استان (کد خبر(83247211 (6936546)  در روز قبل از بارندگی اخیر منجر به سیل کاملا پر بوده و در حال سرریز بوده اند.

3-4- عدم شناخت کامل مدیران اجرایی استان از وضعیت توپوگرافی و هیدروگرافی استان (عدم وجود اطلاعات دقیق توپوگرافی اراضی شهری و زراعی مجاور رودخانه ها و دیگر اراضی که متاسفانه در زمان مدیریت و کنترل سیل نقش بسزایی در هدایت بهینه مسیر سیلاب دارند.                

3-5-  ناتوانی در برآورد میزان و شدت سیل و محدوده های مکانی احتمال وقوع سیل در ستادمدیریت بحران و عدم واکنش های بموقع و متناسب (خطای انسانی و مدیریتی)

3-6- عدم تعریض و لایروبی مسیر و مصب رودخانه های گرگانرود و قره سو از رسوبات و عوامل زاید سالیان گذشته و محدود بودن خروجی آب به سمت دریا به دلایل رسوبات سالیان اخیر یکی از قصورات مدیریتی (دستگاه متولی وزارت نیرو و سازمان آب منطقه ای استان بعنوان مسئول حفظ و احیای حریم و بستر مسیر و مصب رودخانه ها هست که در واقعه سیل اخیر نقش زیادی در وقوع سیل داشته است).

3-7- وجود برخی پل های غیر استاندارد با دهانه های غیر متعارف برای دبی ها بالا برای حمل و انتقال سریع و حجم بالای آب (پل مرکزی شهر آق قلا) و عدم رعایت اصول هیدرولوژیکی و سیل خیزی در احداث جاده ها و راه اهن برای ایجاد منافذ و خروجی های آب و سیل های با دبی بالا (طراحی نامناسب ابنیه فنی)

3-8- عدم تعبیه حوضچه های انتظار در ارتفاع پایین سدها بوستان و گلستان و وشمگیر وهدایت آب در شرایط اضطراری به  این حوضچه ها و ..... (خطای انسانی سازمان آب منطقه ای)

3-9- عدم رعایت اصول آمایش سرزمینی در احداث جاده ها و راه آهن و شهرک های صنعتی بر مبنای تهدیدات طبیعی و غیر طبیعی و احداث نامناسب کمربندی شهر آق قلا در قسمت غرب شهر به جای شرق شهر (که در صورت وجود خود می توانست بعنوان یک مانع برای جلوگیری از سیل در شهر عمل می کرد.

بنابراین با امعان نظر به موارد یاد شده ،پیشنهادهای این سازمان در دو سطح کلان و خرُد جهت مطالبه از مسولین امر به شرح ذیل ارایه می گردد :

الف: پیشنهادات کلان (کشوری)

1- اهتمام دستگاه های دولتی و نهادهای های حاکمیتی فعال در عرصه اجتماعی و فرهنگی کشور در ثبت و ضبط جلوه های بی نظیر و غرور آفرین از «بسیج شوندگی مردم برای خدمت فوق العاده» - که از دریچه بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی در زمره برکات و ارزش های معنوی و اخلاقی ملت تمدن ساز ایران اسلامی است - و همچنین بسط و ترویج به¬طریق متناسب و اثربخش.

2- ورود هیأت عالی نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی نظام مجمع تشخیص برای بررسی علل و عوامل قصور در اجرای سیاست‌های کلی پیشگیری و کاهش خطرات ناشی از سوانح طبیعی و حوادث غیرمترقبه مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغی 25 شهریور سال 1384 به استناد بند 2(نظارت بر حسن اجرای این سیاست‌ها) اصل 110 قانون اساسی و ذیل آن و عندالزوم معرفی دستگاه های مقصر به مراجع قضایی ذیصلاح

3-  ورود مجمع تشخیص مصلحت نظام با عنایت به حکم ۲۳ مرداد ۹۶ امام خامنه ای و تاکید معظم له بر سامان بخشیدن به مجموعه‌ی سیاست‌های کلّی و بازنگری در عناوین و نیز در فرآیند تعیین و تنظیم آن و همچنین ارزیابی کارآمدی و اثربخشی سیاست‌ها جهت بروز رسانی، بازنگری ، کارآمدی و اثربخشی اجرایی سیاست‌های کلی پیشگیری و کاهش خطرات ناشی از سوانح طبیعی و حوادث غیرمترقبه مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغی 25 شهریور سال 1384

4- هیأت عالی نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی نظام ، با عنایت به بند 3 سیاست‌های کلی پیشگیری و کاهش خطرات ناشی از سوانح طبیعی و حوادث غیرمترقبه (ایجاد مدیریت واحد با تعیین رئیس‌جمهور برای آمادگی دائمی و اقدام مؤثر و فرماندهی در دوره‌ی بحران) نسبت به ارایه ساز و کار مناسب جهت اصلاح ساختار ناکارآمد کنونی سازمان مدیریت بحران کشور اقدام لازم را بعمل آورد.

5- ستاد کل نیروهای مسلح با عنایت به تجربه ارزنده مشارکت فعالانه و متعهدانه نیروهای مسلح کشور در حوادث طبیعی کشور در دوره زمانی یاد شده و نیز ضرورت انسجام و هماهنگی بیشتر و تخصصی به استناد بند 3-3 سیاست‌های کلی پیشگیری و کاهش خطرات ناشی از سوانح طبیعی و حوادث غیرمترقبه مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام(در اختیار گرفتن کلیه‌ی امکانات و توانمندی‌های مورد نیاز ....نیروهای مسلح در طول زمان بحران.) و نیز اصل 147 قانون اساسی(‌‌‌‌‎دولت‌ باید در زمان‌ صلح‌ از افراد و تجهیزات‌ فنی‌ ارتش‌ در کارهای‌ امدادی...و جهاد سازندگی‌، با رعایت‌ کامل‌ موازین‌ عدل‌ اسلامی‌ استفاده‌ کند در حدی‌ که‌ به‌ آمادگی‌ رزمی‌ آسیبی‌ وارد نیاید.) نسبت به « تشکیل فرماندهی مرکزی دفاع غیرنظامی» با تاکید بر همکاری با مدیریت بحران کشور در کاهش خطرات ناشی از سوانح طبیعی و حوادث  غیرمترقبه اقدام لازم را بعمل آورد.

6- قوه قضاییه در ورود به قصور و کوتاهی های مدیریتی یاد شده و تشکیل پرونده و پیگیرد افراد و اشخاص حقیقی و حقوقی متخلف،میزان برآورد خسارات وارده و جبران مقتضی آن را  مد نظر قرار دهد و سازمان بازرسی کل کشور در گزارش نهایی خود موارد اصلاحی

7-پیشنهادات خود را با تعیین ظرف زمانی و تعیین مسول ذیربط ،پیگیری لازم اعلان عمومی نماید.

ب : پیشنهادات خُرد (استانی)

شورای برنامه ریزی و توسعه استان و کارگروه¬های تخصصی ذیربط موضوع ماده 14 آیین‌نامه شورا  نسبت به بررسی موارد ذیل اقدام و به استناد ماده 4 همان تصمیمات لازم اتخاذ نمایند:

1- افزایش پوشش گیاهی و جلوگیری از تخریب پوشش گیاهی جنگل و مرتعی به عنوان اهداف درازمدت

2- انجام کارهای تلفیقی بیولوژیکی (جنگلکاری و بوته کاری) و مکانیکی در مناطق بالادست حوزه آبخیز برای کاهش ریسک سیل

3- لایروبی کامل تمامی رودخانه ها و سدها به صورت مرتب در هر سال و همچنین تخصیص اعتبار لازم برای تکمیل و بهره برداری از سدهای در دست ساخت.

4- طراحی مناسب دهنه های پل ها برای جلوگیری از گرفتگی و افزایش سرعت انتقال آب همانند پل های قدیمی (طاق عباسی).

5- اجرای مطالعات طرح تعیین حریم رودخانه تهیه شده توسط دفتر مهندسی رودخانه وزارت نیرو برای شهرهای دارای مسیر رودخانه.

6- اجرای پروزه دیوارسازی و تثبیت رودخانه در تمامی شهرهای دارای گذر رودخانه.

7- اجرای طرح های مدیریت سیلاب در بالادست و میان دست حوزه های در معرض خطر سیل.

8- بازنگری ، کنترل و بازطراحی مسیرهای عبور آب و رواناب از مسیرهای مواصلاتی.

در پایان سازمان بسیج اساتید استان گلستان ؛ با تقدیر و تشکر از نیروهای مردمی و جهادی سراسر کشور که تحت امر امام خامنه ای مدظله العالی ،پا به پای نیروهای مسلح کشور به کمک مردم سیل زده از جمله در استان گلستان شتافتند؛بدین وسیله با تاکید بر رسالت خویش در گام دوم انقلاب اسلامی در عرصه« علم و پژوهش» و بهره گیری از ظرفیت منحصر به فرد انسانی و سرمایه عظیم علمی آنان،آمادگی خویش را برای تحقق پیشنهادات یاد شده از جمله ایده تشکیل فرماندهی مرکزی دفاع غیرنظامی نظامی تحت  نظارت ستادکل نیروهای مسلح و همچنین همکاری با شورای برنامه ریزی و توسعه استان و کارگروههای تخصصی ذیربط آن اعلام می نماید.

سازمان بسیج اساتید دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی  استان گلستان

1- ابلاغ سیاست‌های کلی نظام برای پیشگیری و کاهش خطرات ناشی از سوانح طبیعی و حوادث غیرمترقبه http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=37895

2- http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33198

انتهای پیام/