دو نکته در باب اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال

مقام معظم رهبری در ابتدای سال نو، سال96  را سال «اقتصاد مقاومتی، تولید ـ اشتغال» نامیدند؛ ایشان توجه به نام «اقتصاد مقاومتی» را به تنهایی مؤثر ندانستند و در خصوص راه‌حل و علاج وضع کنونی، افزودند: «علاج، در تقسیم کردن اقتصاد مقاومتی به نقاط کلیدی و مهم و تمرکز همه همت مسئولین و مردم بر آن نقاط است و این نقاط کلیدی عبارت است از تولید داخلی و اشتغال، بویژه اشتغال جوانان.»[1] در آموزه‌های دینی ما بر کار و تلاش و سربار دیگران نبودن تأکید شده است. در این مقاله به دو نکته در باب اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال اشاره می‌کنیم.

تلاش و همت برای عدم وابستگی
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در حدیثی، نشاط و سرزندگی و دوری از تنبلی را از خداوند مسئلت می کنند: «اَمْنُنْ عَلَیْنَا بِالنَّشَاطِ وَ أَعِذْنَا مِنَ الْفَشَلِ وَ الْکَسَلِ وَ الْعَجْزِ وَ الْعِلَلِ وَ الضَّرَرِ وَ الضَّجَرِ وَ الْمَلَل؛[2] خدایا نعمت سرزندگی و کوشایی را به ما ارزانی دار و از سستی، تنبلی، ناتوانی، بهانه آوری، زیان، دل مردگی و ملال، محفوظمان دار.»
در این حدیث، انسان از خدا تلاش و کوشش(اشتغال) و دوری از ناامیدی و سستی را طلب می‌کند. یکی از برنامه‌های اقتصاد مقاومتی برای کشور، اشتغال است؛ اشتغالی که باعث امیدواری انسان به آینده می‌شود و از سربار شدن انسان بر دوش دیگران جلوگیری می‌کند. امام صادق(علیه السلام)، سربار دیگران بودن را نشانه ی تنبلی و سستی می‌دانند: «لَا تَکْسَلْ عَنْ مَعِیشَتِکَ فَتَکُونَ کَلًّا عَلَى غَیْرِک؛[3] در معاش دنیوی خود تنبلی مکن که سربار دیگران باشی.»
انسان وقتی که اراده‌ای برای کار و تلاش ندارد و یا اراده دارد ولی شرایط آن مهیا نیست؛ خواه ناخواه احساس سربار بودن بر دیگران به او دست می‌دهد. برای اینکه افراد جامعه، با اینگونه احساسی روبرو نشوند؛ باید مسئولان مربوطه (و البته مردم) همت خود را دو برابر کنند.
در مقیاس بزرگتر و در باره کشورها نیز همین مطالب فوق، صدق می‌کند. کشوری که از خودش ابتکاری ندارد و اراده و همت مطلوب خویش را به کار نگرفته است؛ به جز وابستگی به کشورهای دیگر و واردات، قادر به انجام کار دیگری نیست. اقتصاد مقاومتی راهکاریست که با حل کردن معضلات اقتصادی مثل تولید و اشتغال و...، خواهد توانست ایران اسلامی را از وابستگی به کشورهای دیگر برهاند و احساس عزت بیشتر را برای جامعه ایران اسلامی به ارمغان آورد.

تلاش و همت برای کسب عزت جامعه
شکی نیست که کسب عزت و سربلندی برای هر فرد و جامعه‌ای، تا حدود زیادی در گرو بی‌نیازی آن فرد و جامعه از دیگران است. امام علی(علیه السلام) می فرمایند: «الْعِزُّ مَعَ‏ الْیَأْس‏[4]عزت در ناامیدی(از دیگران) است.»
این حدیث بر روحیه بی‌نیازی از دیگران تأکید می‌کند لذا در پی نفی رابطه با دیگران نیست. انسان موجودی اجتماعی است و پیشرفت زندگی او در گرو رابطه با دیگران است؛ ولی نباید عزت و شخصیت خود را فدای رابطه با دیگران کند.
مطالب فوق در مورد کشورها، از جمله کشور خودمان کاملاً صادق است. هر کشوری برای برطرف کردن نیازهای اقتصادی و ... دست به رابطه اقتصادی می‌زند؛ اما وقتی که این رابطه سبب ضربه زدن به جایگاهش شود، آن را بر نمی‌تابد. اقتصاد مقاومتی، راهکاری برای احساس عزت و سربلندی کشور ایران در زمینه اقتصادی است و تولید و اشتغال  داخلی در این زمینه کمک شایانی به حفظ عزت افراد جامعه و به تبع آن کشور خواهد کرد. وقتی افراد جامعه، از لحاظ شغلی مشکلی نداشته باشند، طبعاً دلگرمی بیشتری به نظام اسلامی خواهند داشت و حمایت بیشتری را از آن در مقابل دشمنان به عمل خواهند آورد و... .

نکته مهم
باید کشور اسلامی، اقتصادی مبتنی بر اسلام داشته باشد تا عزت مورد نظر را کسب کند: «وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنینَ وَ لکِنَّ الْمُنافِقینَ لا یَعْلَمُونَ[منافقون/8] عزت مخصوص خدا و رسول او و مؤمنان است؛ ولى منافقان نمی‌دانند.»
پیام آیه این است که خداوند به مؤمنین (در همه زمینه ها از جمله اقتصادی) عزت می‌دهد؛ مؤمنینی که دنباله رو خدا و رسول او باشند؛ زیرا عزت حقیقی از خداست.
عزت و سرافرازی ایران در زمینه اقتصادی، فقط با تولید و  اشتغال صرف، امکان پذیر نیست و باید با توجه به معیارهای اسلامی و بومی باشد (عدالت اقتصادی، جلوگیری از زد و بندهای اقتصادی و...). امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «أُوصِیکَ بِتَقْوَى اللَّهِ وَ الْوَرَعِ وَ الِاجْتِهَادِ وَ اعْلَمْ أَنَّهُ لَا یَنْفَعُ اجْتِهَادٌ لَا وَرَعَ فِیه [5] تو را به تقوای الهی و پارسایی و کوشش سفارش می‌کنم و بدان که کوششی که در آن پارسایی نباشد، سودی نمی‌دهد.»
طبق مفاد این حدیث، تلاش و همت کشور ما در جهت اقتصادی، باید سمت و سوی اسلامی و ارزشی داشته باشد تا علاوه بر شکوفا شدن اقتصاد و عدم وابستگی به کشورهای دیگر  و کسب عزت، در زمینه عزت معنوی حاصل از اقتصاد (عدالت اقتصادی و...) هم حرفهایی برای گفتن داشته باشیم.

سخن آخر
ایران اسلامی باید برای عدم وابستگی به کشورهای دیگر و کسب عزت و سرافرازی، اقتصاد مقاومتی ـ با توجه به تولید و اشتغال ـ را در دستور کار خود بگنجاند.

پی‌نوشتها
[1]. سخنان رهبری به مناسبت حلول سال نو در30/12/95.
[2]. بحار الأنوار(ط- بیروت)، مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏، محقق / مصحح: جمعى از محققان‏، ناشر: دار إحیاء التراث العربی‏، سال چاپ: 1403 ق‏، ج91، ص121.
[3]. الکافی(ط- الإسلامیة)،کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏، محقق / مصحح: غفارى على اکبر و آخوندى، محمد، ناشر: دار الکتب الإسلامیة، سال چاپ: 1407 ق‏، ج5، ص86.
[4]. تصنیف غرر الحکم و درر الکلم‏، تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، محقق / مصحح: درایتى، مصطفى‏، ناشر: دفتر تبلیغات‏، سال چاپ: 1366 ش‏، ص398.
[5]. الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص 76 .