رفع نیازمندی‌ها؛ مبنای تولید اسلامی

امسال نیز همچون چندین سال گذشته توسّط امام خامنه‌ای(مدّ ظلّه العالی) در مورد موضوع فعالیّت اقتصادی نامگذاری شده است. مسلّماً دلیل این نامگذاری، برطرف نشدن بحران اقتصادی فعلی در کشور است. بحرانی که در آن اقتصاد کشور دچار رکود و اغماء شده است. یکی از اصلی‌ترین راه حل‌های این معضل، تمرکز بر تولید داخلی و تقویت آن است. به همین جهت، رهبر معظّم انقلاب امسال را سال تولید و اشتغال برای تحقّق اقتصاد مقاومتی نامیده‌اند. در این نوشتار، نگاهی به یکی از مبانی دینی تولید اسلامی که همان تمرکز بر برطرف کردن نیازمندی‌ها است، خواهیم داشت.

رفع نیازمندی‌ها؛ مبنای تولید اسلامی
تولید از نگاه دین اسلام بر خلاف بسیاری از مبانی اقتصادی غربی، ارزش ذاتی نداشته؛ بلکه برای رفع حاجات و نیازهای خود و افراد جامعه اسلامی مقرّر شده است؛ یعنی به خاطر ارزش رفع حاجات و نیازهای مسلمین، دارای ارزش و اعتبار است. در این زمینه، روایات فراوانی بر ارزش و اهمیّت رفع نیازهای مؤمن دلالت دارند؛ لذا در جایی که رفع نیاز هم‌کیش مسلمان در همان لحظه امکان ندارد، تلاش برای تولید و رفع آن حاجت، ارزشی خاص پیدا خواهد کرد. در اینجا تنها به ذکر چند نمونه از روایات در مورد ارزش تلاش بر رفع نیاز مؤمن بسنده می‌شود. پیامبر گرامی اسلام(صلّی الله علیه و آله) می‌فرمایند: «مَنْ سَعی فی حاجَةِ أَخیهِ المؤمنِ فکأنَّما عَبَدَ اللهَ تِسْعَهَ آلافِ سنَة، صائماً نهارُهُ قائماً لَیلَهُ؛[1] کسی که در راه برآوردن نیاز برادر مؤمن خود بکوشد، گویی نُه هزار سال با روزه گرفتن و شب زنده داری کردن، خدا را عبادت کرده باشد.» امام صادق(علیه السلام) نیز می‌فرمایند: «مَن مَشی فی حاجَه اَخیهِ المُؤمِنِ کَتَبَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ عَشرَ حَسَناتٍ وَ رَفَعَ لَهُ عَشرَ دَرَجاتٍ وَ حَطَّ عَنهُ عَشرَ سَیئاتٍ وَ اَعطاهُ عَشرَ شَفاعاتٍ؛[2] کسی که برای برطرف کردن نیاز برادر مؤمن خود گام بردارد؛ خدای سبحان برای او ده حسنه می‌نویسد و مقام او را ده درجه بالا می‌برد و از ده گناه او می‌گذرد و شفاعت ده نفر را از او می‌پذیرد.» این‌ها اجر دنیوی و اخروی است که برای رفع نیاز دیگران مقرّر شده است. چنانکه خداوند متعال در سوره مبارکه انسان و پس از توصیف اجر اهل بیت(علیهم السلام) در اطعام به مسکین و یتیم و اسیر می‌فرماید: «إِنَّ هذا کانَ لَکُمْ جَزاءً وَ کانَ سَعْیُکُمْ مَشْکُوراً؛[انسان/22] این(پاداش‏)، براى شماست؛ و کوشش شما مقبول افتاده است.» خلاصه اینکه؛ شکی در اهمیّت و ارزش تلاش برای رفع نیازهای مسلمانان نیست و قطعاً تولید می‌تواند یکی از شکل‌های ویژه این تلاش ارزشمند دینی باشد.

نیازهای اقتصادی جامعه
گرچه در هر شرایطی، استحکام اقتصادی کشور اسلامی از ضروریّات است تا جایی که فقر و نیازمندی، عاملی برای تهدید ایمان افراد بیان شده است،[3] امّا در بحران اقتصادی فعلی، این مسأله اهمیّت ویژه‌ای پیدا کرده است. تحریم‌های همه‌جانبه و فشارهای رو به تزاید کنونی، همه ما را به این اعتقاد رسانده است که باید با تکیه بر توان داخلی هر چه در توان داریم برای تقویت و توسعه تولید داخلی به کار اندازیم. نیاز به اشتغال و تولید مایحتاج خانوار، صنعت‌های گوناگون و مواد اولیّه کارخانجات و... از مواردی است که مورد نیاز جامعه اسلامی امروز ماست که باید با همّت و انگیزه عالی و تلاش و وحدت ‌همه جانبه دست به کار شویم و همه احتیاجات خود را با همّت، استعداد و توان خودمان تولید کنیم. بی‌شک؛ این مهم، از ارکان تحقّق اقتصاد مقاومتی است.

نتیجه اینکه؛ نه با محوریّت عرضه و تقاضا بلکه با محوریّت نیازهای اساسی اقتصادی کشور اسلامی، باید خودمان دست به تولید مایحتاج کشور در همه عرصه‌ها بزنیم و از این وظیفه، گریزی نیست.

پی‌نوشت
[1]. ابن بابویه، محمد بن على‏؛ من لا یحضره الفقیه‏، 381ق، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر، ناشر: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، سال چاپ: 1413 ق‏، ج2، ص190.
[2]. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى؛ بحار الأنوار( ط- بیروت)، 1110ق، ناشر: دار إحیاء التراث العربی‏، بیروت، سال چاپ: 1403 ق‏، ج71، ص313.
[3]. «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(صلّی الله علیه و آله):‏ کَادَ الْفَقْرُ أَنْ یَکُونَ کُفْراً؛ نزدیک است که فقر باعث کفر شود.» کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی (ط - الإسلامیة)، تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق، ج2، ص307.