آشوب و بحران در اقتصاد جهانی و تدبیر آیت الله رئیسی /مردم بی اطلاع ایران از دگرش اقتصاد جهانی!

دکتر حسن بیارجمندی فارغ التحصیل دانشگاه وزارت خارجه روسیه

مدرن دیپلماسی در ۱۲ مه در ارتباط با جنگ روسیه و اوکراین[آمریکا و ناتو] به درستی اشاره نمود که  پیش بینی آغاز و پایان یک جنگ همیشه یک کار دشوار است.

همانطور که براساس گزارش نیویورک‌تایمز به نقل از آوریل هاینس مدیر اطلاعات ملی آمریکا در جلسه استماع سنا : اهداف ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه همچنان گسترده احتمالا فراتر از تصرف منطقه دونباس در شرق اوکراین است و جریان جنگ طی یکی دو ماه آینده مهم خواهد بود، زیرا پوتین تلاش می‌کند تا کمپین نظامی خود را دوباره تقویت کند. اما او متذکر شد که حتی اگر روسیه در تصرف منطقه دونباس در شرق اوکراین موفق شود، به جنگ پایان نخواهد داد.

خانم هاینس در این جلسه تصریح می کند که: «ما ارزیابی می کنیم که پوتین در حال آماده شدن برای درگیری طولانی مدت در اوکراین است که طی آن هنوز قصد دارد به اهدافی فراتر از دونباس دست یابد». وی در تعلیل چنین برآورد اطلاعاتی می گوید: «پوتین به احتمال زیاد همچنین تصور می‌کند که روسیه نسبت به دشمنانش توانایی و تمایل بیشتری برای تحمل چالش‌ها را دارد. و احتمالا  او روی تضعیف عزم ایالات متحده و اتحادیه اروپا به واسطه کمبود مواد غذایی، تورم و قیمت انرژی حساب می کند».

برآوردی که در گزارش صندوق بین الملی پول نسبت بدان هشدار داده شده است که جنگ در اوکراین باعث ایجاد یک بحران انسانی پرهزینه شده است و آسیب اقتصادی ناشی از این درگیری به کاهش قابل توجه رشد جهانی در سال ۲۰۲۲و افزایش تورم کمک خواهد کرد. قیمت سوخت و مواد غذایی به سرعت افزایش یافته است و در ادامه پیش بینی نموده است که رشد جهانی از ۶.۱ درصد در سال ۲۰۲۱ به ۳.۶ درصد در سال های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ کاهش یابد. این رقم برای سال های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ ۰.۸ و ۰.۲ درصد کمتر از پیش بینی های ژانویه است.

این صندوق در ادامه توصیه می کند که تلاش های چندجانبه برای پاسخ به بحران انسانی، جلوگیری از چندپارگی بیشتر اقتصادی، حفظ نقدینگی جهانی، مدیریت مشکلات بدهی، مقابله با تغییرات آب و هوا و پایان دادن به همه گیری ضروری است.

حال سوال اصلی این است که مردم ایران تا چه میزان با این وضعیت اقتصاد جهانی و آشوب در آن و تبعات پیش رو آشنا هستند تا درک درستی از تدبیر دولت آیت الله رئیسی در حذف شجاعانه ارز ترجیحی و تمرکز بر امنیت غذایی و توزیع هوشمند و عادلانه کالاهای اساسی داشته باشند ؟ آنچه مسلم است اینکه تحلیل سوپرمارکتی محله ای از وضعیت اقتصاد و اقتصاد جهانی به هیچ وجه راهگشا نیست و قدرت همراه کردن همدلانه مردم برای انجام جراحی های بزرگ با دگرش اقتصاد جهانی را ندارد.

گروه مشاوران مک کینزی ۹ می ۲۰۲۲ در یادداشتی با عنوان "جنگ اوکراین: دوازده گسستی که جهان را دگرش می دهد" اجزای و الگوریتم چنین روایت جهانی و جهانی ساز را بخوبی تبیین و ترسیم نموده است؛

۱- حمله به اوکراین در حال رقم زدن یک بحران بشری بزرگ است.

۲- اقشار آسیب پذیر بیشترین آسیب را خواهند دید. جنگ، بهای کالاهای ضروری را افزایش داده است. امروز حتی نیازهای اساسی هرم مازلو هم در خطر است: غذا، گرما و سرپناه.

۳- فشارها به فراتر از اروپا افزایش می یابد. سناریوی پیش بینی شده ما نشان می دهد که شاخص قیمت مواد غذایی دفتر غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد ممکن است تا ۴۵ درصد در سال ۲۰۲۲ افزایش یابد (سناریوی 3c). افزایش قیمت ها با این درصد می تواند میلیون ها نفر در کشورهای با درآمد پایین و متوسط را به سمت فقر ببرد. همچنین این کشورها در معرض دیگر پیامدهای بالقوه جنگ قرار خواهند گرفت: کاهش سرعت تجارت جهانی، کاهش ارزش پول و چالش هایی در حفظ بار بدهی های خود.

۴- امنیت غذایی در دستور کار است. جنگ در اوکراین سامانه جهانی تولید غذا را مختل کرده است. روسیه و اوکراین در مجموع تقریباً یک سوم آمونیاک و پتاسیم صادراتی جهان- ماده ضروری کود کشاورزی- را تولید می کنند. این دو کشور همچنین حدود ۳۰ درصد از صادرات جهانی گندم و جو، ۶۵ درصد روغن تخمه آفتابگردان و ۱۵ درصد ذرت را تامین می کنند.

۵- بلافاصله پس از حمله، قیمت کود و چندین کالای غذایی بین ۲۰ تا ۵۰ درصد افزایش یافت. به عنوان مثال، معاملات آتی گندم از ۱ فوریه تا ۱ آوریل ۴۰ درصد افزایش یافت. بسیاری از کشورها برای رژیم غذایی ملی خود به شدت به گندم متکی هستند. این کشورها در آسیای مرکزی و غربی و همچنین در خاورمیانه و شمال آفریقا متمرکزند. همه کشورها تحت تاثیر قرار خواهند گرفت مگر اینکه قراردادهای طولانی مدت و قوی با تامین کنندگان داشته باشند.

۶- بر اساس آخرین برآوردهای سازمان ملل، ۳۰ تا ۴۰ درصد از برداشت پاییز ۲۰۲۲ در اوکراین در معرض خطر است، زیرا کشاورزان قادر به کاشت نیستند. چه بسا کمبود جهانی کود نیز به تولید آسیب برساند. دولت‌ها طیف گسترده ای از گزینه‌ها را دنبال می‌کنند، مانند یارانه به مصرف‌کنندگان و کنترل قیمت.

۷- رقابت برای کالاها، تجهیزات و مواد حیاتی شدت می گیرد.این مواد در بسیاری از صنایع حیاتی هستند.  با توجه به تهدیدات موجود برای کالاهای کمیاب و افزایش قیمت ها تا به امروز، خودروسازان به ویژه نگران هستند. آنها به دنبال افزایش ۱۵ تا ۲۵ درصدی قیمت به دلیل افزایش قیمت مواد کلیدی مانند آلومینیوم، مس و فولاد هستند. این ضربه‌ها برای تولیدکنندگان سخت است. خریداران خودرو نیز به سختی می توانند قیمت های بسیار بالاتری بپردازند.

۸- در مورد برخی از مواد انتظار می رود که قیمت ها ثابت شوند، هرچند با تغییرات زیادی نسبت به گذشته. عصر تازه ای از مدیریت زنجیره تامین فرارسیده است.

۹- آشوب، آشوب، آشوب. جنگ باعث افزایش آشوب اقتصادی شده است. شاخص آشوب ایالات متحده(VIX) و شاخص عدم قطعیت سیاسی اقتصادی(EPU) هر دو افزایش یافته اند. با گذشت زمان این جنگ به دلیل اثراتی که بر بازار انرژی، آشوب در عرضه و قیمت های انرژی دارد می تواند اثرات چشمگیری در سرتاسر اقتصاد جهانی داشته باشد.

حال با وجود چنین آشوب و بحران جهانی، آیت الله رئیسی می بایست در داخل چه تدبیری اتخاذ می نمود؟ آیا کسی به غیر از طرح مردمی سازی و توزیع عادلانه یارانه ها و تامین امنیت غذایی در ایران ،راهکاری می تواند ارائه کند ؟امروز آیت الله رئیسی با توکل به خدا و تکیه بر این تجربه گرانسنگ شهید حاج قاسم سلیمانی به خط مقدم میدان زده است که :" من با تجربه این را می‌گویم که میزان فرصتی که در بحران‌ها وجود دارد در خود فرصت‌ها نیست. اما شرط آن، این است که نترسید و نترسیم و نترسانیم"و لذا نیاز به مدافعانی از جنس مدافعان حرم برای دفاع از مردم و حرم ایران برای عبور از این بحران جهانی دارد.