سندی که دیگر «محرمانه» نیست

در بحبوحه مذاکرات میان ایران و 1+5 در وین، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بعد از حضور سرزده در کوبورگ، عازم تهران شد تا راهکاری برای حل مسائل باقی‌مانده میان ایران و آژانس بیابد.

با توجه به اظهارنظرهای او بعد از سفرش به تهران، مشخص بود که او دست پر به وین بازگشته است. هر چند جزئیات مباحث او با طرف ایرانی افشا نشد، اما پیدا بود دو طرف به توافقاتی دست یافته‌اند که با توجه به حساسیت موضوع انتظار می‌رفت «محرمانه»‌ باقی بماند.

اما چنین نشد و یک روز قبل از دستیابی ایران و 1+5 به توافق جامع، برخی توافقات صورت گرفته میان ایران و آژانس، هر چند بعضا نادرست، به بیرون درز کرد. ابتدا خبرگزاری رویترز در گزارشی به نقل از منابع آگاه از توافق طرفین برای حل مسئله ابعاد احتمالی خبر داد و مدعی شد، تهران با ارائه یک بار دسترسی به سایت پارچین موافقت کرده است.

به گفته این منبع، ایران و آژانس اتمی بر سر طرحی برای حل سئوالات باقی‌مانده در مورد ابعاد نظامی احتمالی فعالیت‌های هسته‌ای گذشته ایران، تا پایان سال به توافق رسیده‌اند و برخی موارد رفع تحریم‌ها نیز به حل این مسئله از سوی تهران مشروط شده است.

رویترز گزارش داد، این منبع همچنین گفته است طرح مورد توافق میان آژانس و ایران، شامل یک بار بازدید از سایت نظامی پارچین و همچنین مصاحبه‌های احتمالی با دانشندان هسته‌ای ایرانی است.

یک روز بعد از انتشار این گزارش در خبرگزاری رویترز، آمانو ساعتی قبل از قرائت بیانیه مشترک ایران و 1+5 درباره «برجام» در جمع خبرنگاران مقابل هتل کوبورگ حاضر شد و از توافق ایران و آژانس برای حل مسئله ابعاد نظامی احتمالی خبر داد.

طبق بند یک بیانیه‌ای که آمانو قرائت کرد، « آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران بر روی ساز و کار جداگانه‌ای که به آن‌ها اجازه می‌دهد موضوعات حل‌نشده باقی‌مانده را، آنطور که در ضمیمه گزارش 2011 مدیر کل (GOV/2011/65) آمده، پاسخ گویند».

همین طور در بند 5 بیانیه مشترک مذکور آمده، «ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر سر ساز و کار جداگانه‌ای در خصوص موضوع پارچین توافق کردند».

هر چند مدیرکل آژانس اتمی آن روز، دو بار به طور سربسته، از عبارت «سازوکار جداگانه» سخن به میان آورد اما شاید به واسطه همزمانی انتشار این بیانیه با اعلام رسمی دستیابی ایران و 1+5 به توافق جامع بود که منظور از عبارت «سازوکار جداگانه» کمتر مورد توجه قرار گرفت.

به هر حال، مدتی بعد، «تام کاتن» سناتور تندرو جمهوریخواه و «مایک پومپئو» عضو مجلس نمایندگان آمریکا از وجود «دو سند محرمانه میان ایران و آژانس» خبر دادند و این موضوع را بر سر زبان‌ها انداختند. این دو عضو کنگره گفتند در دیداری که با مقامات آژانس داشته‌اند، از وجود چنین اسنادی خبردار شده‌اند و حالا می‌گویند کنگره باید به متن اسناد مورد توافق میان ایران و آژانس دسترسی داشته باشد تا بداند ایران قرار است چطور «نگرانی‌های» آژانس را برطرف کند!

بعد از آن بود که امضاء سند محرمانه میان ایران و آژانس سر خط خبری رسانه‌های آمریکایی قرار گرفت. نشریه «نشنال ریویو» در گزارشی درمورد محتوای این اسناد نوشته است « یکی از این توافقات جانبی مربوط به بازرسی از پایگاه نظامی پارچین است» و «توافق جنبی دیگر مربوط به این مسئله است که ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چطور موضوعات باقی‌مانده مربوط به ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران را حل و فصل کنند».

این در حالی بود که طبق توافق ایران و آژانس قرار بود این اسناد محرمانه باقی بمانند و سایر اعضا این نهاد بین‌المللی از محتوای آن مطلع نشوند. اما این بار نیز چنین نشد و مقامات آمریکایی به طور کامل در جریان توافق میان تهران و آژانس قرار گرفته‌اند؛ موضوعی که «سوزان رایس» مشاور امنیت ملی کاخ سفید و «جاش ارنست» سخنگوی کاخی سفید نیز به آن اشاره کردند و گفتند: « ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی البته اسنادی در خصوص حل و فصل جنبه نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای این کشور تهیه کرده‌اند که منتشر نشده ولی ما این اسناد را دیده‌ایم و از محتوای آن رضایت داریم».

جاش ارنست حتی پا را فراتر گذاشت و در پاسخ به مطالبه نمایندگان کنگره برای دستیابی به این توافق گفت: «متن توافق محرمانه میان ایران و آژانس را نداریم ولی ما و دیگر اعضای 1+5 از مفاد آن آگاهیم و حاضریم اطلاعات خود در این خصوص را در جلسات محرمانه با نمایندگان کنگره در میان بگذاریم».

وی افزود، مقامات نظامی آمریکا یا اسرائیل با کسب اطلاعات از رژیم بازرسی‌های آژانس در سال‌های اجرای برجام توانایی‌های خود را بهبود می‌بخشند. 

این نخستین بار نیست که مبادله اطلاعات میان ایران و آژانس به بیرون درز می‌کند و محرمانه باقی نمی‌ماند. ترور برخی دانشمندان هسته‌ای کشورمان و انتشار ویروس استاکس‌نت در تاسیسات نطنز پیامد نشت اطلاعات بسیار محرمانه جمهوری اسلامی توسط بازرسان آژانس بود که موجب خرابکاری در صنعت هسته‌ای و از بین رفتن برخی نیروهای متخصص ایرانی شد.

همین اظهارنظرهای مقامات آمریکایی بود که موجب شد رضا نجفی سفیر و نماینده دائم کشورمان در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ارسال نامه‌ به مدیرکل آژانس رسما نسبت به اظهارات غیر مسئولانه سخنگوی کاخ سفید اعتراض و از سوء استفاده احتمالی و یا درز اطلاعات از آژانس به بیرون هشدار دهد.

وی در این نامه هشدار داد، این اظهارات نقش آژانس طبق برجام را به مخاطره می‌اندازد، زیرا از آژانس خواسته شده در اجرای اقدامات شفاف سازی، برای حفظ اسرار تجاری، فنی، صنعتی و سایر اطلاعات محرمانه که به دست می‌آورد هرگونه احتیاط لازم را در پیش گیرد.

در ادامه نامه آمده است که بیانیه ذکر شده و اطلاعات اشاره شده در آن، تنها با نقض فاحش اصل محرمانگی اطلاعات پادمانی و به ویژه نقض صریح مقررات اساسنامه آژانس میسر خواهد شد، زیرا طبق  ماده 7 اساسنامه، مدیرکل و کارمندان آژانس در انجام وظایفشان نباید از هیچ منبعی خارج از آژانس دستور بگیرند و نباید هیچگونه اسرار صنعتی یا اطلاعات محرمانه‌ای که به دلیل اشتغال در آژانس کسب می‌کنند را افشا کنند. دولت‌های عضو هم طبق همین ماده اساسنامه متعهدند که به دنبال اعمال نفوذ بر مدیرکل و آژانس نباشند.

نجفی همچنین هشدار داد، جمهوری اسلامی ایران به شدت علیه هر تلاشی برای کسب اطلاعات محرمانه‌اش هشدار می‌دهد و مانند هر کشور دیگر اجازه نخواهد داد امنیت ملی و ایمنی شهروندانش به هر شکلی مورد مصالحه قرار گیرد.

در پایان نماینده کشورمان در این نامه اعلام کرد، ایران به دقت رعایت اطلاعات محرمانه را در طول اجرای برجام تحت نظر می‌گیرد و طبق آن اقدام خواهد کرد. انتظار ایران این است که آژانس بیانیه مزبور را محکوم کرده و در اجرای مسئولیت اساسی‌اش برای پایبندی به اصل محرمانگی اطلاعات مرتبط با اجرای پادمان در ایران و وظایفش طبق برجام، اقدامات مناسبی را اتخاذ کند.