پیامدهای مرگ رهبر یک چشم طالبان

به گزارش گلستان24، منابع رسمی دولت افغانستان روز چهارشنبه گزارش‌ها درباره کشته شدن ملا محمد عمر، رهبر گروه طالبان را تائید کردند.  یکی از مقامات شورای امنیت ملی افغانستان بدون ذکر نامش در گفت و گو با بخش افغان رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی با تائید خبر مرگ ملا عمر گفت که او دو سال پیش کشته شده است. در رابطه با نحوه مرگ احتمالی رهبر طالبان افغانستان، رسانه های این کشور و منابع امنیتی اشاره ای نداشته اند. گروه طالبان این خبر را هنوز رد یا تایید نکرده است اما یک سخنگوی این گروه می‌گوید که در این مورد بعدا صحبت خواهد کرد.

عدم حضور علنی ملا محمد عمر در مجامع عمومی و عدم انتشار فایل های صوتی که وی پیشتر و مکررا منتشر می نمود بر دلایلی مبتنی بر مرگ او افزوده است. مرگ احتمالی رهبر طالبان افغانستان بی گمان پیامدهای خطیری را برای این کشور و منطقه در بر خواهد داشت. در متن زیر به مهم ترین این پیامدها خواهیم پرداخت.

1. فروپاشی احتمالی طالبان: چهارده سال پیش و پس از حملات تروریستی 11 سپتامبر، ایالات متحده آمریکا و هم پیمانانش در حمله ای به افغانستان زمینه سقوط حکومت طالبان را فراهم آوردند. عناصر وابسته به طالبان در طول سال های فوق به مقابله نظامی با دولت افغانستان و نیروهای بیگانه مستقر در این کشور پرداخته اند، با این حال برآیند تحولات افغانستان حاکی از آن است که به گذر زمان از میزان نفوذ و فعالیت های نظامی طالب ها در سطح کشور کاسته شده است.

تاسیس دفتر طالبان در قطر و ارتباط گیری با برخی کشورهای همسایه از سوی طالبان در سال های اخیر را می توان به آغاز روندی برای ورود این گروه به عرصه گفتگوهای سیاسی جهت مشارکت بیشتر در امور افغانستان تعبیر نمود. اگرچه در روند فوق شماری از رهبران افراطی و نظامی طالبان بر تداوم مشی مسلحانه بر علیه دولت مرکزی تاکید نموده اند، با این حال میانجی گری پاکستان در خلال گفتگوهای اخیر میان طالبان و دولت کابل، حضور رهبران دفتر سیاسی مستقر در قطر در کشورهای چین، ایران و... همگی دال بر تلاش طالبان برای ورود به عرصه داخلی افغانستان است.

فارغ از شکاف های ایجاد شده در سطح رهبری طالبان در زمینه موافقت یا مخالفت با گفتگو با دولت مرکزی کابل، انتشار خبر مرگ ملا عمر بر دامنه تنش ها میان رهبران طالبان خواهد افزود. مشروعیت و نفوذ کلام ملاعمر در میان طالب ها همواره عاملی جهت رفع اختلاف میان رهبران طالبان محسوب می شده است، حال و با مرگ ملا عمر و رقابت جهت کسب رهبری این گروه از سوی برخی عناصر، شاهد اختلاف های بیشتر در زمینه تدوم گفتگوها با دولت کابل خواهیم بود، روندی که با حضور و قدرت گیری داعش در افغانستان می تواند زمینه زوال در درون طالبان را مهیا کرده و شماری از عناصر رادیکال این گروه را به سوی پیوستن به داعش متمایل گرداند.

بنابر داده های منتشر شده از سوی منابع نزدیک به طالبان، هم اکنون سه جناح متفاوت داعیه رهبری گروه را بر عهده دارند. ملا اختر منصور مرد شماره دو طالبان و معاون ملا عمر رهبری یکی از سه جناح فوق را بر عهده دارد. طیب آقا رهبر دفتر سیاسی طالبان در قطر و ملا یعقوب فرزند ملا عمر دو رهبر دیگری هستند که در پی دست یابی به جایگاه ملاعمر گام برداشه اند.

خبرهای پیرامون مرگ ملاعمر ماه هاست که توسط برخی رسانه های افغان مطرح شده است. موضع منفعل ذبیح الله مجاهد سخنگوی این گروه در قبال اخبار پیرامون وضعیت ملا عمر و عدم انتشار نواری صوتی توسط وی بر دامنه شایعات در این باره افزوده است، شایعاتی که به مرور زمان قوت گرفته و اکنون قطعی به نظر می آید، تحولی که می تواند منجر به فروپاشی کامل گروه تروریستی طالبان گردد.

2. یکه تازی داعش: بنابر آن چه مقام های امنیتی افغان، آمریکایی و روس در طول ماه های اخیر منتشر نموده اند، میزان حضور تروریست های داعش در افغانستان به شکل چشمگیری افزایش یافته است، حضوری که منجر به درگیری میان عناصر این گروه با افراد طالبان در برخی ولایت های افغانستان شده است.

پیام منتشر شده از سوی طالبان به ابوبکر البغدادی مبنی بر عدم مداخله در امور افغانستان و پاسخ تهدید آمیز داعش به طالبان و متهم نمودن این گروه به آلت دست بودن دستگاه های امنیتی پاکستان بر رقابت فی مابین افزوده تا آن جا که منابع افغان از تسلط داعش بر برخی ولسوالی های افغانستان خبر داده اند.

موضع رادیکال گروه تروریستی داعش، تاسیس شعبه در آسیای مرکزی و افغانستان تحت عنوان شاخه خراسان، انفعال طالبان در سال های اخیر، حضور نیروهای بیگانه در افغانستان در کنار فقدان کارآمدی دولت مرکزی کابل جهت ایجاد رفاه در سطح جامعه زمینه گرایش شماری از جوان های نپخته و عمدتا بیسواد افغان به داعش را فراهم آورده است.

حضور اقوام و فرق مختلف در افغانستان و عدم تعهد ملی از سوی شهروندان این کشور در طول تاریخ عاملی برای افزایش تنش ها در افغانستان بوده است، حال به نظر می آید که گروه داعش با بهره جستن از شکاف های موجود در جامعه افغانستان توانسته در مناطق جنوبی این کشور نفوذ نماید. انتشار خبر مرگ ملاعمر بی گمان بیش از پیش به تضعیف گروه طالبان منجر خواهد شد، چرا که اصولا داعش در طول یک سال اخیر توانسته است شماری از رهبران و پیاده نظام این گروه را به سوی خود متمایل سازد، حال و با مرگ ملاعمر و فقدان رهبری در این گروه، داعش به مراتب قدرتمند تر از گذشته به فعالیت خود ادامه خواهد داد.

3. برتری نسبی دولت کابل در فرآیند مذاکرات: اشرف غنی احمدزی از زمان بر عهده گرفتن سمت ریاست جمهوری تلاش نموده با گفتگو با طرف پاکستانی، اسلام آباد را وادار نموده زمینه مشارکت طالبان در میز گفتگو را فراهم آورد. فرآیندی که تا کنون موفقیت های مقطعی را برای کابل در پی داشته است.

مرگ احتمالی ملا عمر و تضعیف موقعیت طالبان در افغانستان موجب خواهد شد که دولت کابل با اقتدار بیشتری در فرایند مذاکره ظاهر شده و بتواند با دادن امتیازهای کمتر به طالب ها آن ها رابه ادغام در دولت افغانستان مجاب نماید.

بی گمان مرگ ملاعمر موجب تشتت میان طالب ها خواهد بود، تشتتی که از یک سو موجب کنار گذاردن اسلحه از سوی برخی گروه ها و مشارکت سیاسی در سطح جامعه خواهد شد و از سوی دیگر زمینه انعطاف ناپذیری گروهی دیگر را فراهم خواهد آورد، گروهی که احتمالا جذب سایر گروه های رادیکال حاضر در افغانستعان خواهند شد.

4. ارتقای موقعیت اسلام آباد-ریاض: دولت عربستان سعودی به عنوان پدرخوانده تمامی گروه های سلفی در جهان شناخته می شود. سلفی هایی که با پول سعودی زمینه حضور در پاکستان برای شان مهیا شده و با تحصیل در دانشگاه های این کشور (پاکستان) جهت انجام اقدامات تروریستی عازم اقصی نقاط جهان می شوند.

همسایگی افغانستان با پاکستان همواره معضلی برای دولت کابل محسوب شده است. از زمان حضور ارتش سرخ در افغانستان، دولت های پاکستان و عربستان تحت عناوینی چون حمایت از مسلمین مبادرت به تجهیز گروه های مسلح افغان نموده اند. حمایات از برخی گروه های افغان هم چون مجاهدین و بعدها طالبان تا سال ها بعد ادامه یافت تا منجر به تشکیل دولتی توسط طالب ها در افغانستان شد. سقوط طالبان در سال 2001 و زوال روز افزون این گروه به مرور از میزان نفوذ پاکستان و سعودی در افغانستان کاست.

اکنون و با فعال شدن داعش در افغانستان و رشد چشمگیر آن در سطح خاورمیانه و نزدیکی غیر قابل انکار این گروه به عربستان سعودی، فضا بیش از هر زمانی برای اعمال نفوذ از سوی پاکستان و عربستان در امور افغانستان مهیا شده است. دستگاه های اطلاعاتی پاکستان به ویژه اطلاعات ارتش این کشور ( آی اس آی) تجربه بالایی در این زمینه داشته و سال ها مسئول ارتباط گیری مستقیم با القاعده و طالبان بوده است.

حضور داعش در افغانستان و تشدید فعالیت های آن علاوه بر منافعی که در افغانستان از آن ریاض و اسلام آباد خواهد کرد به عنوان ابزاری جهت پیشبرد مقاصد آن ها در آسیای مرکزی و ایران نیز محسوب خواهد شد. همسایگی ایران با افغانستان و منافع روسیه در آسیای مرکزی می تواند اهمیت بسزایی برای سعودی در رشد داعش در افغانستان داشته باشد.

نکته دیگر در رابطه با مرگ ملاعمر و زوال طالبان آن که، تضعیف طالبان موجب قدرت گیری بیشتر سایر جریان های مسلح در افغانستان نظیر شبکه حقانی و حزب اسلامی گلبدین حکمتیار خواهد شد، گروه هایی که وفاداری شان به پاکستان و عربستان کمتر از طالبان نبوده است.

/فرهنگ نیوز